Είναι λοιπόν ο πλέον ειδικός να μας μιλήσει για τη βιώσιμη ανάπτυξη, την κοινωνική επιχειρηματικότητα, την πραγματική έννοια της αειφορίας και τελικά το μέλλον στην Ελλάδα μέσα από τo «υπεύθυνο επιχειρείν».

Μιλήστε μας για το GROW Observatory. Τι είναι και πού αποσκοπεί;

To GROW Observatory είναι ένα Παρατηρητήριο Πολιτών για τη γη και το έδαφος που αξιοποιεί την Επιστήμη Πολιτών για την αντιμετώπιση σοβαρών περιβαλλοντικών προκλήσεων. Μέσα από τη χρήση αισθητήρων και “έξυπνων” τηλεφώνων, διαδικτυακών μαθημάτων και επιστημονικών παρατηρήσεων, χιλιάδες καλλιεργητές σε ολόκληρη την Ευρώπη συλλέγουν, μοιράζονται και κάνουν χρήση σημαντικών περιβαλλοντικών δεδομένων. Αυτά επιτρέπουν την επαλήθευση των δορυφορικών δεδομένων της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος για την ανάπτυξη καλύτερων μοντέλων πρόβλεψης ακραίων καιρικών φαινομένων. Καθώς και τη χάραξη “έξυπνων” πολιτικών για την κλιματική προσαρμογή.

Δεδομένης της μεγάλης εμπειρίας σας στη βιώσιμη ανάπτυξη και ειδικά στις πρακτικές που αφορούν το περιβάλλον, μπορείτε να ξεχωρίσετε κάποιες πρακτικές που πραγματικά βοηθούν στην προστασία του;

Νομίζω πως αυτό που απαιτείται σήμερα είναι μία πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση στην ανάπτυξη της οικονομίας. Πρώτα απ’ όλα, αυτή θα πρέπει να προστατεύει τους φυσικούς πόρους. Η παραγωγή των πρώτων υλών να βασίζεται στη βιώσιμη διαχείριση της γης, αποφεύγοντας την καταστροφή των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας. Επίσης, είναι σημαντικό να απομακρυνθούμε από την καύση ορυκτών καυσίμων, στρεφόμενοι προς την παραγωγή και κατανάλωση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, υιοθετώντας όσο το δυνατόν πιο κυκλικές πρακτικές παραγωγής. Τέλος, η οικονομική δραστηριότητα οφείλει να βασίζεται σε καλές εργασιακές πρακτικές, σεβόμενη την κοινωνική ισότητα.

Στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, πολλές εταιρείες τα τελευταία χρόνια εφαρμόζουν πρακτικές για την προστασία του περιβάλλοντος. Πιστεύετε ότι αυτό είναι αρκετό; Τι θα είχατε να προτείνετε;

Για πρώτη φορά στην ιστορία, από πλευράς της αγοράς και της πολιτικής, η αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσεων και η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος συνδέεται ευθαρσώς με την ανάπτυξη. Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη παύει να αφορά απλά ένα τμήμα στο διαφημιστικό budget μιας εταιρείας αλλά εντάσσεται οριζόντια σε δομές, διαδικασίες, προϊόντα και υπηρεσίες. Αυτό ισχύει τουλάχιστον στις εταιρείες που αντιλαμβάνονται τις προκλήσεις του μέλλοντος και… προσέχουν για να έχουν. Σε αυτό το πλαίσιο, αναδιοργανώνουν ανεφοδιαστικές αλυσίδες, αλλάζουν τα κριτήρια επιλογής πρώτων υλών, επενδύουν στην ενεργειακή αποδοτικότητα και την καλύτερη διαχείριση των αποβλήτων. Αυτό είναι ένα σημαντικό βήμα, σίγουρα όμως χρειάζεται να γίνουν περισσότερα. Η λύση βρίσκεται στα χέρια των καταναλωτών, καθώς οι επιλογές μας οδηγούν την αγορά, η οποία είναι κι αυτή σημαντική για να εξασφαλιστεί η αειφορία. Όσο περισσότερο ενημερωμένος είναι ο κόσμος, τόσο καλύτερα μπορεί να επιλέγει προϊόντα και υπηρεσίες που σέβονται το περιβάλλον ουσιαστικά και όχι προσχηματικά, φροντίζοντας όλον τον κύκλο, από την παραγωγή στην κατανάλωση και την ανακύκλωση, και όχι μόνο τη βιτρίνα.

