ενδείξεις - αντενδείξεις





πρός τό δεῖν οὕτω



Προηγούμενα εὕσημον λόγον δῶτε








by : tinakanoumegk





SLpress.gr

Ασημακόπουλος Βασίλης


Τον Μάιο του 1992, το Πανεπιστήμιο Αθηνών διοργάνωσε ημερίδα με θέμα “Η θέση της Ελλάδας απέναντι στις νέες εξελίξεις”, όπου μετείχε και ο Ανδρέας Παπανδρέου. Η ομότιτλη εισήγησή του αποτελεί το 1ο κείμενο μιας συλλογής κειμένων του που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις “Αιχμή” το 1992. Μετείχε επίσης και ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης, μέλος τότε της Κεντρικής Επιτροπής, με μια πρόταση. Η εισήγησή του “Νέο Εθνικό Σχέδιο” δημοσιεύθηκε τότε στην ελληνική έκδοση του Monthly Review (56/1992).

Οι αρχές της δεκαετίας του ’90, το 1992, ήταν μια περίοδος που έπρεπε να διατυπωθούν προτάσεις, σχέδια, στρατηγικές για τη θέση του “συστήματος χώρα”, τη γεωπολιτική-γεωοικονομική, παραγωγική-αναπτυξιακή, κοινωνική, θεσμική και την παρουσία του στο δυναμικά μεταβαλλόμενο κόσμο, που οριζόταν από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, την παγκοσμιοποίηση, την εκρηκτική ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων.

Στο επίκεντρο των μεγάλων αλλαγών βρίσκονταν οι ευρύτερες περιοχές, στις οποίες η Ελλάδα αποτελεί τμήμα τους: Ευρώπη-ΕΕ, Βαλκάνια-Εύξεινος Πόντος και Ανατολική Μεσόγειος. Τα μηνύματα εκπέπονταν ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’80, «η βοή των πλησιαζόντων γεγονότων» σύμφωνα με τον ποιητή. Το εθνικό θα συναντιόταν για μια ακόμα φορά με τις διεθνικές τάσεις σε έντονη κινητικότητα.

Για πολλούς λόγους, όπως λ.χ. η κεντρικότητα της πολιτικής σε έναν ημιπεριφερειακό εθνικό κοινωνικό σχηματισμό όπως ο ελληνικός, ο τρόπος συμμετοχής και παρέμβασης του “συστήματος χώρα” στις νέες συνθήκες, κρινόταν στην εξέλιξη του ΠΑΣΟΚ και στα χαρακτηριστικά που θα λάμβανε, μετά την αντοχή την οποία επέδειξε στην επίθεση που δέχθηκε την περίοδο 1988-1991.

“Σύστημα χώρα”

Θα προχωρούσε σε μια ανατρεπτική της γραφειοκρατίας του αναγέννηση, δηλαδή μια επαναδιατύπωση της ταυτότητάς του, έκφραση της ιδιομορφίας της χώρας στη διεθνική της κίνηση στις νέες συνθήκες ή θα ακολουθούσε τον γραφειοκρατικό δρόμο του μεταμορφισμού του σε μια κατεύθυνση ιδεολογικο-πολιτκού μεταπρατισμού και ομοιομορφίας.

Η κρατικοποίηση του κόμματος ήδη από τη δεκαετία του ’80, η σταδιακή απώλεια της αυτονομίας του ως συλλογικού υποκειμένου, οδήγησε στη μορφοποίηση των δύο κυρίαρχων ανταγωνιστικών μερίδων της γραφειοκρατίας του με υφιστάμενη σχέση με άλλους “δρώντες” και αδυναμία να σκεφτούν αυτόχθονα, με όρους χώρας, κοινωνικών υποκειμένων, εγχώριου παραγωγικού συστήματος, σχέσης τοπικού-περιφερειακού-παγκόσμιου, καθώς, είτε ήταν φορείς ενός επαρχιώτικου ευρωπαϊσμού είτε κυριαρχούσαν μικροπολιτικές, εγωιστικές, ιδιοτελείς πρακτικές.

Με βεμπεριανούς όρους πολιτικής κοινωνιολογίας, το ΠΑΣΟΚ πέρασε από τη δυναμική σχέση χαρισματικού τύπου ηγεσίας-γραφειοκρατίας, στον γραφειοκρατικό τύπο εξουσίας με αδύναμα όμως χαρακτηριστικά, που οδήγησε με τη σειρά του στην επιβολή του κληρονομικού τύπου ηγεσίας και στην ιστορική έκλειψη. Την περίοδο που η χώρα έπρεπε και μπορούσε να κάνει άλματα και οι συνθήκες ήταν ευνοϊκές οπισθοχώρησε, πήγε πολύ πίσω. Λόγω, κυρίως, πολιτικής αδυναμίας. Τα αποτελέσματα η ελληνική κοινωνία τα βίωσε την τελευταία 10ετία.

Αυτή θα μπορούσε να είναι μια αφετηρία συζήτησης στο χώρο του λεγόμενου Κινήματος Αλλαγής, αν ο συγκεκριμένος κομματικός σχηματισμός ήθελε να επανέλθει και να έχει μια ειλικρινή συνομιλία με το μέρος εκείνο των πολιτών που διέρρηξαν τη σχέση εκπροσώπησης με το ΠΑΣΟΚ ήδη από την περίοδο 2010-2012, κυρίως όμως τις νεώτερες γενιές.

Πρόταση

Σήμερα όμως βρισκόμαστε αλλού, σε άλλη εποχή. Πρέπει να κινηθούμε με όρους χώρας, ιστορίας, κοινωνίας, πολιτισμού, ανθρωπισμού. Θετικές και γόνιμες προσεγγίσεις, σχήματα, ερμηνείας του προηγούμενου ιστορικού κύκλου που διατυπώθηκαν στο δημόσιο λόγο, δεν ακούστηκαν τότε αλλά δικαιώθηκαν και εξακολουθούν να είναι επίκαιρα, είναι ανάγκη να υιοθετηθούν και να ολοκληρωθούν. Να γίνουν πράξη.

