ενδείξεις - αντενδείξεις





πρός τό δεῖν οὕτω



Προηγούμενα εὕσημον λόγον δῶτε








by : tinakanoumegk


 

Του Φάμπιο Βίγκι (Fabio Vighi) *

Ενάμιση χρόνο μετά την εμφάνιση του Ιού, κάποιοι ενδέχεται να έχουν αρχίσει να αναρωτιούνται γιατί οι συνήθως αδίστακτες άρχουσες ελίτ αποφάσισαν να παγώσουν την παγκόσμια μηχανή παραγωγής κέρδους με αφορμή την εμφάνιση ενός παθογόνου που χτυπάει σχεδόν αποκλειστικά τις μη παραγωγικές ηλικίες (άνω των 80 ετών). Γιατί όλος αυτός ο ανθρωπιστικός ζήλος; Cui bono? (Ποιος ωφελείται;) Μόνο όσοι δεν είναι εξοικειωμένοι με τις θαυμαστές περιπέτειες του Παγκοσμιοποιημένου Καπιταλισμού (GloboCap) μπορούν να βαυκαλιστούν πιστεύοντας πως το σύστημα επέλεξε να κατεβάσει ρολά από συμπόνια. Ας είμαστε σαφείς από την αρχή: τα μεγάλα αρπακτικά του πετρελαίου, των όπλων και των εμβολίων δεν θα μπορούσαν να νοιάζονται λιγότερο για την ανθρωπότητα.

Ακολουθήστε το χρήμα

Στην προ Κορονοϊού εποχή, η παγκόσμια οικονομία βρισκόταν στα πρόθυρα μιας ακόμα κολοσσιαίας κατάρρευσης. Ακολουθεί ένα σύντομο χρονικό της διαρκώς αυξανόμενης πίεσης:
 
Ιούνιος 2019: Στην Ετήσια Οικονομική Έκθεσή της η ΒΙS (Bank of International Settlements —Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών) με έδρα την Ελβετία, η «Κεντρική Τράπεζα όλων των Κεντρικών Τραπεζών», κρούει τον παγκόσμιο κώδωνα του κινδύνου. Το έγγραφο επισημαίνει «υπερθέρμανση […] στην αγορά μοχλευμένων δανείων (leveraged loan market), όπου «η πιστοληπτική ικανότητα επιδεινώνεται» και «τα εγγυημένα δανειακά ομόλογα εκτοξεύονται» (CLOs) — θυμίζοντας την απότομη αύξηση των εγγυημένων δανειακών υποχρεώσεων (CDOs) που ενίσχυσε την κρίση των δανείων χαμηλής εξασφάλισης) [το 2008]. Με απλά λόγια, η χρηματοπιστωτική βιομηχανία τρέφεται για ακόμη μια φορά με σκουπίδια.
 
9 Αυγούστου 2019:  Η BIS εκδίδει ένα έγγραφο εργασίας ζητώντας τη λήψη «μη συμβατικών μέτρων νομισματικής πολιτικής» με σκοπό την «προστασία τηςπραγματικής οικονομίας από την περαιτέρω επιδείνωση των χρηματοπιστωτικών συνθηκών». Το έγγραφο επισημαίνει πως «προσφέροντας άμεση πίστωση στην οικονομία», κατά τη διάρκεια μιας κρίσης, ο δανεισμός από την κεντρική τράπεζα «μπορεί να υποκαταστήσει τις εμπορικές τράπεζες στην χορήγηση δανείων στις εταιρείες».
 
15Αυγούστου2019: Η Blackrock Inc, το ισχυρότερο επενδυτικό ταμείο (διαχειρίζεται γύρω στα 7 τρις δολάρια μετοχών και ομολόγων) εκδίδει μια λευκή βίβλο με τίτλο Αντιμετωπίζοντας την επόμενη ύφεση. Ουσιαστικά, το έγγραφο δίνει εντολή στη Fed (Αμερικανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα) να εγχύσει απευθείας ρευστότητα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα για να αποτραπεί «μια δραματική ύφεση». Ξανά, το μήνυμα είναι σαφές και αδιαμφισβήτητο: «Μια άνευ προηγουμένου αντίδραση καθίσταται απαραίτητη, όταν τα όρια της νομισματικής πολιτικής εξαντλούνται και η δημοσιονομική πολιτική από μόνη της δεν επαρκεί. Η αντίδραση αυτή πολύ πιθανό να περιλαμβάνει την επιλογή του «απ’ ευθείας»« (going direct): «την εύρεση τρόπων διοχέτευσης χρήματος στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα απ’ ευθείας από την κεντρική τράπεζα», αποτρέποντας ταυτόχρονα φαινόμενα υπερπληθωρισμού. Παραδείγματα αποτελούν η Δημοκρατία της Βαϊμάρης τη δεκαετία του 1920, και πιο πρόσφατα η Αργεντινή και η Ζιμπάμπουε».

22-24 Αυγούστου 2019: Οι κεντρικοί τραπεζίτες του G7 συναντιούνται στο Jackson Hole, του Wyoming, για να συζητήσουν το έγγραφο της Black Rock όπως και άλλα επείγοντα μέτρα που αφορούν την αποτροπή της επικείμενης κατάρρευσης. Σύμφωνα με την προφητική δήλωση του James Bullard, Προέδρου της Κεντρικής Τράπεζας της Πολιτείας του St Louis: «Πρέπει απλώς να πάψουμε να νομίζουμε πως την επόμενη χρονιά τα πράγματα θα είναι φυσιολογικά.»
 
15-16 Σεπτεμβρίου 2019: Η ύφεση εγκαινιάζεται επίσημα με το αιφνίδιο άλμα των επιτοκίων στην αγορά των ρέπος (από 2% στο 10.5%) . Το Repo (ρέπος), συντομογραφία του του «repurchase agreement» (συμφωνία επαναγοράς), είναι ένα συμβόλαιο με το οποίο τα επενδυτικά κεφάλαια δανείζονται χρήματα με εγγύηση περιουσιακά στοιχεία (συνήθως κρατικά ομόλογα). Τη στιγμή της συναλλαγής, οι χρηματοπιστωτικοί παράγοντες (οι τράπεζες) επιχειρούν να επαναγοράσουν τα περιουσιακά στοιχεία σε υψηλότερη τιμή, συνήθως εν μία νυκτί. Με λίγα λόγια, τα repos είναι βραχυχρόνια εγγυημένα δάνεια. Είναι η κύρια πηγή χρηματοδότησης των traders (παίκτες του χρηματιστηρίου) στις περισσότερες αγορές, ειδικά στο παράλληλο σύμπαν των Παραγώγων. Η έλλειψη ρευστότητας στην αγορά των repos μπορεί να προκαλέσει καταστροφικά φαινόμενα ντόμινο σε όλους τους τομείς του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
 
17 Σεπτεμβρίου 2019: Η Fed ξεκινά το νομισματικό πρόγραμμα εκτάκτου ανάγκης, διοχετεύοντας εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια την εβδομάδα στη Wall Street, εκτελώντας πρακτικά το σχέδιο «απευθείας» της Black Rock. (Όπως αναμενόταν, τον Μάρτιο του 2020, η Fed θα προσλάβειτην BlackRock για τη διαχείριση του πακέτου διάσωσης απέναντι στην «κρίση του Covid 19».
 
19 Σεπτεμβρίου 2019: Ο Donald Trump υπογράφει το Εκτελεστικό Διάταγμα 13887, ιδρύοντας την National Influenza Vaccine Task Force (Εθνική Ομάδα Δράσης για ένα Εμβόλιο Γρίπης), στόχος της οποίας είναι να αναπτύξει ένα «Πενταετές εθνικό σχέδιο για την προώθηση της χρήσης πιο ευέλικτων και διευρυνόμενων τεχνολογιών κατασκευής εμβολίων και για την επιτάχυνση της ανάπτυξης εμβολίων που προστατεύουν από πολλούς ή από όλους τους ιούς της γρίπης». Αυτό για να αντιμετωπιστεί «μια πανδημία γρίπης», η οποία, σε αντίθεση με την εποχική γρίπη, […] έχει τη δυνατότητα να εξαπλωθεί ραγδαία στην υφήλιο, να μολύνει περισσότερους ανθρώπους, και να προκαλέσει υψηλά ποσοστά παθήσεων και θανάτων σε πληθυσμούς που στερούνται προηγούμενης ανοσίας». Δενήταν δύσκολο λοιπόν να μαντέψει κανείς ότι η πανδημία ήταν προ των πυλών, ενώ στην Ευρώπη οι προετοιμασίες βρίσκονταν ήδη σε εξέλιξη (δες εδώ κι εδώ).
 
18 Οκτωβρίου 2019: Στη Νέα Υόρκη, διεξάγεται το Event201, μια στρατηγική άσκηση προσομοίωσης ζωονοσογόνου πανδημίας συντονισμένη από το Κέντρο Βιοασφάλειας του Πανεπιστημίου John Hopkins και το Ίδρυμα Bill and Melinda Gates.
 
21-24 Ιανουαρίου: Το ετήσιο συνέδριο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WEF) λαμβάνει χώρα στο Νταβός της Ελβετίας με αντικείμενο συζήτησης τόσο την οικονομία όσο και τους εμβολιασμούς.

23 Ιανουαρίου 2020: Η Κίνα επιβάλλει λοκντάουν στη Wuhan και σε άλλες πόλεις της επαρχίας της Hubei.

11 Μαρτίου 2020: Ο Γενικός Διευθυντής του WHO (ΠΟΥ) κηρύσσει πανδημία της νόσου του κορονοϊού. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία.
 
Το να ενώσει κανείς τις τελείες είναι αρκετά εύκολο. Αν το επιχειρήσουμε, θα διακρίνουμε ένα αρκετά σαφές αφηγηματικό περίγραμμα να αναδύεται, μια στοιχειώδης σύνοψη του οποίου θα ήταν η ακόλουθη: τα λοκντάουν και η παγκόσμια αναστολή των οικονομικών συναλλαγών είχαν ως σκοπό να 1) επιτρέψουν στη Fed να διοχετεύσει φρεσκοτυπωμένο χρήμα στις προβληματικές χρηματαγορές αποτρέποντας παράλληλα το φαινόμενο του υπερπληθωρισμού και 2) να εισαγάγουν τα προγράμματα μαζικού εμβολιασμού και τα υγειονομικά διαβατήρια ως πυλώνες ενός νέο-φεουδαρχικού καθεστώτος καπιταλιστικής συσσώρευσης. Όπως θα δούμε, οι δύο στόχοι έσονται εις σάρκαν μία.
 
Το 2019 η παγκόσμια οικονομία μαστιζόταν από την ίδια ασθένεια που το 2008 είχε προκαλέσει πιστωτική ασφυξία. Ασφυκτιούσε υπό το βάρος ενός μη βιώσιμου χρέους. Πολλές δημόσιες επιχειρήσεις δεν μπορούσαν να παράξουν αρκετό κέρδος για την αποπληρωμή των τόκων των χρεών τους οπότε για να επιβιώσουν έπαιρναν νέα δάνεια. Εταιρείες «ζόμπι» (με μακροχρόνιες απώλειες, μειούμενο τζίρο, συμπιεσμένα περιθώρια κέρδους, περιορισμένη ρευστότητα, και υπερβολικά μοχλευμένους ισολογισμούς) εμφανίζονταν παντού. Η κατάρρευση της αγοράς των repos, τον Σεπτέμβρη του 2019, πρέπει να ενταχθεί μέσα σε αυτό το εύθραυστο οικονομικό περιβάλλον.
 