Εκτός από την ενασχόλησή σας με το GROW Observatory, είστε και κοινωνικός επιχειρηματίας. Πώς πήρατε αυτή την απόφαση και πώς βλέπετε τα πράγματα στον χώρο του επιχειρείν σήμερα;

Βγαίνοντας από τα πανεπιστήμια και την έρευνα το 2012, είχα πολύ μικρή εμπειρία και γνώση για το επιχειρείν. Έως τότε ήμουν αφοσιωμένος στην έρευνά μου που αφορούσε φαρμακευτικές και γαστρονομικές χρήσεις φυτών της νοτιο-ανατολικής Ασίας. Φεύγοντας από αυτό το γνωστικό περιβάλλον, με κάποιες καλές ιδέες, γύρισα σε μία Ελλάδα όπου δεν παρείχε πρόσβαση σε χρηματοδοτήσεις, τραπεζικό δανεισμό και καμία στήριξη στη νεοφυή επιχειρηματικότητα. Οπότε, η μόνη λύση ήταν η αυτο-μάθηση και η συνεργασία. Δημιούργησα το βιολογικό ελαιόλαδο Calypsoστην Αλεξανδρούπολη, αναγεννώντας τα εδάφη των προγόνων μου και αναδεικνύοντας σε διεθνές επίπεδο την αρχαία ποικιλία ελιάς Μάκρης. Σήμερα, το τοπίο έχει αλλάξει δραστικά, καθώς πλέον λειτουργούν δομές στήριξης της καινοτομίας, υπάρχουν σπουδαία παραδείγματα επιτυχημένης startup επιχειρηματικότητας, η κοινότητα έχει αρχίσει να μαθαίνει από τα λάθη της. Χρειάζεται, όμως, περισσότερη επένδυση στη γνώση και σε υποδομές στην ελληνική ύπαιθρο, αλλά και εμπιστοσύνη στη νέα γενιά. Πρωτίστως, χρειάζεται να βάλουμε τον παράγοντα “οικοσυστήματα” στην εξίσωση της ανάπτυξης πριν να είναι πολύ αργά.

Πείτε μας δυο λόγια για τον Συνεταιρισμό Βιομηχανικής και Κλωστικής Κάνναβης ΚΑΝΝΑΒΙΟ. Τελικά η βιομηχανική κάνναβη είναι ένα πραγματικά καινοτόμο προϊόν ή είναι μόδα όπως κάποιοι πιστεύουν;

Είχα την χαρά και την τιμή να συμμετέχω στην ίδρυση και την ανάπτυξη της KANNABIO, της πρώτης Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης παραγωγής βιολογικής κλωστικής κάνναβης στην Ελλάδα. Πρόκειται για ένα ενδιαφέρον παράδειγμα επιτυχημένης κοινωνικής επιχειρηματικότητας, με βάση τον πρωτογενή τομέα και ειδικότερα τη βιολογική γεωργία. Πέρα από τα οφέλη της κάνναβης στην υγεία του ανθρώπου, λίγοι γνωρίζουν για την πολυ-χρηστικότητα του φυτού, το οποίο μπορεί να μας παρέχει από τρόφιμα μέχρι ρούχα και δομικά υλικά (όλα 100% βιοδιασπώμενα), ενώ παράλληλα παρέχει σπουδαίες οικολογικές υπηρεσίες, όπως η αναγέννηση των εδαφών. Πιστεύω πως με το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο, η βιομηχανία της κάνναβης μπορεί να αποτελέσει το κλειδί για την ανάκαμψη του πρωτογενούς τομέα και την εδραίωση της Κυκλικής Οικονομίας στην Ελλάδα και την Ευρώπη, συμβάλλοντας συγχρόνως στην ενίσχυση των εισοδημάτων των αγροτών. Η αποδοχή του κοινού στα προϊόντα της ΚΑΝΝΑΒΙΟ είναι εντυπωσιακή! Mέσα στον πρώτο χρόνο λειτουργίας τα προϊόντα μας έχουν μπει σε περισσότερα από 250 καταστήματα λιανικής σε ολόκληρη την Ελλάδα. Χρειάζονται, όμως, επιπλέον προοδευτικές θεσμικές αλλαγές έτσι ώστε να απελευθερωθεί και να ενδυναμωθεί πλήρως ο τομέας, για να μπορέσει να ανταποδώσει τα μέγιστα οφέλη για την οικονομία, την κοινωνία και τη φύση.