Μια τέτοια συγκεκριμένη πρόταση που συνδύαζε ιστορία, πολιτική, παιδεία, με όρους εθνικούς και οικουμενικούς, είχε διατυπωθεί από τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη σ’ εκείνη την εισήγηση του 1992 στην ημερίδα του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το Νέο Εθνικό Σχέδιο του οποίου το αναλυτικό σχήμα είναι οξυδερκές, επίκαιρο και συγκεκριμένο-πρακτικό, περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Μιχάλη Χαραλαμπίδη, “Το Νέο Ανατολικό Ζήτημα-Το τουρκικό πρόβλημα-Η ανθρωπιστική Ελλάδα” (εκδ. Στράβων, 2020)

Πρόκειται –μεταξύ άλλων– για την πρόταση ίδρυσης ενός Πανεπιστημιακού Τμήματος, διεθνοποιημένου, με αντικείμενο την “Διεθνή Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και τη μελέτη, πρόληψη, παρεμπόδιση και τιμωρία του εγκλήματος της Γενοκτονίας στις διεθνείς σχέσεις-συγκρούσεις”. Με έδρα την Χίο, καθώς όπως επισημαίνει ο Χαραλαμπίδης στην περιοχή που ορίζεται ανάμεσα στη χερσόνησο της Ερυθραίας και την Χίο, κάθε 100 χρόνια έχουμε προμελετημένες πράξεις γενοκτονίας. Τη σφαγή της Χίου το 1822, την πυρπόληση και καταστροφή ενός ιστορικού πολιτισμικού κέντρου της περιοχής, της Σμύρνης, μεταξύ άλλων, του Ιωνικού Πανεπιστημίου της Σμύρνης και τη σφαγή των κατοίκων της το 1922.

Παρ’ όλη την έκρηξη ακαδημαϊκών τμημάτων και τη σταδιακή ανάδυση ενός τύπου μαζικού πανεπιστημίου και στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες, εντούτοις δεν προσεγγίστηκαν ή και δεν λήφθηκαν υπ’ όψιν οι ιδιομορφίες του ιστορικού χώρου του Ελληνισμού –σύμφωνα με το σχήμα του Ψυρούκη– μέσα στη διεθνική κίνηση της Ιστορίας. Ιδίως η λεγόμενη κεντροαριστερά, η ριζοσπαστική-ανανεωτική κομμουνιστογενής αριστερά, αλλά και η φιλελεύθερη δεξιά, από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 και μετά ήταν πολύ εχθρικές σ’ αυτές τις προσεγγίσεις.

Αξιολόγηση ανθρωπιστικών σπουδών

Αυτή θα μπορούσε να είναι μια συζήτηση για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση στη χώρα, την αξιολόγησή της στις Ανθρωπιστικές Σπουδές με ακαδημαϊκά κριτήρια, αλλά και αντίστοιχα στις Αναπτυξιακές-Οικονομικές, αντί της κυβερνητικής πολιτικής που μέχρι στιγμής χαρακτηρίζεται από το εμμονικό στερεοτυπικό μείγμα, με χρήση ενός προπαγανδιστικού επικοινωνιακού λόγου προκλητικού πολλές φορές, συντηρητισμού (αστυνομία στα πανεπιστήμια) και νεοφιλελευθερισμού με την διακηρυγμένη πρόθεση για δραστική μείωση του αριθμού του φοιτητών που εισάγονται στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, από το 75% των αποφοίτων της Δευτεροβάθμιας στο 35%.

Μια αντιπαιδαγωγική, αντιακαδημαϊκή, αντιδημοκρατική εκδοχή κοινωνικού δαρβινισμού, που ήδη εφαρμόζεται με το κλείσιμο τμημάτων και τη θεσμοποίηση-ενεργοποίηση του τεχνητού μηχανισμού της ελάχιστης βάσης εισαγωγής (ΕΒΕ).

Σε μια εποχή μεγάλων μετασχηματισμών και αλλαγών, ανάδειξης ιστορικών και ταυτοτικών ζητημάτων, αναζήτησης πολιτισμικών δρόμων απελευθέρωσης και δικαιωμάτων των λαών, αλλά και διεθνοπολιτικών συγκρούσεων και επιταχυνόμενης γεωπολιτικής κινητικότητας, το “σύστημα χώρα” πρέπει να φύγει από αναχρονιστικές σε κάθε περίπτωση προσεγγίσεις τόσο νεοφιλελεύθερου χαρακτήρα, ενισχύοντας και όχι συρρικνώνοντας τις Σπουδές, όσο και ιδεολογικο-πολιτικά μεταπρατικές, δίνοντας κατευθύνσεις-περιεχόμενα ανθρωπιστικά, μέσα στην ιστορικότητά της.

Πανεπιστημιακό τμήμα

Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει κυρώσει ήδη από το 1954 (ν.δ. 3091) τη Διεθνή Σύμβαση του ΟΗΕ του 1948 για την Πρόληψη και Καταστολή του εγκλήματος της Γενοκτονίας (στις αρχικές διαπραγματεύσεις για τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ, την Ελλάδα εκπροσωπούσε μια πολύ σημαντική φυσιογνωμία της ελληνικής πολιτικής, ο σοσιαλιστής Ιωάννης Σοφιανόπουλος), την ίδρυση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου το 1998, στο αρ. 6 του Καταστατικού του επαναλαμβάνεται ο ορισμός των Γενοκτονικών εγκλημάτων.

Κυρίως, παρά το γεγονός ότι ο Ελληνισμός στον 20ο αιώνα έχει υποστεί το έγκλημα της Γενοκτονίας τόσο την περίοδο 1914-1923, όσο και με τα ελληνικά ολοκαυτώματα την περίοδο της Κατοχής 1941-1944, έχει δηλαδή αυτή την τραγική ιδιαιτερότητα, αλλά και εθνοκαθάρσεις ιστορικών κοινοτήτων του, η χώρα στερείται μέχρι σήμερα ενός πανεπιστημιακού τμήματος σε διεθνή πρότυπα που θα μελετά και θα εξειδικεύεται στα θέματα διεθνούς προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στη μελέτη, πρόληψη και παρεμπόδιση των γενοκτονικών εγκλημάτων.

Πανεπιστημιακά τμήματα που διαθέτουν άλλες χώρες από τα μέσα της δεκαετίας του ’90, που βρίσκονται στην πρωτοπορία της ακαδημαϊκής έρευνας, αποτελώντας σε επίπεδο δημοσίου λόγου πρότυπα μίμησης και αριστείας για την εγχώρια “ελίτ”, όπως το Genocide Studies Program στο Υale των ΗΠΑ ή το Holocaust and Genocide Studies του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ (μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών) κ.α.

Ένα Τμήμα ΑΕΙ, ενταγμένο στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, με έδρα την Χίο, η χρηματοδότηση του οποίου μπορεί να ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης, διεθνοποιημένο και με διεπιστημονική προσέγγιση (νομική, ιστορία, κοινωνιολογία, πολιτική επιστήμη, ψυχολογία, διεθνείς σχέσεις κ.α.). Θα μπορούσε να αρχίσει και από ένα διατμηματικό επίπεδο μεταπτυχιακών σπουδών, με διεθνείς συνεργασίες. Θα μελετά τόσο τις Γενοκτονίες που έχει υποστεί το ελληνικό έθνος, αλλά και τις Γενοκτονίες, Ολοκαυτώματα και Εθνοκαθάρσεις που έχουν υποστεί όλα τα έθνη-λαοί, με μια πανανθρώπινη-οικουμενική οπτική.