Όταν ο αέρας έχει κορεστεί με εύφλεκτα υλικά, και μια σπίθα προκαλεί έκρηξη. Και στο μαγικό κόσμο της οικονομίας, tout se tient (όλα συνδέονται): το τίναγμα των φτερών μιας πεταλούδας σε έναν συγκεκριμένο τομέα μπορεί ανά πάσα στιγμή να γκρεμίσει τον χάρτινο πύργο. Οποιαδήποτε αύξηση των επιτοκίων στις χρηματαγορές που τροφοδοτούνται με φθηνά δάνεια, είναι δυνητικά καταστροφική για τις τράπεζες, τα αμοιβαία κεφάλαια αντιστάθμισης κινδύνου, τα συνταξιοδοτικά κεφάλαια και το σύνολο της αγοράς κυβερνητικών ομολόγων, επειδή αυξάνεται το κόστος δανεισμού και στραγγίζει η ρευστότητα.  
 
Αυτό ακριβώς είναι που συνέβη με την κρίση των repos τον Σεπτέμβρη του 2019: Τα επιτόκια εκτινάχθηκαν στο 10.5% μέσα σε λίγες μόνο ώρες, και ο πανικός που προκλήθηκε επηρέασε συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης (futures), δικαιωμάτων προαίρεσης (options), εθνικά νομίσματα, και άλλες αγορές όπου οι trader στοιχημάτιζαν δανειζόμενοι από repos. Ο μόνος τρόπος να αποσοβηθεί η μετάδοση ήταν η χορήγηση της απαραίτητης ρευστότητας στο σύστημα – σαν ελικόπτερα που πραγματοποιούν ρίψεις νερού σε μία ανεξέλεγκτη πυρκαγιά. Μεταξύ Σεπτεμβρίου 2019 και Μαρτίου 2020, η Fed διοχέτευσε περισσότερα από 9 τρις στο τραπεζικό σύστημα, ποσό ισοδύναμο με περισσότερο από το 40% του Αμερικανικού ΑΕΠ.
 
Το κυρίαρχο αφήγημα θα έπρεπε λοιπόν να αντιστραφεί: Τα χρηματιστήρια δεν κατέρρευσαν (τον Μάρτιο του 2020) επειδή επιβλήθηκαν τα λοκντάουν, αλλά -αντίθετα- τα λοκντάουν έπρεπε να επιβληθούν επειδή η χρηματοπιστωτική αγορά κατέρρεε. Τα λοκντάουν έφεραν την αναστολή των επιχειρηματικών συναλλαγών, η οποία αποστράγγισε τη ζήτηση για πίστωση και έτσι σταμάτησε τη μετάδοση. Με άλλα λόγια, η αναδιάρθρωση της χρηματοπιστωτικής αρχιτεκτονικής μέσω νομισματικών μέτρων εξαίρεσης (έκτακτης ανάγκης), εξαρτιόταν από το σβήσιμο της μηχανής της οικονομίας. Εάν η απίστευτου ύψους ρευστότητα με την οποία τροφοδοτήθηκε ο χρηματοπιστωτικός τομέας, έφτανε στις συναλλαγές στο πεδίο της πραγματικής οικονομίας, ένα νομισματικό τσουνάμι (υπερπληθωρισμού) με καταστροφικές συνέπειες θα εξαπολύετο.

Όπως υποστηρίζει η οικονομολόγος Ellen Brown, ήταν «άλλο ένα πακέτο διάσωσης», αλλά αυτή τη φορά» υπό το πρόσχημα κάποιου ιού». Παρομοίως, ο John Titus και η Catherine Austin Fitts επισήμαναν ότι το «μαγικό ραβδί» του Covid-19 επέτρεψε στη Fed να εκτελέσει το σχέδιο «going direct» που είχε καταστρώσει η Black Rock, κυριολεκτικά: πραγματοποίησε μια άνευ προηγουμένου αγορά κρατικών ομολόγων ενώ στις επιχειρήσεις χορηγούσε κρατικά εγγυημένα «δάνεια COVID» με το σταγονόμετρο. Με λίγα λόγια, μόνο ένα προκλητό οικονομικό κώμα, θα παρείχε στη Fed το περιθώριο να εξουδετερώσει την ωρολογιακή βόμβα που ήταν έτοιμη να ανατινάξει τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Υπό την κάλυψη της μαζική υστερίας, η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ βούλωσε τις τρύπες στο διατραπεζικό σύστημα δανεισμού, αποφεύγοντας τον υπερπληθωρισμό αλλά και τον έλεγχο από το «Financial Stability Οversight Council» (Συμβούλιο Παρακολούθησης της Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας που δημιουργήθηκε μετά την κατάρρευση του 2008), όπως αναλύεται και εδώ. Παρόλα αυτά, το σχέδιο «going direct» πρέπει επίσης να γίνει αντιληπτό ως ένα μέτρο απελπισίας, αφού το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να παρατείνει την αγωνία μιας παγκόσμιας οικονομίας που καθίσταται ολοένα και περισσότερο όμηρος της αθρόας έκδοσης χρήματος και του τεχνητού πληθωρισμού των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων.

Στην καρδιά της δυσμενούς θέσης στην οποία βρισκόμαστε έγκειται ένα ανυπέρβλητο διαρθρωτικό αδιέξοδο. Η χρηματιστικοποίηση μεσω της μόχλευσης χρέους είναι η μόνη γραμμή διαφυγής του σύγχρονου καπιταλισμού, η αναπόφευκτη πορεία διαφυγής για ένα παραγωγικό μοντέλο που έχει φτάσει στο ιστορικό του όριο. Τα κεφάλαια κατευθύνονται προς τις χρηματοπιστωτικές αγορές επειδή η «πραγματική οικονομία», αυτή δηλαδή που θεμελιώνεται πάνω στην εργασία είναι όλο και πιο ασύμφορη. Πώς φτάσαμε σε αυτό το σημείο;
 
Η απάντηση μπορεί να συνοψιστεί ως εξής: 

1. Η αποστολή της οικονομίας να παράγει υπεραξία συμπεριλαμβάνει την επιδίωξη να εκμεταλλευτεί το εργατικό δυναμικό αλλά ταυτόχρονα και να το αποβάλει από την παραγωγή. Αυτό είναι αυτό που ο Μαρξ ονόμασε «κινούμενη αντίφαση» του καπιταλισμού1. Ενώ αποτελεί την ουσία του τρόπου παραγωγής που γνωρίσαμε εντός του καπιταλισμού, η αντίφαση αυτή σήμερα μας γυρνάει μπούμερανγκ, μετατρέποντας την πολιτική οικονομία σε έναν μηχανισμό μόνιμης καταστροφής.

 2. Ο λόγος για αυτό το γύρισμα της τύχης του καπιταλισμού είναι η αντικειμενική αποτυχία της διαλεκτικής εργασίας- κεφαλαίου: η άνευ προηγουμένου επιτάχυνση της τεχνολογικής προόδου στο πεδίο της αυτοματοποίησης από τη δεκαετία του 1980 προκαλεί την αποβολή περισσότερης εργατικής δύναμης από την παραγωγή σε σχέση με αυτήν που μπορεί να (επαν)απορρόφησει. Η συρρίκνωση του όγκου των μισθών σημαίνει ότι η αγοραστική δύναμη ενός ολοένα αυξανόμενου μέρους του παγκόσμιου πληθυσμού μειώνεται, με αναπόφευκτες συνέπειες την αύξηση του ιδιωτικού χρέους και της εξαθλίωσης. 

3. Καθώς παράγεται λιγότερη υπεραξία, το κεφάλαιο αναζητά άμεσες αποδόσεις στον μοχλευμένο χρηματοπιστωτικό τομέα και όχι στην πραγματική οικονομία ή επενδύοντας σε κοινωνικά χρήσιμους τομείς όπως η εκπαίδευση, η έρευνα και οι δημόσιες υπηρεσίες.

Το ρεζουμέ είναι ότι η αλλαγή παραδείγματος που λαμβάνει χώρα αποτελεί την αναγκαία συνθήκη για μια (δυστοπική) επιβίωση του καπιταλισμού, ο οποίος δεν είναι πλέον σε θέση να αναπαραχθεί μέσω της μαζικής μισθωτής εργασίας και της καταναλωτικής ουτοπίας, της οποίας η μαζική μισθωτή εργασία αποτελεί προϋπόθεση. Η ατζέντα της πανδημίας υπαγορεύτηκε, τελικά, από την συστημική ενδόρρηξη: την πτώση της κερδοφορίας ενός τρόπου παραγωγής που η ανεξέλεγκτη αυτοματοποίηση καθιστά παρωχημένο. Για αυτόν τον εγγενή λόγο, ο καπιταλισμός εξαρτάται όλο και περισσότερο από το δημόσιο χρέος, τους χαμηλούς μισθούς, τη συγκεντροποίηση του πλούτου και της εξουσίας, τη μόνιμη κατάσταση έκτακτης ανάγκης και τις οικονομικές ακροβασίες.

Αν «ακολουθήσουμε το χρήμα», θα δούμε ότι ο οικονομικός αποκλεισμός, που δόλια αποδίδεται στον Iό, έχει πετύχει εντυπωσιακά αποτελέσματα, όχι μόνο στο πεδίο της κοινωνικής μηχανικής, όσο και σε αυτό της οικονομικής αρπαγής. Θα επισημάνω στα γρήγορα τέσσερα από αυτά.

1) Όπως αναμενόταν, επέτρεψε στη Fed να αναδιοργανώσει τον χρηματοπιστωτικό τομέα με μια συνεχή ροή δισεκατομμυρίων δολαρίων που «παράγονταν» με το πάτημα ενός κουμπιού. 

2) Επιτάχυνε την εξαφάνιση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, επιτρέποντας στους μεγάλους ομίλους να μονοπωλούν τις εμπορικές ροές. 

3) Μείωσε περαιτέρω το μερίδιο των μισθών και διευκόλυνε τη σημαντική εξοικονόμηση κεφαλαίου μέσω της «έξυπνης εργασίας» (η οποία είναι...ιδιαιτέρως έξυπνη για εκείνους που την επιβάλλουν).

4) Υποβοήθησε την ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου, την έκρηξη των κερδών της Βig Tech και το αυγάτισμα του φαρμακοδόλαρου — το οποίο συμπεριλαμβάνει και την ιδιαιτέρως χειμαζόμενη βιομηχανία πλαστικού, η οποία παράγει πλέον εκατομμύρια μάσκες προσώπου και γάντια, κάθε εβδομάδα, πολλά από τα οποία καταλήγουν στους ωκεανούς (προς τέρψη αυτών που μας πουλάνε "πράσινο new deal"). 

Μόνο το 2020, ο πλούτος των 2.200 περίπου δισεκατομμυριούχων του πλανήτη αυξήθηκε κατά 1,9 τρισεκατομμύρια δολάρια, μια αύξηση χωρίς ιστορικό προηγούμενο. Όλα αυτά, χάρη σε ένα παθογόνο τόσο θανατηφόρο που, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, μόνο το 99,8% των μολυσμένων επιβιώνει (δείτε εδώ και εδώ), με τους περισσότερους από αυτούς να μην εμφανίζουν κανένα σύμπτωμα.