Για την αειφόρο ανάπτυξη είναι πολύ σημαντική η συμμετοχή των πολιτών. Τι σημαίνει για εσάς «ενεργοί πολίτες»; Και πώς πιστεύετε ότι μπορούν να ενεργοποιηθούν περαιτέρω; Πρέπει να υπάρχουν κίνητρα ή είναι θέμα κουλτούρας;

Η έννοια της αειφορίας δεν έχει να κάνει με τη σωτηρία του πλανήτη. Ο πλανήτης θα τα καταφέρει μια χαρά και χωρίς τον άνθρωπο. Η αειφορία έχει να κάνει με την επιβίωση του ανθρώπινου είδους επάνω στη Γη και τη δυνατότητα των επόμενων γενεών να μπορούν να ζήσουν σε έναν κόσμο μίας minimum ευημερίας, προόδου και ασφάλειας. Τί νιώθουμε, αλήθεια, όταν κοιτάζουμε τα παιδιά μας στα μάτια; Τί προσδοκούμε για το μέλλον τους; Θέλουμε την υγεία και την ασφάλειά τους, ή είμαστε εντάξει με το να δημιουργούμε έναν κόσμο που οδηγεί στο κλιματικό χάος και την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής; Νομίζω πως αν σταθούμε μπροστά σε αυτά τα ερωτήματα με ειλικρίνεια, θα καταφέρουμε να κάνουμε το απαραίτητο “κλικ” προς την αειφορία. Πρόκειται για μία προσωπική, εσωτερική διαδικασία που δεν είναι πάντα εύκολη. Όμως εκεί έρχεται η δύναμη της κοινότητας, της γειτονιάς, της παρέας, της συλλογικής δράσης, της συνεργασίας. Αν στρέψουμε την προσοχή μας σε αυτά τα πεδία, τότε οι λύσεις γίνονται πιο εύκολα ορατές. H αλλαγή κουλτούρας είναι μονόδρομος, εάν βέβαια επιθυμούμε τη συνέχιση του ανθρώπινου πολιτισμού.

Τι θα είχατε να προτείνετε σε έναν άνθρωπο που θέλει να ασχοληθεί με την καλλιέργεια της γης αλλά δεν έχει πρότερη εμπειρία;

Να δει τη γη με αγάπη και σεβασμό. Να εστιάσει στη φροντίδα του εδάφους, του οικοσυστήματος και των φυσικών πόρων, ώστε να μπορέσει να μεγαλώσει υγιή φυτά τα οποία θα του δώσουν ένα καλό εισόδημα και μία αυτάρκεια. Μπορεί να ρωτήσει τους πιο έμπειρους, να συνδεθεί με τους πιο καινοτόμους, να μάθει τη συμπεριφορά του τοπικού κλίματος. Υπάρχει πληθώρα γνώσης εκεί έξω, η οποία είναι διαθέσιμη σε όποια και όποιον ενδιαφέρεται ουσιαστικά. Πιο πρακτικά μιλώντας, μπορεί να χρησιμοποιήσει την εφαρμογή του GROW Observatory, η οποία είναι διαθέσιμη σε iOS και Android. Εκεί θα βρει χρήσιμες συμβουλές για την προστασία του εδάφους, και οδηγίες για την καλλιέργεια περίπου 120 φυτών.

Είστε μέντορας στο Young Entrepreneurs Programme του Reload Greece. Μιλήστε μας γι’ αυτό. Ποιο είναι το προφίλ των νέων επιχειρηματιών σήμερα; Είστε αισιόδοξος;

Είμαι αισιόδοξος, γιατί μέσα από την οικονομική κρίση αναδύεται μία νέα γενιά επιχειρηματιών, αλλά κυρίως μία νέα εργασιακή ηθική. Το στοίχημα είναι να εμπνεύσουμε αυτούς τους ανθρώπους ώστε, πέρα από την οικονομική βιωσιμότητα και τον κοινωνικό αντίκτυπο των εγχειρημάτων τους, να βάλουν τόσο την προστασία των οικοσυστημάτων όσο και την αναγέννηση των φυσικών πόρων μέσα στα επιχειρηματικά τους πλάνα. Ίσως έτσι καταφέρουμε να μεταμορφώσουμε την Ελλάδα από πειραματόζωο λιτότητας, σε ένα ζωντανό εργαστήρι αειφορίας.

Ποιο είναι το δικό σας quote για τη βιώσιμη ανάπτυξη;

Forward to the Basics! Να πάρουμε τη γνώση των παππούδων μας και να τη σμίξουμε με το τεχνολογικό θαύμα της γενιάς μας.