Ενεργητικά παρόντες

Οι πρόσφατες δηλώσεις του Προέδρου των ΗΠΑ για την αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων, οι θεσμικές παρεμβάσεις και κινηματικές πρωτοβουλίες του Κόμματος της Αριστεράς (Die Linke) τόσο στο ζήτημα των γερμανικών οφειλών, όσο και της ποντιακής γενοκτονίας, αλλά και του Κόμματος των Πρασίνων, στη Γερμανία, είναι μηνύματα των σύγχρονων τάσεων της συνάντησης της Ιστορίας με την Πολιτική.

Πρέπει να είμαστε ενεργητικά παρόντες στα ραντεβού, συνδημιουργοί. Όχι παθητικοί και υφιστάμενοι. Παραγωγοί-μάστορες –σύμφωνα με τις λέξεις/έννοιες που προτείνει ο Χαραλαμπίδης– και όχι καταναλωτές-εισοδηματίες. Διακόσια χρόνια από την έναρξη του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της Ελληνικής Επανάστασης, να αρθεί η αντιθετική σχέση έθνους και κράτους.

Την επόμενη χρονιά, το 2022, με τη συμπλήρωση 200 χρόνων από τη σφαγή της Χίου και 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή, μπορούμε να έχουμε ένα Πανεπιστημιακό Τμήμα που θα μελετά τα γενοκτονικά εγκλήματα. Αυτό είναι ένα πεδίο δημιουργίας και παραγωγής για το Υπουργείο Παιδείας, την πολιτική κοινωνία ευρύτερα, αλλά και την κοινωνία πολιτών. Η πολιτική είναι (και) συμβολισμοί. Την περίοδο 2021-2030 να σκεφτούμε και να οικοδομήσουμε μια Ελλάδα, διεθνές κέντρο ανθρωπιστικών σπουδών.

(ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ 2021)

by : tinakanoumegk

 

ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ, ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΤΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ

*

Από τον ιστότοπο του Νίκου Σαραντάκου. Αντιγράφουμε από εκεί το σημείωμα του επιμελητή: «Ο Βάρναλης έχει γράψει κι άλλα διηγήματα εις ύφος Παπαδιαμάντη, αλλά τούτο εδώ έχει το μοναδικό γνώρισμα ότι παρουσιάζει ως ήρωα και τον ίδιο τον κυρ Αλέξανδρο. Εκτός αυτού, ο προσεκτικός αναγνώστης θα δει μέσα στο κείμενο ξεσηκωμένες αυτούσιες φράσεις από διηγήματα του Παπαδιαμάντη και θα ευφρανθεί με λέξεις παπαδιαμαντικές. Πήρα το κείμενο από την έκδοση του Κέδρου Πεζός Λόγος. Αγνοώ αν το Καλοκαιρής (το παπαδιαμαντικώς σωστό είναι Καλοσκαιρής) είναι λάθος του τυπογράφου ή αβλεψία τού Βάρναλη.» Με αυτό το ξεχωριστό αφήγημα, το ΝΠ εύχεται στους αναγνώστες και τις αναγνώστριές του Καλά Χριστούγεννα.

~ . ~

ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΤΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ

Ο ουρανός έβρεχε διαρκώς λεπτόν νερόχιονον, ο γραίος αδιάκοπος εφύσα και ήτο ψύχος και χειμών τας παραμονάς των Χριστουγέννων του έτους…

Ο κυρ Αλέξανδρος είχε νηστεύσει ανελλιπώς ολόκληρον το Σαρανταήμερον και είχεν εξομολογηθεί τα κρίματά του (Παπά-Δημήτρη το χέρι σου φιλώ!). Και αφού εγκαίρως παρέδωσε το χριστουγεννιάτικον διήγημά του εις την «Ακρόπολιν» και διέθεσεν ολόκληρον την γλίσχρον αντιμισθίαν του προς πληρωμήν του ενοικίου και των ολίγων χρεών του, γέρων ήδη κεκμηκώς υπό των ετών και της νηστείας, αποφεύγων πάντοτε την πολυάσχολον τύρβην, αλλά φιλακόλουθος πιστός, έψαλεν, ως συνήθως, με την βραχνήν και σπασμένην φωνήν του, πλήρη όμως ενθέου πάθους, ως αριστερός ψάλτης, εις το παρεκκλήσιον του Αγίου Ελισσαίου τας Μεγάλας Ώρας, σχεδόν από στήθους, και ότε επανήλθεν εις το πτωχικόν του δωμάτιον, δεν είχεν ακόμη φέξει!

Ήναψε το κηρίον του και τη βοηθεία του κηρίου (και του Κυρίου!) έβγαλε το υπόδημά του το αριστερόν, διότι τον ηνώχλει ο κάλος, και ημίκλιντος επί της πενιχράς στρωμνής του, πολλά ρεμβάζων και ουδέν σκεπτόμενος, ήκουε τας ορυγάς του κραταιού ανέμου και τους κρότους της βροχής και έβλεπε νοερώς τον πορφυρούν πόντον να ρήγνυται εις τους σκληρούς αιχμηρούς βράχους του νεφελοσκεπούς και χιονοστεφάνου Άθω.

Εκρύωνεν. Αλλά το καφενείον του κυρ Γιάννη του Αγκιστριώτη ήτο κλειστόν. Αλλά και οβολόν δεν είχε να παραγγείλει:

– Πάτερ Αβραάμ, πέμψον Λάζαρον! (ένα ποτηράκι ρακή ή ρώμι).

Εκείνην την χρονιάν τα Χριστούγεννα έπεσαν Παρασκευήν. Τόσον το καλύτερον. Θα νηστεύσει και πάλιν, ως το είχε τάμα να νηστεύει δια βίου κάθε Παρασκευήν δια να εξαγνισθεί ο αμαρτωλός δούλος του Θεού από το μέγα κρίμα της νεότητός του, που είδε τυχαίως από την κλειδαρότρυπαν την νεαράν του εξαδέλφην να γδύνεται.

Έκαμε τον σταυρόν του κι εσκεπάσθη με την διάτρητον βατανίαν του, όπως ήτο ντυμένος και με τα υποδήματα – πλην του αριστερού.

Και τότε ευρέθη εις την προσφιλήν του νήσον των παιδικών του χρόνων με τα ρόδιν’ ακρογιάλια, τας αλκυονίδας ημέρας, τας χλοϊζούσας πλαγιάς, με τα κρίταμα, την κάππαριν και τας αρμυρήθρας των παραθαλασσίων βράχων και με τους απλούς παλαιούς ανθρώπους, θαλασσοδαρμένους ή ναυαγούς, ζωντανούς και κεκοιμημένους.