Εφαρμόζοντας τον καπιταλισμό διαφορετικά

Το οικονομικό μοτίβο του ιστορίας μυστηρίου του Covid πρέπει να ενταχθεί σε ένα ευρύτερο πλαίσιο κοινωνικού μετασχηματισμού. Αν ξύσουμε την επιφάνεια της επίσημης αφήγησης, αρχίζει να διαμορφώνεται ένα νεοφεουδαρχικό σενάριο. Οι μάζες των όλο και πιο μη παραγωγικών καταναλωτών συστηματοποιούνται και απορρίπτονται, απλώς και μόνο επειδή ο Mr. Global δεν ξέρει πλέον τι να τους κάνει. Μαζί με τους υποαπασχολούμενους και τους αποκλεισμένους, οι εξαθλιωμένες μεσαίες τάξεις αποτελούν πλέον ένα πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί με το ραβδί των λουκέτων, των απαγορεύσεων κυκλοφορίας, των μαζικών εμβολιασμών, της προπαγάνδας και της στρατιωτικοποίησης της κοινωνίας, αντί με το καρότο της εργασίας, της κατανάλωσης, του χρόνου για διακοπές, της συμμετοχικής δημοκρατίας και των κοινωνικών δικαιωμάτων (που αντικαταστάθηκαν στο συλλογικό φαντασιακό από τα ατομικά δικαιώματα των μειονοτήτων).

Επομένως, είναι φενάκη να πιστεύει κανείς ότι ο σκοπός των λοκντάουν είναι θεραπευτικός και ανθρωπιστικός. Πότε το κεφάλαιο νοιάστηκε για τους ανθρώπους; Η αδιαφορία και η μισανθρωπία είναι τα τυπικά χαρακτηριστικά του καπιταλισμού, του οποίου το μόνο πραγματικό πάθος είναι το κέρδος και η εξουσία που το συνοδεύει. 

Σήμερα, η καπιταλιστική εξουσία μπορεί να συνοψιστεί στα ονόματα των τριών μεγαλύτερων επενδυτικών κεφαλαίων στον κόσμο: BlackRock, Vanguard και State Street Global Advisor. Αυτοί οι γίγαντες, που κάθονται στον πυρήνα ενός τεράστιου γαλαξία χρηματοπιστωτικών οργανισμών, διαχειρίζονται αξία που προσεγγίζει το μισό παγκόσμιο ΑΕΠ και είναι βασικοί μέτοχοι σε περίπου 90% των εισηγμένων εταιρειών. Γύρω τους αναπτύσσονται υπερεθνικά ιδρύματα, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Παγκόσμια Τράπεζα, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, η Τριμερής Επιτροπή και η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, των οποίων η λειτουργία είναι να συντονίζουν τη συναίνεση εντός του χρηματοπιστωτικού αστερισμού. Μπορούμε με ασφάλεια να υποθέσουμε ότι όλες οι βασικές στρατηγικές αποφάσεις- οικονομικές, πολιτικές και στρατιωτικές - επηρεάζονται τουλάχιστον σε μεγάλο βαθμό από αυτές τις ελίτ. Ή μήπως θέλουμε να βαυκαλιζόμαστε ότι ο ιός τους αιφνιδίασε; Μάλλον, ο SARS-CoV-2 - ο οποίος, κατά παραδοχή του CDC και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δεν έχει ποτέ απομονωθεί - είναι το όνομα ενός ειδικού όπλου ψυχολογικού πολέμου που χρησιμοποιήθηκε τη στιγμή της μεγαλύτερης ανάγκης.

Γιατί θα πρέπει να εμπιστευτούμε ένα τεράστιο φαρμακευτικό καρτέλ (τον ΠΟΥ), ο οποίος δεν είναι υπεύθυνος για τη «δημόσια υγεία», αλλά για την προώθηση εμπορικών προϊόντων με όσο το δυνατόν πιο αποδοτικά ποσοστά κερδοφορίας; 

Οι πραγματικές απειλές για την δημόσια υγεία προέρχονται από τις άθλιες συνθήκες εργασίας, την κακή διατροφή, την ρύπανση του αέρα, την μόλυνση του νερού και των τροφίμων, και πάνω απ' όλα από τη διογκούμενη φτώχεια και εξαθλίωση - ωστόσο κανένα από αυτά τα «παθογόνα» δεν βρίσκεται στην λίστα των ανθρωπιστικών ανησυχιών του ΠΟΥ. Η αβυσσαλέα σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ των αρπακτικών της φαρμακοβιομηχανίας, των εθνικών και υπερεθνικών ιατρικών οργανισμών και του κυνικού προσωπικού πολιτικής επιβολής είναι πλέον κοινό μυστικό. Δεν είναι τυχαίο ότι την ημέρα που ο COVID-19 χαρακτηρίστηκε πανδημία, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, μαζί με τον ΠΟΥ, εγκαινίασαν την Covid Action Platform (Πλατφόρμα Δράσης για τον Covid), έναν συνασπισμό για την «προστασία της ζωής» που συσπειρώνει πάνω από 1.000 από τις ισχυρότερες ιδιωτικές εταιρείες του κόσμου — και διοικείται από αυτές.

Το μόνο πράγμα που νοιάζει την κλίκα που διευθύνει την ορχήστρα της υγειονομικής έκτακτης ανάγκης είναι να τροφοδοτήσει την κερδοσκοπική μηχανή, οπότε κάθε κίνηση σχεδιάζεται για το σκοπό αυτό, με την υποστήριξη ενός πολιτικού και δημοσιογραφικού μετώπου που ευθυγραμμίζεται από καιροσκοπισμό. Αν η στρατιωτική βιομηχανία χρειάζεται πολέμους, η φαρμακοβιομηχανία χρειάζεται ασθένειες. Δεν είναι σύμπτωση ότι η «δημόσια υγεία» είναι μακράν ο πιο κερδοφόρος τομέας της παγκόσμιας οικονομίας, σε βαθμό που η Big Pharma ξοδεύει περίπου τρεις φορές περισσότερα από τις πετρελαϊκή βιομηχανία και δύο φορές περισσότερα από τη Big Tech για να να κάνει λόμπινγκ. Η δυνητικά ατελείωτη ζήτηση για εμβόλια και πειραματικά γενετικά σκευάσματα προσφέρει στο φαρμακευτικό καρτέλ την προοπτική σχεδόν απεριόριστων κερδών, ειδικά όταν αυτά εξασφαλίζονται από προγράμματα μαζικού εμβολιασμού που επιδοτούνται από τον δημόσιο κορβανά (δηλαδή από ακόμα περισσότερο χρέος που θα πέσει στα κεφάλια μας).
 
Γιατί όλες οι θεραπείες για τον κορονοϊό έχουν δια νόμου απαγορευτεί ή σαμποταριστεί; Όπως με πάσα ειλικρίνεια παραδέχεταιο FDA, η χρήση εμβολίων έκτακτης ανάγκης συνιστάται μόνον εάν «δεν υπάρχουν κατάλληλες, εγκεκριμένες και διαθέσιμες εναλλακτικές λύσεις». Μια αλήθεια κρυμμένη σε κοινή θέα. Επιπλέον, η τρέχουσα θρησκεία των εμβολίων συνδέεται στενά με την άνοδο του φαρμακοδόλαρου, το οποίο, τρεφόμενο από τις πανδημίες, είναι έτοιμο μιμηθεί τη δόξα του «πετροδόλαρου», επιτρέποντας έτσι στις Ηνωμένες Πολιτείες να συνεχίσουν να ασκούν παγκόσμια νομισματική κυριαρχία. Γιατί πρέπει ολόκληρη η ανθρωπότητα (των παιδιών συμπεριλαμβανομένων! ) να κάνει πειραματικά «εμβόλια» με όλο και πιο ανησυχητικές αλλά συστηματικά υποβαθμιζόμενες ανεπιθύμητες ενέργειες, όταν πάνω από το 99% των μολυσμένων, των οποίων η συντριπτική πλειοψηφία είναι ασυμπτωματική, αναρρώνουν; Η απάντηση είναι προφανής : επειδή τα εμβόλια είναι ο χρυσός μόσχος της τρίτης χιλιετίας, ενώ η ανθρωπότητα είναι «τελευταίας γενιάς» υλικό προς εκμετάλλευση, υπό τη μορφή πειραματόζωου.

Δεδομένου αυτού του πλαισίου, η παράσταση της παντομίμας έκτακτης ανάγκης στέφθηκε με επιτυχία μέσω μιας πρωτοφανούς χειραγώγησης της κοινής γνώμης. Κάθε «δημόσια συζήτηση» για την πανδημία ξεδιάντροπα καπελώθηκε, ή μάλλον μονοπωλήθηκε από τη θρησκευτική πίστη στις τεχνικό - επιστημονικές επιτροπές που χρηματοδοτούνται από τις οικονομικές ελίτ. Κάθε «ελεύθερη συζήτηση» νομιμοποιείται μόνο δια της τήρησης ψευδοεπιστημονικών πρωτοκόλλων, προσεκτικά αποκαθαρμένων από το κοινωνικό - οικονομικό τους πλαίσιο : κάποιος «ακολουθεί την επιστήμη» προσποιούμενος ότι δεν γνωρίζει πως «η επιστήμη ακολουθεί το χρήμα». Η περίφημη δήλωση του Karl Popper ότι η «πραγματική επιστήμη» είναι δυνατή μόνο υπό την αιγίδα του φιλελεύθερου καπιταλισμού σε αυτό που ονόμασε « ανοιχτή κοινωνία», επαληθεύεται τώρα στην παγκοσμιοποιημένη ιδεολογία που κινεί, μεταξύ άλλων, το Open Society Foundation (Ίδρυμα Ανοιχτής Κοινωνίας), του George Soros. Ο συνδυασμός της «πραγματικής επιστήμης» και της «ανοιχτής και συμπεριληπτικής κοινωνίας» καθιστά το δόγμα του Covid σχεδόν αδύνατον να αμφισβητηθεί.

Για τον COVID - 19, λοιπόν μπορούμε να διακρίνουμε την ακόλουθη ατζέντα. Προετοιμάζεται ένα φανταστικό αφήγημα, βασισμένο σε έναν επιδημικό κίνδυνο που παρουσιάζεται με τέτοιο τρόπο ώστε να προωθηθεί ο φόβος και η υποτακτική συμπεριφορά. Πιθανότατα μια περίπτωση διαγνωστικής αναταξινόμησης. Το μόνο που χρειάζεται είναι ένας επιδημιολογικά διφορούμενος ιός γρίπης, επί του οποίου να οικοδομηθεί μια επιθετική ιστορία μετάδοσης, σχετιζόμενης με γεωγραφικές περιοχές, όπου οι επιπτώσεις των αναπνευστικών ή αγγειακών ασθενειών στον ηλικιωμένο και ανοσοκατεσταλμένο πληθυσμό είναι υψηλές — ίσως με τον επιβαρυντικό παράγοντα της βαριάς ρύπανσης. Δεν χρειάζεται να επινοηθεί τίποτε περισσότερο, δεδομένου ότι οι μονάδες εντατικής θεραπείας στις «ανεπτυγμένες» χώρες είχαν ήδη καταρρεύσει πριν την έλευση του Covid, με κορυφώσεις θνησιμότητας για τις οποίες κάνεις δεν είχε ονειρευτεί να κηρύξει καραντίνα. Με άλλα λόγια, τα συστήματα δημόσιας υγείας είχαν ήδη συντριβεί, και επομένως προετοιμαστεί για το σενάριο της πανδημίας.