Και ήλθεν ο Χριστός με το τεθλιμμένον πρόσωπον, η Παναγία η Γλυκοφιλούσα με το λευκόν και ένθεον Βρέφος της, ο Άγιος Στυλιανός, ο φίλος και φρουρός των νηπίων, η Αγία Βαρβάρα και η Αγία Κυριακή με τους σταυρούς και τους κλάδους των φοινίκων εις τας χείρας, ο όσιος Αντώνιος και Ευθύμιος και Σάββας με τας γενειάδας και τα κομβοσχοίνιά των· και ήλθε και ο όσιος Μωϋσής ο Αιθίοψ, «άνθρωπος την όψιν και θεός την καρδίαν», η Αγία Αναστασία η Φαρμακολύτρια κρατούσα εις τας χείρας το μικρόν της ληκύθιον, το περιέχον τα λυτήρια όλων των μαγγανειών και επωδών, ο Άγιος Ελευθέριος, η Αγία Μαρίνα και είτα ο Άγιος Γεώργιος και ο Άγιος Δημήτριος με τα χαντζάρια των, με τας ασπίδας και τους θώρακάς των – ολόκληρον το Τέμπλον του παρεκκλησίου της Παναγίας της Γλυκοφιλούσης εκεί επάνω εις τον βράχον τον μαστιζόμενον από θυέλλας και λαίλαπας και λικνιζόμενον από το πολυτάραχον και πολύρροιβδον κύμα….

Φέγγος εαρινόν και θαλπωρή διεχύθησαν εντός του υγρού δωματίου και ο κυρ Αλέξανδρος λησμονήσας τον κάλον του ανεσηκώθη να φορέσει και το αριστερόν του υπόδημα δια ν’ ασπασθεί ευλαβώς τους πόδας του Χριστού, της Παναγίας και των αγίων.

Αλλ’ η οπτασία εξηφανίσθη και ιδού ευρέθη εις τον Άι Γιάννην τον Κρυφόν, που εγιάτρευε τους κρυφούς πόνους κι εδέχετο την εξαγόρευσιν των κρυφών αμαρτιών. Πλήθος πιστών είχεν ανέλθει από την πολίχνην, ζωντανοί και συγχωρεμένοι, να παρακολουθήσουν την Λειτουργίαν, την οποία ετέλει ο παπά-Μπεφάνης βοηθούμενος από τον μπάρμπ’ Αναγνώστην τον Παρθένην.

Κατά περίεργον αντινομίαν των στοιχείων, ήτο καλοκαίρι κι η Λειτουργία είχε τελειώσει και ήτον δεν ήτον τρίτη πρωϊνή, ότε η αμφιλύκη ήρχισε να ροδίζει εις τον αντικρυνόν ζυγόν του βουνού.

Όλοι γείτονες, λάλοι και φωνασκοί, εκάθηντο κατά γης πέριξ εστρωμένης καθαράς οθόνης. Τέσσερ’ αρνιά, τρία πρόβατα, δύο κατσίκια, αστακοουρές, κεφαλόπουλα καπνιστά της λίμνης, αυγοτάραχον και εγχέλεις αλατισμένοι, πίττες, κουραμπιέδες, μπακλαβάδες, πορτοκάλια και μήλα – όλα τα καλούδια, προϊόντα της μικρής και ωραίας νήσου, περιέμενον τους συνδαιτυμόνας.

– Καλώς ώρισες κυρ Αλέξαντρε, κάτσε κ’ η αφεντιά σου, του είπεν η θεια η Αμέρσα.

Αλλά τι βλέπει γύρω του; Όλους τους ήρωας και τας ηρωίδας των Χριστουγεννιάτικων διηγημάτων του. Εκεί ήτον η θεια-Αχτίτσα, φορούσα καινουργή μανδήλαν και νέα πέδιλα, επιδεικνύουσα μετ’ ευγνωμοσύνης το συνάλλαγμα των δέκα λιρών, το οποίον μόλις έλαβε από τον ξενητευμένον εις την Αμερικήν υιόν της. Δίπλα της εκάθητο κι ο Γιάννης ο Παλούκας, ο προσποιηθείς τον Καλλικάντζαρον την Παραμονήν των Χριστουγέννων και ληστεύσας τον Αγγελήν, τον Νάσον, τον Τάσον – όλα τα παιδιά τα οποία κατήρχοντο από την Επάνω ενορίαν, αφού είχαν ψάλει τα Κάλανδα. Εσηκώθη και παρέδωσεν εις τον κυρ Αλέξανδρον τας κλεμμένας πεντάρας -δεν είχε πως να μεθύσει και εορτάσει τα Χριστούγεννα εκείνην την χρονιάν (συχωρεμένος ας είναι!).

Ιδού κι ο Μπάρμπ’ Αλέξης, ο Καλοκαιρής, που δεν είχεν ανάγκην του πορθμείου του Χάρωνος δια να πηδήσει εις τον άλλον κόσμον· είχε το ιδικόν του, υπόσαθρον πλοιάριον, αυτόχρημα σκυλοπνίχτην. Μαζί του ήτον κι ο σύντροφός του ο Γιάννης ο Πανταρώτας ο ναυτολογημένος ως Ιωαννίδης και διατελών εν διαρκεί απουσία κατά τας ώρας της εργασίας.

– Να φροντίσεις, του είπεν ο Πανταρώτας, να πάρω την σύνταξή μου!

Και λησμονών την ιερότητα της στιγμής εμούντζωσε το κενόν συνοδεύων την άσεμνον χειρονομίαν με την ασεμνοτέραν βλασφημίαν:

– Όρσε, κουβέρνο!

Εκεί ήτον κι ο Μπάρμπα-Διόμας, ευτυχής διότι εγλύτωσεν από το ναυάγιον και ερρόφησεν απνευστί επί του διασώσαντος αυτόν τρεχαντηρίου ολόκληρον φιάλην πλήρη ηδυγεύστου μαύρου οίνου δια να συνέλθει – ω πενιχρά, αλλ’ υπερτάτη ευτυχία του πτωχού!

Αλλ’ ιδού έτρεξε να του σφίξη την χείρα και ο βοσκός ο Σταθ’ς του Μπόζα, του οποίου δύο αίγες είχον βραχωθή εις τον κρημνόν υπεράνω της αβύσσου, όπου έχαινεν ο πόντος και ήτο αδύνατον να σωθούν, αν δεν τον κατεβίβαζαν δια σχοινίου εις τον βράχον με κίνδυνον της ζωής του.

– Την Ψαρή την έχω τάξει ασημένια στην Παναγιά. Τη Στέρφα (την άλλην αίγα) θα την σφάξω για σένα, να την φάμε.

Και η Ασημίνα του μαστρο-Στεφανή του βαρελά, με τας τέσσαρας κακοτυχισμένας θυγατέρας, τη Ροδαυγή, την Ελένη, τη Μαργαρώ και την Αφέντρα, η Ασημίνα, που την μίαν ημέραν εώρτασε τους γάμους της Αφέντρας με τον Γρηγόρη της Μονεβασάς και την άλλην ημέραν επένθησεν τον θάνατον του υιού της του Θανάση.

Τέλος, ω! της εκπλήξεως, ενεφανίσθη και ο έτερος εαυτός του, ο Αλέξανδρος Παπαδημούλης, ο πτωχαλαζών, ο ασχολούμενος εις έργα μη κοινώς παραδεδεγμένης χρησιμότητος!

Ο κυρ Αλέξανδρος ησθάνθη τύψεις, ότι έπλασεν όλους αυτούς τους ανθρώπους του λαού τόσον δυστυχείς και ταπεινούς ή τόσον αμαρτωλούς (ουδείς αναμάρτητος!) και τον εαυτόν του τόσον επηρμένον!…

Αλλά την στιγμήν εκείνην τον διέκοψεν η οκταόκαδος τσότρα, η περιφερομένη από χειρός εις χείρα. Δεν επρόλαβε να την εναγκαλισθή και ήχησαν τα λαλούμενα (βιολιτζήδες ντόπιοι και τουρκόγυφτοι με κλαρινέτα) και … εξύπνησεν.

Ποτέ ο κοσμοκαλόγηρος κυρ Αλέξανδρος δεν εξύπνησε τόσον χορτάτος, όσον εκείνην την αγίαν ημέραν, ο νήστις του Σαρανταημέρου και ο νήστις όλης της ζωής του! – ζωήν να έχει!

ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ

*

by : tinakanoumegk

 "Εταιρεία Κορινθίων Συγγραφέων" και φίλοι

ΚΟΡΙΝΘΙΑΚΗ ΕΠΕΤΗΡΙΔΑ
Έρευνας, Μελέτης και Προβληματισμού

Εκδόσεις Καταγράμμα
Αναμένεται να κυκλοφορήσει προσεχώς...
Δεν υπάρχει διαθέσιμη περιγραφή για τη φωτογραφία.
Κορινθιακή Επετηρίδα έρευνας, μελέτης και προβληματισμού.
Μια νέα δημιουργία από τις εκδόσεις μας είναι έτοιμη και θα κυκλοφορήσει πολύ σύντομα.
Ένα σχέδιο που το δουλεύαμε εδώ και μερικά χρόνια στο μυαλό μας ήρθε η ώρα να γίνει πραγματικότητα. Το συζητήσαμε βέβαια και με φίλους επιστήμονες και ανθρώπους των γραμμάτων, οι οποίοι και μας ενθάρρυναν στην προσπάθεια αυτή.
Η έκδοση θα είναι ετήσια και περιλαμβάνει θέματα κορινθιακά, επιστήμης, τέχνης, γραμμάτων. Στον 500 περίπου σελίδων τόμο αυτό 17 εκλεκτοί κορίνθιοι επιστήμονες αναπτύσσουν διάφορα θέματα που αφορούν την Κορινθία, όπως ιστορικά, αρχαιολογικά, γεωλογικά, αρχιτεκτονικά, λαογραφικά, φιλολογικά κλπ. Η έκδοση ολοκληρώνεται με μια συνέντευξη (την τελευταία του) του Γεράσιμου Νοταρά στον Γιώργο Τερζή (εκδότης) και με την εκδοτική κίνηση στην Κορινθία όπως καταγράφεται από την Εταιρεία Κορινθίων Συγγραφέων
Ευχαριστούμε θερμά τους κορίνθιους επιστήμονες που μας τίμησαν με τη συμμετοχή τους και ιδιαίτερα εκείνους που σήκωσαν το βάρος της συντακτικής επιτροπής. Στην επόμενη ανάρτηση που θα γίνει με την κυκλοφορία του τόμου θα αναφερθούμε και ονομαστικά στον καθένα.
Τώρα δίνουμε στη δημοσιότητα τον πίνακα περιεχομένων του έργου και θα επανέλθουμε σύντομα.
Γιάννης Λώλος, Ανασκαφή Σικυώνας κατά το 2013
Δήµητρα Καµαρινού, Το λιµάνι των Αριστοναυτών και η Πελλήνη
της Ιλιάδας : Μυθικά ταξίδια και ιστορική πραγµατικότητα
Σωτηρία Α. Δηµοπούλου, Αναβίωση των ιδεών της µουσικής και του χορού στους πίνακες του Πιτσά (6ος π.Χ. αι.).
Γιώργος Νικολάου, Προβλήµατα κατά την είσπραξη των γεωργικών φόρων στην Κορινθία στις αρχές της Οθωνικής περιόδου
Κων. Κελλάρης, Οι αγροτικές οικογένειες στα χωριά Μεγάλη Βάλτσα και Μικρή Βάλτσα το έτος 1856
Κων. Σ. Σχοινοχωρίτης, Αγωνιστές της Βόχας κατά την Εθνική Επανάσταση των Ελλήνων το έτος 1821
Ξενοφών Χρ. Ηλίας, Ληστεία στην περιοχή της Αργολιδοκορινθίας
Αναστάσιος Στέφος, Η Σικυωνία στην Ποίηση του Ρώµου Φιλύρα
Παναγιώτης Γ. Ξηντάρας, Η Σικυωνία µε τις πένες ταξιδιογράφων
και οδοιπορογράφων
Γιάννης Δ. Μπάρτζης, Κορίνθιοι οι εκδότες του πρώτου
περιοδικού της Αριστεράς «Νέοι Βωµοί»
Κωνσταντίνος Βουδούρης - Στυλιανός Βουδούρης, Επιπτώσεις της κλιµατικής κρίσης στους υδατικούς πόρους της Κορινθίας και µέτρα προσαρµογής για την αντιµετώπισή της
Αριστείδης Ν. Δουλαβέρας, Η νεωτερικότητα στον φιλέορτο βίο της Κορινθίας, µε ειδικότερη αναφορά στη Σικυωνία: Νεο-αγροτικές και συναφείς γιορτές
Δηµ. Κάσσιος, Εικόνες του αγιογραφικού Οίκου της Αδελφότητας Αβραµαίων Αγίου Όρους στην Κορινθία
Απόστολος Παπαφωτίου, Το Εξαµίλιο τείχος και το Φρούριο
Μαργαρίτα Σταυροπούλου, Το ρωµαϊκό Αµφιθέατρο της
Κορίνθου
Δηµ. Ιω. Μπάρτζης, Μεταξύ δύο καταστροφών: Η πόλη και
τα σπίτια της Κορίνθου, 1821-1858
Συνέντευξη του Γεράσιµου Νοταρά (1936-2022) στον Γιώργο Τερζή
Εκδοτική κίνηση κατά το 2021, όπως καταγράφεται από την Εταιρεία Κορινθίων Συγγραφέων
by : tinakanoumegk