Όμως αυτή την φορά υπάρχει μέθοδος στην τρέλα: κηρύσσεται κατάσταση έκτακτης ανάγκης, η οποία πυροδοτεί πανικό, προκαλώντας με τη σειρά της τη συμφόρηση των νοσοκομείων και των οίκων ευγηρίας (χώροι δηλαδή υψηλού κινδύνου σήψης), την εφαρμογή προβληματικών πρωτοκόλλων και την αναστολή της ιατρικής περίθαλψης. Και ιδού, ο δολοφόνος Ιός γίνεται αυτοεκπληρούμενη προφητεία! Η προπαγάνδα που οργιάζει στα βασικά κέντρα οικονομικής εξουσίας (ιδιαίτερα στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη) είναι απαραίτητη για την διατήρηση του «κράτους εξαίρεσης» ( Karl Schmitt), το οποίο γίνεται αμέσως αποδεκτό ως η μοναδική πιθανή μορφή πολιτικής και υπαρξιακής ορθολογικότητας. Ολόκληροι πληθυσμοί εκτεθειμένοι σε βαρύ βομβαρδισμό από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης παραδίδονται μέσω της αυτοπειθαρχίας, εφαρμόζοντας πιστά με γκροτέσκο ενθουσιασμό τις μορφές «κοινωνικής ευθύνης» που ο εξαναγκασμός μεταμορφώνει σε αλτρουισμό.

Ολόκληρο το σενάριο της πανδημίας — από την «καμπύλη μετάδοσης» έως τους «θανάτους από Covid» — βασίζεται στο τεστ PCR, το οποίο εγκρίθηκε ως διαγνωστικό μέσο για την ανίχνευση του SARS-CoV-2 από μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε χρόνο ρεκόρ κατόπιν ανάθεσης του ΠΟΥ. Όπως πολλοί θα γνωρίζουν πλέον, η διαγνωστική αναξιοπιστία του τεστ PCR καταγγέλθηκε από τον ίδιο τον εφευρέτη του, τον νομπελίστα Kary Mullis (δυστυχώς απεβίωσε στις 7 Αυγούστου 2019), και προσφάτως από 22 διεθνούς φήμης αναγνωρισμένους εμπειρογνώμονες, απαιτώντας την απόσυρσή του, λόγω θεμελιωδών ελαττωμάτων του. Προφανώς, το αίτημα έπεσε στο κενό.

Το τεστ PCR είναι η κινητήρια δύναμη πίσω από την πανδημία. Λειτουργεί μέσω των περιβόητων «κύκλων θετικοποίησης» (ct): όσο πιο πολλοί οι κύκλοι, τόσο περισσότερες οι ψευδείς θετικοποιήσεις (λοιμώξεις, θάνατοι από Covid), όπως μέχρι και ο γκουρού Anthony Fauci παραδέχτηκε απερίσκεπτα όταν δήλωσε ότι τα επιχρίσματα είναι άχρηστα πάνω από τους 35 κύκλους. Γιατί, όμως, κατά την διάρκεια της πανδημίας, τα περισσότερα εργαστήρια στον κόσμο, χρησιμοποιούσαν ως κατώφλι τους 35 ή και περισσότερους κύκλους; Ακόμη και οι New York Times — που σίγουρα δεν πρόκειται για άντρο επικίνδυνων αρνητών του κορονοϊού — έθεσαν αυτό το βασικό ερώτημα, το περασμένο καλοκαίρι. Χάριν στην ευαισθησία του επιχρίσματος, η πανδημία μπορεί να ανοίξει και να κλείσει σαν διακόπτης, επιτρέποντας στο υγειονομικό καθεστώς να ασκεί πλήρη έλεγχο στο «αριθμολογικό τέρας» των κρουσμάτων και θανάτων από Covid, το βασικό, δηλαδή, εργαλείο της καθημερινής τρομοκρατίας.

Όλη αυτή η τρομολαγνεία συνεχίζεται και σήμερα, παρά την χαλάρωση ορισμένων μέτρων. Για να καταλάβουμε το γιατί, θα πρέπει να επιστρέψουμε στο οικονομικό μοτίβο. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, τρισεκατομμύρια φρεσκοτυπωμένου χρήματος «παράχθηκαν» με μερικά κλικ στον υπολογιστή από τις κεντρικές τράπεζες και διοχετευτήκαν στα χρηματοπιστωτικά συστήματα, όπου και έχουν παραμείνει κατά μεγάλο μέρος. Ο στόχος του ανεξέλεγκτου τυπώματος χρήματος ήταν να βουλώσουν οι τρύπες ρευστότητας. Το «μαγικό λεφτόδεντρο» παραμένει ακόμα παγωμένο μέσα στο σκιώδες τραπεζικό σύστημα, στα χρηματιστήρια και σε διάφορα συστήματα εικονικών νομισμάτων που δεν προορίζονται για δαπάνες και επενδύσεις. Σκοπός τους είναι αποκλειστικά η παροχή φθηνών δανείων για χρηματοπιστωτική κερδοσκοπία. Αυτό είναι που ο Μαρξ αποκαλούσε «πλασματικό κεφάλαιο», το οποίο συνεχίζει να επεκτείνεται σε διαστημική τροχιά εκτόξευσης που είναι πλέον εντελώς ανεξάρτητη από τους οικονομικούς κύκλους της πραγματικής οικονομίας.

Η ουσία είναι ότι δεν μπορεί να επιτραπεί σε όλο αυτό το ρευστό να πλημμυρίσει την πραγματική οικονομία, διότι η τελευταία θα υπερθερμανθεί και θα πυροδοτήσει υπερπληθωρισμό. Και εδώ είναι που ο Ιός έρχεται να «εξυπηρετήσει» ακόμα μια φορά. Αν αρχικά χρησίμευσε για την «προστασία της πραγματικής οικονομίας» (για να παραθέσω ξανά από το έγγραφο της BIS), τώρα επιτηρεί τη διστακτική επαναλειτουργία της, η οποία χαρακτηρίζεται από την υποταγή στο δόγμα του εμβολιασμού και τις διαβαθμίσεις του αυστηρού έλεγχου, οι οποίες μπορεί σύντομα να περιλαμβάνουν και κλιματικάλοκντάουν. Θυμάστε που μας έλεγαν πως μόνο τα εμβόλια θα μας έδιναν πίσω την «ελευθερία» μας; Πολύ προβλέψιμα, τώρα ανακαλύπτουμε ότι ο δρόμος προς την ελευθερία είναι λερωμένος με 'μεταλλάξεις', δηλαδή, ανακυκλώσεις του Ιου. Ο σκοπός τους είναι να αυξήσουν τον «αριθμό των κρουσμάτων» και επομένως να παρατείνουν εκείνες τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης που δικαιολογούν την παραγωγή εικονικού χρήματος από τις κεντρικές τράπεζες με στόχο την νομισματοποίηση του χρέους και την χρηματοδότηση των ελλειμμάτων. Αντί να επιστρέψουν σε κανονικά επιτόκια, οι ελίτ επιλέγουν να ομαλοποιήσουν την κατάσταση υγειονομικής έκτακτης ανάγκης ταΐζοντας το φάντασμα της μετάδοσης. Άρα, πολυδιαφημισμένη «μείωση της νομισματικής τόνωσης» (tapering) μπορεί να περιμένει — όπως ακριβώς και το Pandexit (Έξοδος από την Πανδημία).

Στην ΕΕ, για παράδειγμα, το «πρόγραμμα αγορών έκτακτης ανάγκης λόγω πανδημίας», της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ύψους 1,85 τρισεκατομμυρίων ευρώ, γνωστό ως PEPP, έχει επί του παρόντος οριστεί να συνεχιστεί έως τον Μάρτιο του 2022. Ωστόσο, έχει γνωστοποιηθεί ότι ίσως παραταθεί και πέραν αυτής της ημερομηνίας. Εντωμεταξύ, η παραλλαγή Δέλτα έχει προκαλέσει χάος στην ταξιδιωτική και τουριστική βιομηχανία, καθώς οι νέοι περιορισμοί (συμπεριλαμβανομένης της καραντίνας) διαταράσσουν την καλοκαιρινή περίοδο. Και πάλι, φαίνεται να έχουμε παγιδευτεί σε μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία (ειδικά εάν, όπως έχει υπονοήσει ο Νομπελίστας Luk Montagnier, αλλά και πολλοί άλλοι, οι μεταλλάξεις, όσο ήπιες και αν είναι, είναι συνέπεια των επιθετικών εκστρατειών μαζικού εμβολιασμού). Ό,τι κι αν ισχύει, η ουσία είναι ότι ο Ιός εξακολουθεί να είναι ακόμη απαραίτητος για τον γηραλέο καπιταλισμό, του οποίου η μοναδική πιθανότητα επιβίωσης εξαρτάται από την αλλαγή παραδείγματος από τον φιλελευθερισμό στον ολιγαρχικό αυταρχισμό.

Αν και το έγκλημα τους απέχει πολύ από το να είναι τέλειο, στους ενορχηστρωτές αυτού του παγκόσμιου πραξικοπήματος πρέπει να αναγνωρίσουμε μια κάποια σαδιστική ευφυΐα. Το τέχνασμά τους πέτυχε, ίσως και πέρα από κάθε προσδοκία. Ωστόσο, κάθε εξουσία που στοχεύει στην ολοκληρωτικοποίηση είναι καταδικασμένη να αποτύχει, και αυτό ισχύει επίσης τόσο για τους αρχιερείς της θρησκείας του Covid όσο και για τις θεσμικές μαριονέτες που έχουν κινητοποιήσει για να λανσάρουν την ψυυχολογική επιχείρηση υγειονομικής έκτακτης ανάγκης. Εξάλλου, η εξουσία τείνει να αυταπατάται για την παντοδυναμία της. Αυτοί που κάθονται στην αίθουσα ελέγχου αδυνατούν να συνειδητοποιήσουν το βαθμό που η κυριαρχία τους είναι αβέβαιη. Αυτό που δεν βλέπουν είναι ότι η εξουσία τους εξαρτάται από μια «ανώτερη αποστολή», δηλαδή την ανώνυμη αυτοαναπαραγωγή του καπιταλιστικού μάτριξ. Η σημερινή εξουσία βρίσκεται στη μηχανή παραγωγής κέρδους, της οποίας ο μοναδικός σκοπός είναι να συνεχίσει το απερίσκεπτο ταξίδι της, που ενδεχομένως να οδηγήσει στην πρόωρη εξαφάνιση του Homo Sapiens. Οι ελιτ που έχουν παρασύρει τον κόσμο στην Covid - υποταγή είναι η ανθρωπομορφική εκδήλωση του καπιταλιστικού «αυτόματου» (ρομπότ), του οποίου η αορατότητα είναι τόσο πανούργα όσο και αυτή του ίδιου του Ιού. Και η καινοτομία της εποχής μας είναι ότι η «κλειδωμένη κοινωνία» είναι το μοντέλο που εγγυάται καλύτερα την αναπαραγωγιμότητα της καπιταλιστικής μηχανής, παρά τον δυστοπικό της προορισμό.