Μάσιμο Κατσιάρι, φιλόσοφος, πρώην δήμαρχος της Βενετίας: Οι διάφορες κυβερνήσεις στην Ιταλία είχαν μόνο το δικαίωμα να αλλάξουν λίγο την ταχύτητα εφαρμογής του σχεδίου, ενδεχομένως το μέσο για την επίτευξη του στόχου, αλλά όχι την όλη κατεύθυνση. Οι ευρωπαϊκές οικονομίες μπορούν μόνο να επιλέξουν τον τρόπο με τον οποίο θα πορευτούν τον ίδιο δρόμο. Κάτι που ισχύει ακόμη περισσότερο για τα ασθενέστερα οικονομικά κράτη, όπως είναι η Ιταλία ή η Ελλάδα

Σε αποκλειστική συνέντευξή του στην «Εφημερίδα των Συντακτών» ο Ιταλός φιλόσοφος και πρώην δήμαρχος της Βενετίας, Μάσιμο Κατσιάρι, η «κριτική συνείδηση» της ιταλικής Αριστεράς, μιλάει για το σκάνδαλο που ξέσπασε στις Βρυξέλλες, για το μέλλον της Ευρώπης και της προοδευτικής παράταξης, ενώ αναλύει και το «φαινόμενο Μελόνι». Το σκάνδαλο που αποκάλυψαν οι Βέλγοι εισαγγελείς «οφείλεται σε διεστραμμένους μηχανισμούς που ελέγχονται από κλειστές ολιγαρχίες», λέει ο Κατσιάρι.

 Το σκάνδαλο διαφθοράς που έχει ξεσπάσει στις Βρυξέλλες σείει την Ευρώπη. Ποια είναι η άποψή σας;

Το πραγματικό σκάνδαλο είναι ότι έγινε το Μουντιάλ στο Κατάρ. Ήταν σαφές ότι για μπορέσουν να οργανώσουν το Μουντιάλ, οι σεΐχηδες του Κατάρ θα έπρεπε να διαφθείρουν πάρα πολλά πρόσωπα. Ήταν κάτι το τόσο παράλογο, που για να μπορέσει να γίνει πραγματικότητα, ήταν αυτονόητο ότι θα προέκυπταν τέτοια φαινόμενα. Ξέρουμε όλοι ότι η ανάθεση τέτοιων μεγάλων αθλητικών γεγονότων αποτελεί ευκαιρία για να υπάρξουν νέοι διαφθορείς και διεφθαρμένοι. Οι έρευνες έφτασαν μέχρι τον Μακρόν, ο Μισέλ Πλατινί ενεπλάκη τόσες φορές σε υποθέσεις αυτού του είδους. Σας παρακαλώ, ας προσπαθήσουμε να μην είμαστε τόσο υποκριτές. Καμιά φορά όλα αυτά ανακαλύπτονται, αλλά στο 99% των περιπτώσεων μένουν ατιμώρητα.

 Υπάρχει μια γενικότερη ευθύνη της Αριστεράς και της Κεντροαριστεράς;

Σ’ αυτά δεν υπάρχει Αριστερά ή Κεντροαριστερά. Μιλάμε για διεφθαρμένους που θα μπορούσαν να είναι δεξιοί, αριστεροί ή ό,τι άλλο... Είναι ο όλος μηχανισμός ο οποίος διαφθείρει, δεν πρέπει να συνεχίσουμε να επικεντρώνουμε την προσοχή μας σε μεμονωμένα πρόσωπα. Πρόκειται για λανθασμένους, διεστραμμένους μηχανισμούς που ελέγχονται από κλειστές ολιγαρχίες. Διότι ξέρουμε καλά ότι η ανάθεση των μεγάλων αθλητικών διοργανώσεων είναι στα χέρια ολιγαρχιών που αυτοαναπαράγονται, χωρίς κανέναν δημοκρατικό έλεγχο. Είναι ένα ολόκληρο σύστημα, το οποίο παράγει αδιάκοπα διαφθορά. Πώς είναι δυνατόν να υπάρχουν ακόμη κάποιοι άνθρωποι που δεν έχουν καταλάβει τα βασικά αυτά πράγματα;

 Δεν πρόκειται, δηλαδή, για ένα σκάνδαλο που αφορά μόνο Ελλάδα και Ιταλία;

Μα τι Ελλάδα και Ιταλία, δεν πρόκειται για μία ή δύο χώρες. Μιλάμε για δισεκατομμύρια επί δισεκατομμυρίων, για διοργανώσεις και μπίζνες που κινητοποιούν τεράστια κεφάλαια. 'Οσο τα μεγάλα αυτά γεγονότα παραμένουν στα χέρια ολιγαρχιών που διαιωνίζονται μέσω παρθενογένεσης, η πραγματικότητα θα είναι ακριβώς αυτή, δεν μπορεί να ελπίζουμε ότι θα αλλάξει κάτι.

 Ποιο είναι το αντίδοτο σε όλα αυτά;

Ριζικές μεταρρυθμίσεις όλων των συγκεκριμένων οργανισμών, αρχίζοντας από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Με στόχο να μπορέσουν να γίνουν διαφανείς οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων, να μεταρρυθμιστούν σε βάθος τα πολιτικά συστήματα, να δημιουργηθεί μια τάξη πολιτικών που να μην είναι τόσο τραγική όσο αυτή που διαθέτει σήμερα όλη η Ευρώπη. Εννοώ όλους, την Ιταλία, τη Γαλλία, την Ισπανία, την Ελλάδα...

 Είστε αισιόδοξος;

Κάθε άλλο, είμαι απελπισμένος.

 Ας δούμε την κυβέρνηση Μελόνι και την Ιταλία. Έχετε δηλώσει ότι, πέρα από κάποιες λεπτομέρειες του νέου ιταλικού κρατικού προϋπολογισμού, οι γενικότερες κύριες κατευθύνσεις δεν αλλάζουν, διότι έχουν προαποφασιστεί από τις Βρυξέλλες...

Είναι ηλίου φαεινότερον, μόνο ένας κακόπιστος άνθρωπος μπορεί να πει το αντίθετο. Ο νέος προϋπολογισμός της Μελόνι έχει βέβαια και κάποια σαφή δεξιά χαρακτηριστικά (όπως η αύξηση της δυνατότητας για χρήση μετρητών), αλλά πρόκειται για σημεία δευτερεύουσας σημασίας. Αυτό που υπερέχει είναι η λιτότητα, η οποία επιβάλλεται από τις ευρωπαϊκές αρχές και δεσπόζει στην πολιτική της Ευρώπης τουλάχιστο εδώ και 30 χρόνια. Οι διάφορες κυβερνήσεις στην Ιταλία είχαν μόνο το δικαίωμα να αλλάξουν λίγο την ταχύτητα εφαρμογής του σχεδίου, ενδεχομένως το μέσο για την επίτευξη του στόχου, αλλά όχι την όλη κατεύθυνση. Οι ευρωπαϊκές οικονομίες, μπορούν μόνο να επιλέξουν τον τρόπο με τον οποίο θα πορευτούν τον ίδιο δρόμο. Κάτι που ισχύει ακόμη περισσότερο για τα ασθενέστερα οικονομικά κράτη, όπως είναι η Ιταλία ή η Ελλάδα.