1 Karl Marx, Grundrisse (London: Penguin, 1993), 706.

2 Karl Popper, The Open Society and its Enemies, 2 τόμοι ( Princeton : Princeton UP, 2013

*Ο Fabio Vighi είναι καθηγητής Κριτικής Θεωρίας και Ιταλικής Γλώσσας στο Cardiff University. Πρόσφατα έργα του περιλαμβάνουν τα: Critical Theory and the Crisis of Contemporary Capitalism ( Bloomsbury 2015, έτερος συγγραφέας Heiko Feldner) και Crisi di valore : Lacan, Marx e IL crepuscolo Della societa del lavoro (Mimesis 2018)

by : tinakanoumegk

 

Πῶς ἡ πανδημία ἀλλάζει τά ἐπιστημονικά πρότυπα

3
2000

Βασικοὶ κανόνες, ὅπως ἡ ὀργανωμένη κριτικὴ καὶ ἡ οὐδετερότητα, παρακάμπτονται, γιὰ νὰ τροφοδοτηθεῖ ἕνας πολιτικὸς πόλεμος ποὺ δὲν ἔχει καμμία σχέση μὲ τὴν ἐπιστημονικὴ μεθοδολογία.

________________________

Σημείωμα τοῦ μεταφραστῆ*

Ὁ ἐπιδημιολόγος καὶ εἰδικὸς ἐπιστήμονας στὴν πολιτικῆς τῆς ὑγείας κ. Γιάννης Ἱωαννίδης, ἔγινε ἀρνητικὰ διάσημος στὴ διάρκεια τοῦ 2020 καὶ πολεμήθηκε ὅσο λίγοι, διότι τόλμησε κατὰ τὴν πανδημία τοῦ Covid-19 νὰ συνεχίσει νὰ ἐργάζεται γιὰ τὴν προώθηση τῆς ἐγκυρότητας καὶ τῆς ἀλήθειας στὸν ἐπιστημονικὸ χῶρο. Πάντοτε μετριοπαθής, στὸ ἄρθρο αὐτό μᾶς δείχνει πολὺ καθαρά τὰ στρεβλὰ μονοπάτια ποὺ ἡ ἐπιστήμη περπάτησε, μεγεθύνοντας τὰ ἤδη ὑπάρχοντα προβλήματα ποὺ ὑπῆρχαν στὸ χῶρο τῆς ἔρευνας καὶ πιὸ συγκεκριμένα τῆς ἰατρικῆς, τὰ ὁποῖα μὲ τὴν πανδημία βγῆκαν ἐκτὸς ἐλέγχου. Κάποιες ἀπὸ τὶς ἀναφορὲς ποὺ κάνει ἀφοροῦν περισσότερο στὶς Ἡνωμένες Πολιτεῖες, οἱ συνέπειες εἶναι ὅμως παγκόσμιες.

Ἡ σκέψη τοῦ συγκεκριμένου ἄρθρου ἔχει ἀναπτυχθεῖ βασιζόμενη στοὺς τέσσερις κανόνες τοῦ Robert K. Merton¹, ὁ ὁποῖος θεωρεῖται ὁ ἱδρυτὴς τῆς κοινωνιολογίας τῶν ἐπιστημῶν. Ἡ δυσκολία στὴ μεταφορά τους στὰ ἑλληνικά, ὁδήγησε στὴν ἀνάγκη τοῦ μικροῦ αὐτοῦ εἰσαγωγικοῦ σημειώματος. Στὴν ἀγγλικὴ ὁρολογία ἀναφέρονται ὥς: communalism, universalism, disinterestedness, καὶ organized skepticism. Τὸ περιεχόμενο τῶν ἐννοιῶν αὐτῶν παραμένει ἀνοιχτό καὶ ἀποτελεῖ ἕνα διαρκὲς ζητούμενο στὸ χῶρο τῶν ἐπιστημῶν καὶ ὄχι μόνον. Ὥς communalism, νοεῖται τὸ κοινοτικὸ πνεῦμα ποὺ προϋποθέτει τὴν ἐλεύθερη κυκλοφορία καὶ ἀνταλλαγὴ τῶν ἀποτελεσμάτων τῶν ἐρευνῶν, μεταξὺ τῶν ἐπιστημόνων. Ἐπιλέξαμε τὴν χρήση «ἐπιστημονικὸς κοινοτισμός». Ἐπίσης ἀναφέρεται καὶ ὡς κοινοτικό πνεῦμα ἢ σκέτα κοινοτισμός. Γιὰ τὸν ὅρο universalism, ἐπιλέχθηκε ἡ «οἰκουμενικότητα». Αὐτὴ ἡ ἀναγκαῖα (ὅπως καὶ οἱ ὑπόλοιπες) προϋπόθεση γιὰ τὴν ἐπιστήμη, θεωρεῖ ἰσόκυρη τὴν ἐπιστημονικὴ γνώση καὶ ἔρευνα, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὴ γεωγραφική, φυλετικὴ ἢ κοινωνικὴ προέλευση τοῦ ἐρευνητή. Ὅλοι οἱ ἐπιστήμονες ἔχουν τὸ ἴδιο δικαίωμα στὴν ἔρευνα. Γιὰ τὴν ἀπόδοση τοῦ ὅρου disinterestedness, ἐπιλέξαμε τὴν «οὐδετερότητα». Ὁ Robert K. Merton θεώρησε ἀπαραίτητη τὴν οὐδετερότητα, ὡς ἀπουσία ἰδιοτέλειας καὶ προσωπικοῦ κέρδους ποὺ θὰ μποροῦσε πιθανῶς νὰ παρεμποδίσει τὴν ἀντικειμενικότητα τῆς ἐπιστημονικῆς ἔρευνας. Τέλος, γιὰ τὴν ἀπόδοση τοῦ ὅρου organized skepticism καταλήξαμε στὴν πιὸ ἀμφίρροπη ἴσως ἐπιλογὴ μας. Θελήσαμε νὰ ἀποφύγουμε νὰ ὁδηγηθεῖ ἡ σκέψη τοῦ ἀναγνώστη στὴν μᾶλλον διαφορετικὴ χροιὰ ποὺ ἔχει στὰ ἑλληνικὰ ἡ λέξη σκεπτικισμός. Ἐδῶ, πρόκειται σαφῶς γιὰ τὴν κριτικὴ σκέψη, ποὺ ἀποτελεῖ ἐκ τῶν ὤν οὐκ ἄνευ προϋπόθεση, στὴν ἔρευνα καὶ τὴν πορεία τῶν ἐπιστημῶν. Τὸ ἀποτέλεσμα στὴν ἐπιστήμη δὲν θεωρεῖται ποτὲ τελειωμένο. Κάθε ἐπιστήμονας καλεῖται νὰ κρίνει τὴν ἔρευνα καὶ τὰ ἀποτελέσματα ποὺ προηγήθηκαν καὶ παρουσιάζονται δημοσίως. Ἀποφασίστηκε νὰ ἀποδοθεῖ ὡς «ὀργανωμένη κριτική» (κάπου καὶ ὡς θεμελιωμένη κριτική). Πιστεύουμε ὅτι μὲ αὐτὲς τὶς ἐπιλογὲς μπορεῖ ὁ ἀναγνώστης νὰ ἀκολουθήσει καλύτερα τὶς σκέψεις ποὺ διατυπώνονται στὸ ἄρθρο. Ζητοῦμε τὴν κατανόηση γιὰ τὶς ἀτέλειες.

________________________

Στὸ παρελθόν εὐχήθηκα πολλὲς φορὲς νὰ ἐρχόταν μιὰ μέρα ποὺ θὰ εἶχαν ὅλοι πάθος καὶ ἐνθουσιασμὸ μὲ τὴν ἐπιστημονικὴ ἔρευνα. Θὰ ἔπρεπε ὅμως νὰ ἤμουν πιὸ προσεκτικός σὲ αὐτὸ ποὺ εὐχόμουν. Ἡ κρίση ποὺ προκλήθηκε ἀπό τὴ θανατηφόρα πανδημία του COVID-19 καὶ ἡ ἴδια ἡ ἀντιμετώπιση τῆς ἀρχικῆς κρίσης, προκάλεσαν σὲ δισεκατομμύρια ἀνθρώπους παγκοσμίως, ἕνα τεράστιο ἐνδιαφέρον καὶ ἕναν ὑπερβολικὸ ἐνθουσιασμὸ γιὰ τὴν ἐπιστήμη. Οἱ ἀποφάσεις ποὺ πάρθηκαν στὸ ὄνομα τῆς ἐπιστήμης ἔγιναν κριτήριο γιὰ τὴ ζωή, τὸ θάνατο καὶ γιὰ θεμελιώδεις ἐλευθερίες. Τὰ πιὸ σημαντικὰ πράγματα ἐπηρεάστηκαν ἀπὸ τὴν ἐπιστήμη, ἀπὸ ἐπιστήμονες ποὺ ἑρμηνεύουν τὴν ἐπιστήμη καὶ ἀπό αὐτοὺς ποὺ ἐπέβαλλαν μέτρα με βάση τις δικές τους ἑρμηνεῖες γιὰ τὴν ἐπιστήμη, στὸ πλαίσιο ἑνὸς πολιτικοῦ πολέμου.

Τὸ πρόβλημα μὲ τὴν ξαφνικὴ αὐτὴ μαζική ἐνασχόληση μὲ τὴν ἐπιστήμη εἶναι ὅτι οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων τῶν περισσότερων ἀνθρώπων στὴ Δύση, δὲν εἶχαν καμμία σοβαρὴ σχέση μὲ τοὺς βασικοὺς κανόνες τῆς ἐπιστημονικῆς μεθόδου. Οἱ κανόνες του Μέρτον, τῆς κοινότητας, της οἰκουμενικότητας, τῆς οὐδετερότητας καὶ τῆς ὀργανωμένης κριτικῆς, δυστυχῶς δὲν κυριάρχησαν ποτὲ στὴν ἐκπαίδευση, στὰ ΜΜΕ ἢ ἀκόμη καὶ στὰ μουσεῖα ἐπιστημῶν, ἢ στὰ τηλεοπτικά ντοκυμαντέρ μὲ ἐπιστημονικά θέματα.

Πρὶν ἀπὸ τὴν πανδημία, ἡ ἐλεύθερη ἀνταλλαγὴ δεδομένων, πρωτοκόλλων καὶ ἀνακαλύψεων, ἦταν ἤδη περιορισμένη, θέτοντας σε κίνδυνο τὸ κοινοτικό πνεῦμα στὸ ὁποῖο βασίζεται ἡ ἐπιστημονικὴ μέθοδος. Ὑπῆρχε ἤδη ἡ διαδεδομένη ἀντίληψη πὼς ἀνεχόμαστε ὅτι ἡ ἐπιστήμη δὲν ἦταν οἰκουμενική, ἀλλά ἀποτελοῦσε τὸ βασίλειο μιᾶς ὁλοένα καὶ πιὸ ἱεραρχικῆς ἐλίτ, μιᾶς μειονότητας ἐμπειρογνωμόνων. Τεράστια οἰκονομικὰ καὶ ἄλλου τύπου συμφέροντα καὶ διαμάχες, ἤκμασαν στὰ πέριξ τῆς ἐπιστήμης -ἐνῶ ὁ κανόνας τῆς οὐδετερότητας, παραμελήθηκε ἐντελῶς.

Ὅσον ἀφορᾶ τὴν ὀργανωμένη κριτική, δὲν τὰ πῆγε πολύ καλά στὰ ἀκαδημαϊκά ἱδρύματα. Ἀκόμα καὶ τὰ καλύτερα περιοδικὰ μὲ κριτικὴ ἀξιολόγηση ἀπό ὁμότιμους ἐπιστήμονες (peer-reviewed), παρουσίαζαν συχνά ἀποτελέσματα μὲ κατευθυνόμενα καὶ προκατειλημμένα συμπεράσματα. Ἡ διάδοση τῶν ἐπιστημονικῶν ἀνακαλύψεων στὸ εὐρὺ κοινὸ καὶ τὰ ΜΜΕ, ἐπικεντρώθηκε κυρίως στὸ τὶ θὰ μποροῦσε νὰ προβληθεῖ μὲ ὑπερβολή, ὡς συμπέρασμα μέσα ἀπὸ τὴν ἔρευνα, παρά στὴν αὐστηρότητα τῶν μεθόδων της καὶ στὴν ἐγγενῆ ἀβεβαιότητα τῶν ἀποτελεσμάτων.