 Απλοποιώντας την όλη αυτή προσέγγιση: υπάρχουν ακόμη βασικές διαφορές ανάμεσα σε μια κεντροδεξιά και μια κεντροαριστερή διακυβέρνηση;

Βασικές διαφορές δεν υπάρχουν. Διότι οι χώρες μας διαθέτουν σαφώς περιορισμένη κυριαρχία. Οι δημοσιονομικές πολιτικές επιβάλλονται από τις μεγάλες χώρες, από τις «αυτοκρατορικές ζώνες» και τα γεωπολιτικά τους συμφέροντα. Και απ’ όσους ελέγχoυν τα τεράστια χρηματοοικονομικά κεφάλαια που κατευθύνονται μόνο εκεί όπου κρίνεται ότι υπάρχει μεγαλύτερο συμφέρον.

 Υπάρχει κάποια εναλλακτική ή όλη αυτή η πορεία είναι προδιαγεγραμμένη;

Προς το παρόν, θεωρώ ότι είναι προδιαγεγραμμένη, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν μπορούμε να κάνουμε κάποιες παρεμβάσεις. Για παράδειγμα, στο εσωτερικό των διαφόρων χωρών μπορεί να υιοθετήσει κανείς μια φορολογική πολιτική, η οποία να λαμβάνει υπόψη τις διαφορές εισοδήματος, με πιο δίκαιη κατανομή των βαρών. Κάποια πράγματα μπορούν να γίνουν, αλλά η Μελόνι, για παράδειγμα, δε νομίζω ότι θα θελήσει να κινηθεί προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση. Για να είμαστε ειλικρινείς βέβαια, πρέπει να ξέρουμε ότι στην Ιταλία δεν τα έκαναν ούτε οι προηγούμενες κυβερνήσεις, στις οποίες συμμετείχε η Κεντροαριστερά. Το να λες ότι θέλεις να διατηρήσεις το δικαίωμα στη δημόσια παιδεία και υγεία και να μην ασχολείσαι με τις τεράστιες κοινωνικές διαφορές, είναι αντιφατικό. Ξέρουμε καλά ότι από τη μία η πλειοψηφία της μέσης αστικής τάξης έχει «προλεταριοποιηθεί», ενώ από την άλλη υπάρχει μια ελίτ πλουσίων που συνεχίζει ασφαλώς να ισχυροποιείται. Αν πω ότι εκ των πραγμάτων σε αυτό το πεδίο αδυνατώ να παρέμβω, παύω να είμαι μια πραγματική αριστερή ή σοσιαλδημοκρατική δύναμη. Αν προσπαθήσω, μπορεί και να αποτύχω. Αλλά πρέπει τουλάχιστον να προσπαθήσω να παίξω το παιχνίδι με τους δικούς μου όρους. Είναι σκληρό, αλλά πρέπει να παραδεχτούμε ότι σήμερα η ευρωπαϊκή Αριστερά δεν κάνει τη διαφορά, δεν έχει καθοριστική φωνή.

 Σε ό,τι αφορά τη βαθιά κρίση του ιταλικού κεντροαριστερού Δημοκρατικού Κόμματος, ταχθήκατε υπέρ συνολικών προγραμματικών τοποθετήσεων και είπατε ότι δεν σας ενδιαφέρουν πρόσωπα και υποψηφιότητες...

Με ενδιαφέρει η αντιμετώπιση συγκεκριμένων θεμάτων. Ποιος είναι σήμερα ο ρόλος μιας αριστερής και σοσιαλδημοκρατικής δύναμης στην Ευρώπη; Ποιο ρόλο πρέπει να παίξει; Τι μπορεί να κάνει πραγματικά και θέλει να αναλάβει την υποχρέωση να κάνει; Χρειάζεται μια άσκηση ρεαλισμού και αλήθειας, να καθοριστεί η «αποστολή» αυτή. Κατά τ’ άλλα, δε με ενδιαφέρει το όνομα του κάθε υποψήφιου γραμματέα...

 Θεωρείτε ότι τα Πέντε Αστέρια στη φάση αυτή είναι δύναμη που ανήκει στον χώρο της ιταλικής και ευρωπαϊκής Αριστεράς;

Τα Πέντε Αστέρια είναι μια Αριστερά που βασίζεται μόνο στην παθητική βοήθεια των πολιτών από το Δημόσιο. Και οι σοσιαλδημοκρατίες στο παρελθόν τάχθηκαν φυσικά υπέρ της υπεράσπισης και στήριξης των φτωχότερων πολιτών. Αλλά ο κύριος μοχλός της πολιτικής τους δεν ήταν αυτός, δινόταν βάρος στην ανακατανομή του εισοδήματος, στη δημιουργία νέας, πραγματικής απασχόλησης... Τα Πέντε Αστέρια δεν έχουν καμία σχέση με την κουλτούρα της σοσιαλδημοκρατίας, αλλά μπορεί να κερδίσουν έδαφος στον χώρο αυτό λόγω του ότι η Αριστερά σήμερα δεν αρθρώνει ουσιαστικό λόγο.

 Το κοινωνικό εισόδημα για άνεργους και χαμηλοεισοδηματίες πρέπει να καταργηθεί, όπως ζητά η Τζόρτζια Μελόνι, ή να διατηρηθεί, όπως επιμένουν οι Πεντάστεροι;

Πρέπει να διατηρηθεί και να αυξηθούν οι δικαιούχοι. Αλλά και να γίνονται κάποιοι σοβαροί έλεγχοι σχετικά με το ποιος το λαμβάνει, με δημόσιες υπηρεσίες ευρέσεως εργασίας, οι οποίες να λειτουργούν αποτελεσματικά. Διότι είναι αναμφισβήτητο ότι ο αριθμός των ανέργων και των πολιτών με πρόσκαιρη εργασία ολοένα και αυξάνεται. Στην Ιταλία δε, εκτός από τη μαύρη εργασία, υπάρχουν και δουλειές που στήνει και προσφέρει το οργανωμένο έγκλημα. Για να εκλείψει το φαινόμενο αυτό, χρειάζεται μεγάλη και ειλικρινής προσπάθεια.

 Σε ό,τι αφορά γενικότερα την Ευρώπη, έχετε πει ότι αν δεν επιτευχθεί πραγματική αλληλεγγύη, η Ένωση πρόκειται να αποσυντεθεί εκ των έσω. Και εδώ είστε απαισιόδοξος...