Παρ᾽ ὅλα αὐτά, παρά την κυνική συνειδητοποίηση ὅτι οἱ μεθοδολογικοὶ κανόνες τῆς ἐπιστήμης παρακάμφθηκαν (ἢ ἴσως ἐξ᾽αἰτίας αὐτῆς τῆς συνειδητοποίησης), οἱ φωνές ποὺ ἀγωνίζονταν γιὰ περισσότερο ἐπιστημονικὸ κοινοτισμό, οἰκουμενικότητα, οὐδετερότητα καὶ ὀργανωμένη κριτική, εἶχαν πολλαπλασιαστεῖ μεταξὺ τῶν ἐπιστημονικῶν κύκλων πρὶν ἀπό τὴν πανδημία. Οἱ μεταρρυθμιστὲς θεωροῦνταν συχνὰ ὅτι κατέχουν κάποιο εἶδος ἠθικῆς ἀνωτερότητας, παρά τὸ γεγονὸς ὅτι ἀποτελοῦσαν μειοψηφία σὲ ὑψηλὲς διοικητικὲς θέσεις. Ἡ κρίση στὶς μεθόδους ἀναπαραγωγῆς ἀποτελεσμάτων (reproducibility) σε πολλοὺς ἐπιστημονικοὺς τομεῖς, ἀπὸ τὴ βιοϊατρικὴ ἕως τὴν ψυχολογία, εἶχε προκαλέσει τὴν ἀναζήτηση νέων προσώπων καὶ τὴν προσπάθεια γιὰ ἐνίσχυση τῆς διαφάνειας, συμπεριλαμβανομένης της ἀνταλλαγῆς βασικῶν δεδομένων, πρωτοκόλλων καὶ κώδικα. Οἱ ἀνισότητες μέσα στὴν ἀκαδημία ἀναγνωρίζονταν ὅλο καὶ περισσότερο μὲ ἐκκλήσεις γιὰ ἀντιμετώπισή τους, ἐνῶ πολλοί ἔγιναν δεκτικοὶ στὰ καλέσματα γιὰ μεταρρύθμιση.

Οἱ εἰδικοὶ γνώμης (opinion based experts) -ἐνῶ ἐξακολουθοῦσαν νὰ κυριαρχοῦν σὲ ἐπιτροπὲς μὲ ἐπιρροή, ἐπαγγελματικὲς ὁμάδες, μεγάλα συνέδρια, φορεῖς χρηματοδότησης καὶ ἄλλα κομβικὰ σημεῖα συστημικῆς ἐξουσίας- ἀμφισβητήθηκαν συχνὰ ἀπὸ τὴν κριτικὴ ποὺ βασίζεται στὴ μέθοδο τῆς ἀπόδειξης. Ὑπῆρξαν προσπάθειες ὥστε ἡ σύγκρουση συμφερόντων νὰ γίνει περισσότερο διαφανῆς καὶ νὰ ἐλαχιστοποιηθοῦν οἱ ἐπιπτώσεις τους, ἀκόμη καὶ ἂν οἱ περισσότεροι ἀπὸ τοὺς κυρίαρχους ἐπιστήμονες παρέμεναν συγκρουόμενοι -εἰδικά στὴν ἰατρική. Μία ἀκμάζουσα κοινότητα ἐπιστημόνων ἐπικεντρώθηκε στὴν αὐστηρὴ μέθοδο, τὴ διερεύνηση τῶν προκατειλημμένων συμπερασμάτων (bias) καὶ τὴν ἐλαχιστοποίηση τῶν ἐπιπτώσεών τους. Στὸ πεδίο τῆς μετα-έρευνας, δηλαδή τῆς ἔρευνας πάνω στὴν ἔρευνα, αὐτὸ εἶχε γίνει εὐρέως σεβαστό. Θὰ μποροῦσε λοιπὸν κάποιος νὰ ἐλπίζει ὅτι ἡ πανδημικὴ κρίση θὰ μποροῦσε νὰ ἔχει προωθήσει τὴν ἀλλαγή. Πράγματι, ἡ ἀλλαγή συνέβη -ἀλλά μᾶλλον πρὸς τὸ χειρότερο.

῾Η ἔλλειψη ἐπιστημονικοῦ κοινοτικοῦ πνεύματος κατὰ τὴ διάρκεια τῆς πανδημίας τροφοδότησε σκάνδαλα καὶ θεωρίες συνωμοσίας, τὰ ὁποῖα στὴ συνέχεια ἀντιμετωπίστηκαν ὡς γεγονὸς στὸ ὄνομα τῆς ἐπιστήμης, ἀπὸ μεγάλο μέρος τοῦ δημοφιλοῦς τύπου καὶ τῶν μέσων κοινωνικῆς δικτύωσης. Ἡ ἀνάκληση ἑνὸς ἐξαιρετικά προβεβλημένου ἄρθρου γιὰ τὴν ὑδροξυχλωροκίνη ἀπὸ τὸ “The Lancet” εἶναι ἕνα ἐκπληκτικὸ παράδειγμα: ῾Η ἀπουσία κοινῆς χρήσης καὶ πρόσβασης (στμ. ἀπουσία κοινοτισμοῦ) ἐπέτρεψε σὲ ἕνα κορυφαῖο ἰατρικό περιοδικὸ νὰ δημοσιεύσει ἕνα ἄρθρο στὸ ὁποῖο 671 νοσοκομεῖα φέρεται νὰ συνέβαλαν μὲ δεδομένα ποὺ δὲν ὑπῆρχαν καὶ κανεὶς δὲν πρόσεξε πρὶν τὴ δημοσίευση ὅτι πρόκειται γιὰ ἕνα κατασκευασμένο ἄρθρο (στμ. Ἡ συγκεκριμένη παραπλανητικὴ δημοσίευση ὑποστήριζε ὅτι ἡ ὑδροξυχλωροκίνη δὲ βοηθᾶ στὴν θεραπεία τοῦ Covid-19 καὶ μπορεῖ νὰ προκαλέσει τὸ θάνατο. Τὸ περιοδικὸ ἀναγκάστηκε νὰ ἀνακαλέσει τὴ δημοσίευση καὶ νὰ ζητήσει συγνώμη. Τέσσερις ἡμέρες νωρίτερα εἶχε προηγηθεῖ ἡ δημόσια ἀναφορὰ τῆς ὑδροξυχλωροκίνης ἀπὸ τὸν τότε πρόεδρο τῶν ΗΠΑ²). Ἕνα ἄλλο κορυφαῖο ἰατρικό περιοδικό, το New England Journal of Medicine, κατάφερε νὰ δημοσιεύσει ἕνα παρόμοιο ἄρθρο. Πολλοὶ ἐπιστήμονες συνεχίζουν νὰ ἀναφέρονται σὲ αὐτό, ἀκόμη καὶ πολύ μετά την ἀπόσυρσή του.

῾Η πιὸ ἔντονη δημόσια ἐπιστημονική συζήτηση τοῦ παρόντος -τὸ ἂν ὁ ἰός COVID-19 ἦταν προϊόν φυσικῆς ἐξέλιξης ἢ ἐργαστηριακό ἀτύχημα- θὰ μποροῦσε νὰ διευθετηθεῖ εὔκολα μὲ μία ἐλάχιστη ἐπίδειξη κοινοτισμοῦ (στὸ ἀρχικὸ λεξιλόγιο τοῦ Μέρτον ἀναφέρεται ἡ λέξη «κομμουνισμός»³) ἐκ μέρους τῆς Κίνας: Τὸ ἄνοιγμα τῶν ἐργαστηριακῶν βιβλίων τοῦ ἰνστιτούτου ἰολογίας τῆς Wuhan θὰ εἶχε ἁπαλύνει ἀμέσως τὶς ἀνησυχίες. Χωρίς ἕνα τέτοιο ἄνοιγμα γιὰ τὸ τὶ εἴδους πειράματα ἔγιναν, οἱ θεωρίες διαρροῆς ἀπὸ τὸ ἐργαστήριο παραμένουν δελεαστικὰ ἀξιόπιστες.

Προσωπικά, δὲν θέλω ἀκόμη νὰ ἀποδεχθῶ τὴ θεωρία ἐργαστηριακῆς διαρροῆς ὥς τὴν κυρίαρχη ἐξήγηση. Αὐτὸ θὰ ἦταν ἕνα σημαντικό πλῆγμα στὴν ἐπιστημονική ἔρευνα. Ὡστόσο, ἐάν δὲν εἶναι δυνατὴ ἡ πλήρης κοινὴ χρήση τῶν δεδομένων, ἀκόμη καὶ γιὰ ἕνα ἐρώτημα ποὺ σχετίζεται μὲ τοὺς θανάτους ἑκατομμυρίων καὶ τὰ δεινὰ δισεκατομμυρίων ἀνθρώπων, ποιὰ ἐλπίδα ὑπάρχει γιὰ ἐπιστημονικὴ διαφάνεια καὶ γιὰ τὴν ἀνάπτυξη μιᾶς κουλτούρα κοινῆς χρήσης τῶν δεδομένων; Ὅποια καὶ ἂν εἶναι ἡ προέλευση τοῦ ἰοῦ, ἡ ἄρνηση νὰ τηρηθοῦν οἱ προηγουμένως ἀποδεκτοὶ κανόνες ἔχει κάνει τεράστια ζημιά.

῾Η πανδημία ὁδήγησε ὡς ἐν μιᾷ νυκτί, σὲ μία τρομακτικὴ νέα μορφὴ ἐπιστημονικῆς οἰκουμενικότητας. Ὅλοι ἀσχολήθηκαν ἐπιστημονικὰ μὲ τὸν COVID-19 ἢ τὸν σχολίασαν. Μέχρι τὸν Αὔγουστο τοῦ 2021, δημοσιεύθηκαν 330.000 ἐπιστημονικές ἐργασίες γιὰ τὸν COVID-19, στὶς ὁποῖες συμμετεῖχαν περίπου ἕνα ἑκατομμύριο διαφορετικοὶ ἐπιστήμονες. Μία ἀνάλυση ἔδειξε ὅτι ἐπιστήμονες ἀπὸ κάθε ἕναν ἀπό τοὺς 174 κλάδους ποὺ περιλαμβάνουν αὐτό ποὺ γνωρίζουμε ὥς ἐπιστήμη, ἔχουν δημοσιεύσει γιὰ τὸν COVID-19. Μέχρι τὸ τέλος τοῦ 2020, μόνο οἱ μηχανικοὶ τῆς βιομηχανίας αὐτοκινήτων δὲν εἶχαν ὡς ἐπιστήμονες δημοσιεύσει γιὰ τὸν COVID-19. Στὶς ἀρχὲς τοῦ 2021, οἱ ἐπιστήμονες καὶ αὐτοῦ τοῦ τομέα εἶχαν ἐπίσης δημοσιεύσει τὴ γνώμη τους.

Ἐκ πρώτης ὄψεως, πρόκειται γιὰ μία ἄνευ προηγουμένου κινητοποίηση διεπιστημονικῶν ταλέντων. Ὡστόσο, τὸ μεγαλύτερο μέρος αὐτῆς τῆς ἐργασίας ἦταν χαμηλῆς ποιότητας, συχνά λανθασμένο καὶ κάποιες φορὲς ἐξαιρετικὰ παραπλανητικό. Πολλοὶ ἄνθρωποι χωρὶς συγκεκριμένη τεχνικὴ ἐξειδίκευση ἔγιναν εἰδικοὶ μέσα σὲ μιὰ μέρα, θέλοντας μὲ ἐνσυναίσθηση νὰ σώσουν τὸν κόσμο. Καθώς αὐτοί οἱ ψευδο-εἰδικοὶ πολλαπλασιάζονταν, οἱ τεκμηριωμένες προσεγγίσεις -ὅπως τυχαιοποιημένες δοκιμὲς καὶ συλλογὴ ἀκριβέστερων, μὴ προκατειλημμένων δεδομένων (unbiased)- συχνά ἀπορρίπτονταν ὡς ἀκατάλληλες, πολύ ἀργὲς καὶ ἐπιβλαβεῖς. Πλήρης περιφρόνηση πρὸς τὴν ἀξιόπιστη ἔρευνα καὶ μελέτη.

Πολλοὶ σπουδαῖοι ἐπιστήμονες ἐργάστηκαν πάνω στὸν COVID-19 καὶ θαυμάζω τὴ δουλειά τους. ῾Η συμβολή τους μᾶς δίδαξε πολλά. Νοιώθω μεγάλη εὐγνωμοσύνη γιὰ τοὺς πολλοὺς, ἐξαιρετικὰ ταλαντούχους καὶ καλὰ ἐκπαιδευμένους νέους ἐρευνητές, ποὺ ἀναζωογονοῦν τὸ γηρᾶσκον ἐπιστημονικὸ ἐργατικὸ δυναμικό μας. Ὡστόσο, μαζὶ μὲ τοὺς χιλιάδες κατηρτισμένους ἐπιστήμονες, ξεφύτρωσαν πρόσφατα εἰδικοὶ ἐμπειρογνώμονες μὲ ἀμφισβητούμενα, ἄσχετα ἢ καὶ ἀνύπαρκτα διαπιστευτήρια, οἱ ὁποῖοι παρουσίασαν ἀμφισβητούμενα, ἄσχετα ἢ καὶ ἀνύπαρκτα δεδομένα.

Τὰ κυριότερα μέσα ἐνημέρωσης καὶ τὰ κοινωνικὰ δίκτυα συμμετεῖχαν στὴν κατασκευὴ τοῦ νέου αὐτοῦ εἴδους ἐμπειρογνωμόνων. Κάποιος ποὺ μπορεῖ νὰ μὴν ἦταν ἐπιδημιολόγος ἢ εἰδικός στὴν πολιτικὴ τῆς ὑγείας, μποροῦσε ξαφνικὰ νὰ ἀναφερθεῖ ὡς ἐπιδημιολόγος ἢ εἰδικός σε θέματα πολιτικῆς τῆς ὑγείας, ἀπό δημοσιογράφους ποὺ συχνὰ γνώριζαν ἐλάχιστα γιὰ αὐτοὺς τοὺς τομεῖς ἀλλά «ἤξεραν» πάντοτε ποιὲς ἀπόψεις ἦταν σωστές. Ἀντιστρόφως, μερικοὶ ἀπὸ τοὺς καλύτερους ἐπιδημιολόγους καὶ εἰδικοὺς τῆς πολιτικῆς τῆς ὑγείας στὶς Ἡνωμένες Πολιτεῖες, χαρακτηρίστηκαν ὡς ἀνίδεοι καὶ ἐπικίνδυνοι, ἀπὸ δημοσιογράφους ποὺ πίστευαν ὅτι εἶναι κατάλληλοι νὰ διαιτητεύσουν συνοπτικὰ στὶς διαφορὲς τῶν ἐπιστημονικῶν ἀπόψεων, χωρὶς νὰ κατανοοῦν τὴ μεθοδολογία ἢ τὰ ἐπίμαχα δεδομένα.

῾Η οὐδετερότητα ὑπέστη σοβαρὸ πλῆγμα. Στὸ παρελθόν, τὰ ἀντιμαχόμενα συμφέροντα προσπαθοῦσαν κατὰ κύριο λόγο νὰ κρύψουν τὴν ἀτζέντα τους. Κατὰ τὰ διάρκεια ὅμως τῆς πανδημίας, οἱ ἴδιες αὐτὲς συγκρουόμενες πλευρὲς ἀνέβηκαν στὸ βάθρο τῶν ἡρώων. Γιὰ παράδειγμα, οἱ μεγάλες φαρμακευτικὲς ἑταιρεῖες ἔχουν σαφῶς παράγει χρήσιμα φάρμακα ἢ ἐμβόλια καὶ ἔχουν πραγματοποιήσει παρεμβάσεις ποὺ ἔσωσαν ζωές. Ἂν καὶ, ἦταν ἐπίσης γνωστὸ ὅτι τὸ κέρδος ἦταν καὶ εἶναι τὸ κύριο κίνητρό τους. Ἡ καπνοβιομηχανία εἶναι γνωστὸ ὅτι σκοτώνει πολλά ἑκατομμύρια ἀνθρώπους κάθε χρόνο, ἐνῶ συνεχίζει τὴν παραπλάνηση προωθῶντας παλιά καὶ νέα, ἐξίσου ἐπιβλαβῆ προϊόντα. Ὡστόσο, κατὰ τὴ διάρκεια τῆς πανδημίας, τὸ νὰ ζητοῦνται καλύτερα στοιχεῖα σχετικά μὲ τὴν ἀποτελεσματικότητα καὶ τὰ ἀνεπιθύμητα περιστατικὰ, θεωροῦνταν συχνά ἀπαράδεκτο. Αὐτὴ ἡ ἀπορριπτικὴ καὶ αὐταρχικὴ προσέγγιση «γιὰ τὴν ὑπεράσπιση τῆς ἐπιστήμης», δυστυχῶς μπορεῖ νὰ ἐνίσχυσε τὴ διστακτικότητα γιὰ τὸν ἐμβολιασμὸ καὶ τὸ κίνημα κατὰ τῶν ἐμβολίων, ἐξαλείφοντας μιὰ μοναδικὴ εὐκαιρία ποὺ δημιουργήθηκε ἀπὸ τὴν πραγματικὰ ταχεῖα ἀνάπτυξη τῶν ἐμβολίων γιὰ τὸν COVID-19. Ἀκόμη καὶ ἡ καπνοβιομηχανία ἀναβάθμισε τὴ φήμη της: ἡ Philip Morris δώρισε ἀναπνευστῆρες γιὰ νὰ προωθήσει τὸ προφίλ τῆς ἑταιρικῆς εὐθύνης καὶ νὰ σωθοῦν κάποιες ζωές, ἂν καὶ ἕνα μικρὸ ποσοστὸ ἀπὸ αὐτὲς τὶς ζωὲς κινδύνευσε ἕως θανάτου ἀπό τὸν COVID-19, ἀκριβῶς λόγῳ τῶν ὑποκείμενων ἀσθενειῶν ποὺ προκλήθηκαν ἀπὸ τὰ προϊόντα καπνοῦ.

Ἄλλες ὁμάδες συμφερόντων -συνήθως συγκρουόμενων- ἔγιναν οἱ νέες ρυθμιστικές ἀρχές τῆς κοινωνίας ἀντὶ νὰ εἶναι οἱ ἴδιες ποὺ ὑπόκεινται σὲ ρυθμιστικὸ ἔλεγχο. Οἱ μεγάλες ἑταιρεῖες τῆς τεχνολογίας, κατὰ τὴ διάρκεια τῶν lockdown κέρδισαν τρισεκατομμύρια δολλάρια σὲ σωρευτικὴ ἀξία ἀπὸ τὸν εἰκονικὸ μετασχηματισμὸ τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς. Ταυτόχρονα ἀνέπτυξαν ἰσχυρὰ συστήματα λογοκρισίας ποὺ διέστρεψαν τὶς πληροφορίες ποὺ ἦταν διαθέσιμες στὶς πλατφόρμες τῶν χρηστῶν. Σύμβουλοι κυβερνήσεων καὶ ἑταιρειῶν κέρδισαν ἑκατομμύρια δολλάρια, σημαντικὲς θέσεις, δύναμη καὶ δημόσιο ἔπαινο. Ἐνῶ ἀνεξάρτητοι ἐπιστήμονες ποὺ ἐργάστηκαν χωρὶς ἀμοιβὴ καὶ τόλμησαν νὰ ἀμφισβητήσουν τὶς κυρίαρχες ἀφηγήσεις, κατηγορήθηκαν ὡς ἀντιφατικοί. Ἡ θεμελιωμένη κριτικὴ θεωρήθηκε ἀπειλή στὴ δημόσια ὑγεία. Ὑπῆρξε σύγκρουση μεταξύ δύο σχολῶν σκέψης. Μιᾶς αὐταρχικῆς πολιτικῆς γιὰ τὴ δημόσια ὑγεία, καὶ τῆς ἐπιστήμης. Καὶ ἔχασε ἡ ἐπιστήμη.

῾Η εἰλικρινής, συνεχής ἀμφισβήτηση καὶ ἡ ἐξερεύνηση ἐναλλακτικῶν διαδρομῶν εἶναι ἀπαραίτητοι παράγοντες στὴν ἐπιστήμη. Στὴν αὐταρχικὴ (σὲ ἀντίθεση μὲ τὴ συμμετοχική) ἐκδοχὴ τῆς δημόσιας ὑγείας, αὐτές οἱ δραστηριότητες θεωρήθηκαν προδοσία καὶ ἐγκατάλειψη τῆς «μάχης». ῾Η κυρίαρχη ἀφήγηση ἦταν ὅτι «εἴμαστε σὲ πόλεμο». Ὅταν εἴμαστε σὲ πόλεμο, ὅλοι πρέπει νὰ ἀκολουθοῦν τὶς διαταγές. Ἐὰν μία διμοιρία διαταχθεῖ νὰ πάει δεξιὰ καὶ μερικοὶ στρατιῶτες ἐξερευνήσουν ἑλιγμοὺς πρὸς τὰ ἀριστερά, πυροβολοῦνται ὡς λιποτάκτες. Ἡ ἐπιστημονικὴ κριτικὴ ἔπρεπε νὰ πυροβοληθεῖ, χωρίς ἐρωτήσεις. Οἱ διαταγὲς ἦταν σαφεῖς.

Ποιὸς ἔδωσε αὐτές τὶς ἐντολές; Ποιὸς ἀποφάσισε ὅτι ἡ γνώμη του, ἡ τεχνογνωσία καὶ ἡ ἄποψή του πρέπει νὰ εἶναι ἐπὶ κεφαλῆς; Δὲν ἦταν ἕνα μόνο ἄτομο, οὔτε κάποιος τρελός στρατηγός ἢ ἕνας ἀπεχθὴς πολιτικός ἢ ἕνας δικτάτορας, παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ὑπῆρξε τεράστια πολιτικὴ παρέμβαση στὴν ἐπιστήμη. Ἤμασταν ὅλοι μαζί, μία συσσωρευμένη μᾶζα χωρὶς ὄνομα καὶ χωρὶς πρόσωπο: ἕνα χάος καὶ ἕνα σύμπλεγμα ἀπό μισοβρασμένα ἀτελῆ στοιχεῖα. Ἔξαλλα κομματικὰ μέσα ἐνημέρωσης ποὺ προωθοῦν τὴ δημοσιογραφία τοῦ ἀλεξίπτωτου καὶ τὴ χοντροκομμένη παρουσίαση τῶν εἰδήσεων. Ὁ πολλαπλασιασμός ψευδώνυμων ἢ ἐπώνυμων προσώπων στὰ μέσα κοινωνικῆς δικτύωσης, ποὺ ὁδήγησε ἀκόμη καὶ σοβαροὺς ἐπιστήμονες στὸ νὰ γίνουν ἀσυγκράτητοι, εἰκονικὰ ἄβαταρ τοῦ ἑαυτοῦ τους, ξερνῶντας τεράστιες ποσότητες ἀφέλειας καὶ ἀνοησίας. Ἡ ἐλλιπῶς ἐλεγχόμενη βιομηχανία, οἱ ἑταιρεῖες τεχνολογίας μὲ τὸν παρανοϊκό τους ἐγκέφαλο, καὶ ἡ δύναμη τοῦ μάρκετινγκ. Καὶ ἁπλοί ἄνθρωποι ποὺ πλήττονται ἀπὸ τὴν παρατεταμένη κρίση. Κολυμπῶντας ὅλοι σὲ ἕνα μεῖγμα καλῶν προθέσεων, ἐξαιρετικῆς σκέψης καὶ θαυμαστῶν ἐπιστημονικῶν ἐπιτυχιῶν. Ἀλλὰ καὶ συγκρούσεων, πολιτικῆς πόλωσης, φόβου, πανικοῦ, μίσους, διχασμοῦ, ψευδῶν εἰδήσεων, λογοκρισίας, ἀνισότητας, ρατσισμοῦ καὶ χρόνιας ὀξείας κοινωνικῆς δυσλειτουργίας.

Οἱ ἔντονες ἀλλὰ ὑγιεῖς ἐπιστημονικὲς συζητήσεις εἶναι εὐπρόσδεκτες. Οἱ σοβαρὴ κριτικὴ εἶναι ὁ μεγαλύτερος εὐεργέτης μας. Ὁ John Tukey εἶπε κάποτε ὅτι τὸ συλλογικό ὄνομα κάποιας συγκεκριμένης ὁμάδας ἐπιστημόνων, εἶναι ἡ διαμάχη. Τὸ ἴδιο ἰσχύει γιὰ πολλοὺς ἐπιστήμονες. Ἀλλὰ τὸ «εἴμαστε σὲ πόλεμο» μᾶς ὁδήγησε ἕνα βῆμα πιὸ πέρα: Αὐτός εἶναι ἕνας βρώμικος πόλεμος, χωρίς ἀξιοπρέπεια. Οἱ ἀντίπαλοι ἀπειλήθηκαν, κακοποιήθηκαν, ἐκφοβίστηκαν καὶ ταπεινώθηκαν μέσα ἀπὸ δημόσιες ἐκστρατεῖες λογοκρισίας (cancel culture campains) στὰ μέσα κοινωνικῆς δικτύωσης, ἔγιναν περίγελος στὰ κεντρικὰ μέσα ἐνημέρωσης καὶ φιγοῦρες σὲ μπὲστ σέλερ ποὺ γράφτηκαν ἀπό ζηλωτές. Οἱ δηλώσεις τους διαστρεβλώθηκαν, παρουσιάστηκαν ὥς γραφικοὶ καὶ γελοιοποιήθηκαν. Οἱ σελίδες τῆς Wikipedia βανδαλίστηκαν. Ἡ φήμη κάποιων ἐπιστημόνων συνετρίβη μὲ σύστημα καὶ καταστράφηκε. Πολλοί λαμπροί ἐπιστήμονες κατὰ τὰ διάρκεια τῆς πανδημίας κακοποιήθηκαν καὶ δέχτηκαν ἀπειλές, μὲ στόχο τὴν ἀτομικὴ καὶ οἰκογενειακή τους ἐξαθλίωση.

Ἡ ἀνώνυμη καὶ ψευδώνυμη κακοποίηση ἔχει ἀνατριχιαστικὸ ἀποτέλεσμα. Εἶναι ὅμως χειρότερο, ὅταν οἱ ἄνθρωποι ποὺ ἀσκοῦν τὴν κακοποίηση εἶναι ἐπώνυμοι καὶ χαίρουν δημόσιας ἐκτίμησης. Οἱ μόνες δυνατὲς ἀπαντήσεις στὸ φανατισμὸ καὶ τὴν ὑποκρισία εἶναι ἡ καλοσύνη, ἡ εὐγένεια, ἡ ἐνσυναίσθηση καὶ ἡ ἀξιοπρέπεια. Ὡστόσο, ὁ ἀποκλεισμός τῆς προσωπικῆς ἐπικοινωνίας, ἡ εἰκονικὴ διαβίωση καὶ τὰ μέσα κοινωνικῆς δικτύωσης ἐν μέσῳ κοινωνικῆς ἀπομόνωσης, εἶναι κακοί φορεῖς αὐτῶν τῶν ἀρετῶν.

Ἡ πολιτικὴ εἶχε ἐπιζήμια ἐπιρροὴ στὴν ἐπιστήμη κατὰ τὴν πανδημία. Ὁτιδήποτε εἶπε ἢ ἔγραψε ἕνας ἀπολιτικὸς ἐπιστήμονας, ἔγινε ἕνα πιθανὸ ὅπλο γιὰ τὴν πολιτικὴ ἀτζέντα. Ἡ σύνδεση τῶν παρεμβάσεων στὴ δημόσια ὑγεία -ὅπως οἱ μάσκες καὶ τὰ ἐμβόλια- μὲ μία παράταξη, πολιτικὴ ἢ ἄλλου τύπου, ἱκανοποιεῖ ὅσους εἶναι ἀφοσιωμένοι στὴ συγκεκριμένη παράταξη, ἀλλά ἐξοργίζει τὴν ἀντίπαλη παράταξη. Αὐτή ἡ διαδικασία ὑπονομεύει τὴν εὐρύτερη ἀποδοχὴ ποὺ ἀπαιτεῖται γιὰ νὰ εἶναι ἀποτελεσματικές τέτοιες παρεμβάσεις. Ἡ πολιτικὴ ντυμένη ὡς δημόσια ὑγεία, δὲν τραυμάτισε ἁπλῶς τὴν ἐπιστήμη. Κατέστρεψε ἐπίσης τὴ συμμετοχική δημόσια ὑγεία, στὴν ὁποῖα οἱ ἄνθρωποι ἐξουσιοδοτοῦνται, παρά ὑποχρεώνονται καὶ ταπεινώνονται.

Ἕνας ἐπιστήμονας δὲν μπορεῖ καὶ δὲν πρέπει νὰ προσπαθήσει νὰ ἀλλάξει τὰ δεδομένα καὶ τὰ συμπεράσματά του μὲ βάση τὸ τρέχον δόγμα πολιτικῶν κομμάτων ἢ τὴν τάση ποὺ ἐπικρατεῖ στὰ μέσα κοινωνικῆς δικτύωσης. Σὲ ἕνα περιβάλλον ὅπου οἱ παραδοσιακοὶ πολιτικοὶ διαχωρισμοὶ μεταξὺ ἀριστερᾶς καὶ δεξιᾶς δὲν φαίνεται πλέον νὰ ἔχουν πολὺ νόημα, τὰ δεδομένα, οἱ προτάσεις καὶ οἱ ἑρμηνεῖες, ἀποσπῶνται ἀπὸ τὸ πλαίσιο ποὺ εἰπώθηκαν καὶ γίνονται ὅπλο. Ὁ ἴδιος ἀπολιτικὸς ἐπιστήμονας θὰ μποροῦσε νὰ δεχθεῖ ἐπίθεση ἀπὸ ἀριστεροὺς σχολιαστές σὲ μία περίπτωση καὶ ἀπὸ δεξιοὺς σχολιαστὲς σὲ κάποια ἄλλη. Πολλοὶ ἐξαιρετικοὶ ἐπιστήμονες ἀναγκάστηκαν νὰ σωπάσουν μέσα σὲ αὐτὸ τὸ χάος. Ἡ αὐτολογοκρισία αὐτή, ἦταν μιὰ μεγάλη ἀπώλεια γιὰ τὴν ἐπιστημονικὴ ἔρευνα καὶ τὴν προσπάθεια γιὰ τὴ δημόσια ὑγεία. Οἱ πολλοί καλοπροαίρετοι ἐπιστήμονες ποὺ κακοποιήθηκαν, κηλιδώθηκαν καὶ ἀπειλήθηκαν κατὰ τὴ διάρκεια τῆς πανδημίας, εἶναι οἱ προσωπικοί μου προσωπικοὶ ἥρωες. Τοὺς σέβομαι ὅλους καὶ πονάω γιὰ αὐτὸ ποὺ πέρασαν, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὸ ἂν οἱ ἐπιστημονικές τους θέσεις συμφωνοῦσαν ἢ διαφωνοῦσαν μὲ τὶς δικές μου. Συμπάσχω καὶ ἔχω αἰσθήματα ἀγάπης, ἀκόμη περισσότερο γιὰ ἐκείνους τῶν ὁποίων οἱ θέσεις διαφωνοῦν μὲ τὴ δική μου.

Δὲν ὑπῆρχε ἀπολύτως καμία συνωμοσία ἢ προσχεδιασμός πίσω ἀπὸ αὐτὴ τὴν ὑπερβολικὰ φορτισμένη ἐξέλιξη. Ἁπλῶς, σὲ περιόδους κρίσης, οἱ ἰσχυροὶ εὐδοκιμοῦν καὶ οἱ ἀδύναμοι μειονεκτοῦν περισσότερο. Ἐν μέσῳ πανδημικῆς σύγχυσης, οἱ ἰσχυροὶ καὶ τὰ συγκρουόμενα συμφέροντα ἔγιναν πιὸ ἰσχυροὶ καὶ οἱ συγκρούσεις τους μεγαλύτερες. Ἐνῶ ἑκατομμύρια ἄτομα σὲ μειονεκτικὴ θέση πέθαναν καὶ δισεκατομμύρια ὑπέφεραν.

Φοβᾶμαι ὅτι ἡ ἐπιστήμη καὶ οἱ κανόνες της μοιράστηκαν τὴν τύχη τῶν μειονεκτούντων. Εἶναι κρίμα, γιατὶ ἡ ἐπιστήμη μπορεῖ ἀκόμα νὰ μᾶς βοηθήσει ὡς σύνολο. Ἥ ἐπιστήμη παραμένει τὸ καλύτερο πρᾶγμα ποὺ μπορεῖ νὰ συμβεῖ στοὺς ἀνθρώπους, μὲ τὴν προϋπόθεση ὅτι μπορεῖ νὰ μᾶς ἀνέχεται καὶ νὰ τὴν ἀνεχόμαστε.

Σημειώσεις

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Robert_K._Merton

  1. https://www.abc.net.au/news/2020-06-05/hydroxychloroquine-study-the-lancet-peer-review-coronavirus/12324118

  1. Πολλοὶ ἐπιστήμονες ἐπιλέγουν συνήθως τὴν λέξη comunalism γιὰ νὰ ἀποφύγουν τὴν πολιτικὴ χροιὰ τῆς λέξης communism (κομμουνισμὸς), ποὺ εἶχε χρησιμοποιήσει ἀρχικά ὁ Μόρτον.

 

 

*Μετάφραση από το αγγλικό κείμενο 9/2/2021: Κωνσταντίνος Σταυρόπουλος