Η Ευρώπη δεν είναι πολιτική ένωση και όσο δεν μετατρέπεται σε πολιτική ένωση δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική αλληλεγγύη. Το μόνο ουσιαστικό σημείο αναφοράς σε μια οικονομική και μόνο ένωση είναι η σταθερότητα. Κάτι που ενέπνευσε τις πολιτικές λιτότητας των τελευταίων ετών, τις οποίες εσείς στην Ελλάδα νομίζω ότι γνωρίζετε πολύ καλά. Η Ευρώπη ή θα μετατραπεί σε ένα ομόσπονδο κράτος με διάφορα έθνη και ενιαία πολιτική ή θα συνεχίσει να διαιωνίζεται η σημερινή κατάσταση. Με χώρες, για παράδειγμα, οι οποίες εφαρμόζουν ανταγωνιστικότερες φορολογικές πολιτικές -όπως η Ολλανδία, το Λουξεμβούργο και η Σλοβενία- και αδιαφορούν πλήρως για τα άλλα κράτη.

 Ποια είναι η άποψή σας για την Τζόρτζια Μελόνι και τους Ιταλούς που την ψήφισαν;

Θεωρώ ότι στους υποστηρικτές της υπάρχουν ακόμη έντονες «φασιστικές αναθυμιάσεις», αλλά δεν ευνοήθηκε απ’ αυτό. Ξέρουμε ότι μέχρι πριν από λίγα χρόνια, δεν ξεπερνούσε το 4%. Σε τι οφείλει την εκλογική νίκη της; Στο ότι περίπου οι μισοί Ιταλοί ζουν μια προβληματική καθημερινότητα και αναζητούν απεγνωσμένα κάποιον που να μπορέσει πραγματικά να τους εκπροσωπήσει. Είχε συμβεί το ίδιο και με τα Πέντε Αστέρια. Πολλοί Ιταλοί πρώτα πίστεψαν στον Ματέο Ρέντσι, μετά στους Πεντάστερους και τώρα ήρθε η σειρά της Μελόνι. Δε θεωρώ ότι πρόκειται για μια νέα αυταρχική, φασιστική τάση, αλλά για ανθρώπους που βρίσκονται σε διαρκή αναζήτηση κάποιας ελπίδας. Όσο για την ίδια τη Μελόνι δε νομίζω ότι πρόκειται για φασίστρια. Γνωρίζει καλά ότι η ιστορία του φασισμού έχει τελειώσει οριστικά και πως δεν πρόκειται να υπάρξει «δεύτερο ημίχρονο».

ΑΠΟ: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

by : tinakanoumegk



 

By  



Ιόλη Βιγγοπούλου

Μια πόλη, όπως η Κόρινθος, είναι ο τόπος που την περικλείει ανάγυρα. Είναι η θάλασσα που αντικρίζει, τα όρη και οι λόφοι που την αγκαλιάζουν, ο κάμπος και οι καλλιέργειές του. Η Κορινθία είναι ο χώρος που την κυκλώνει και εκπέμπει, ανά τους αιώνες, το ίδιο τοπωνύμιο. Είναι όμως και οι άνθρωποι που την κατοικούν, που την περπάτησαν, είναι η ζωή τους σ αυτήν. Είναι επίσης όλη η περιοχή με τα κτίσματα, τα μνημεία, τα φρούρια, τα ερείπια του παρελθόντος της.

Μία πόλη όμως, όπως η Κόρινθος, μπορεί να είναι και “δίφορη”. Από τη μία, ριζωμένη στο μυθολογικό και ιστορικό της παρελθόν με ίχνη υπενθυμίσεων, κι από την άλλη σύγχρονη, καθώς σε γειτνιάζοντα χώρο απλώνει τους νέους κλώνους της. Έτσι η πόλη και ο περίγυρος της είναι ταυτόχρονα οι σιωπές και οι ήχοι της· είναι η Ιστορία της, οι καταγεγραμμένες μνήμες, οι μύθοι, οι θρύλοι. Είναι τα γεγονότα, μικρά και μεγάλα, είναι τα συμβάντα, ηρωικά και ασήμαντα. Είναι οι επώνυμοι και οι αφανείς που έζησαν, πέρασαν και σημείωσαν γι’ αυτήν και πάντα, είναι, το φυσικό της περίγραμμα και ο ήλιος που το φωτίζει αιώνες ίδια, κατά εποχές αλλιώτικα. Μία πόλη και ο χώρος της είναι ένα στερέωμα αυτοτελές και διαχρονικό* οι ταξιδιώτες δεν είναι παρά διάττοντες αστέρες, μετεωρίτες στη ζωή της.

Οι ιστορίες ταξιδιών είναι ιστορίες ενθουσιασμών, εμπειριών και λογοκλοπών είναι ιστορίες ανθρώπων αλλά και τόπων. Οι μαρτυρίες από τις προσωπικές ή φανταστικές επισκέψεις Ευρωπαίων ταξιδιωτών κατά τους τελευταίους αιώνες αλλά και οι θεωρητικές τους γνώσεις, τα οράματα ή οι ιδεολογίες που συγκρούονταν με τις εμπειρίες τους, καθώς και οι απεικονίσεις με τις οποίες αναπαράστησαν τον χώρο, συνθέτουν τα στερεότυπα με τα οποία και τροφοδοτήθηκε η περιηγητική γραμματεία στη μεγάλη καμπύλη τεσσάρων αιώνων.

Περιηγητές και Έλληνες

Τα κείμενα των Ευρωπαίων περιηγητών (15ος-20ός αιώνας) συνιστούν ένα πολύ πλούσιο υλικό για τη νεότερη ιστορία του ελληνισμού. Περιηγητές, δηλαδή προσκυνητές, ουμανιστές, διπλωμάτες, φυσιοδίφες, ζωγράφοι, τοπιογράφοι, αρχαιολόγοι, ρομαντικοί λογοτέχνες, έμποροι και ιεραπόστολοι, μοναχοί, επιστήμονες ή κοινοί ταξιδιώτες επισκέφτηκαν, παρέμειναν ή απλά πέρασαν από ελληνικούς τόπους και κατέθεσαν σε γραπτό λόγο ή σε εικόνες την εμπειρία και τη γνώση τους για τον χώρο. Λόγοι πολιτικοί, ιδεολογικοί, θρησκευτικοί ή προσωπικοί καθόρισαν το ταξίδι και την πορεία τους.

Ο ελληνικός λοιπόν κόσμος την περίοδο αυτή, οι άνθρωποι δηλαδή και ο χώρος, αναδεικνύονται με γλαφυρό τρόπο, ορισμένες φορές και με λογοτεχνικό ύφος, αλλά πάντοτε μέσα από το «βλέμμα» που οι διαφορετικοί αυτοί ξένοι επισκέπτες υιοθέτησαν κατά καιρούς απέναντι στην ελληνική πραγματικότητα. Έτσι ο καθημερινός βίος, τα έθιμα, οι αρχαιότητες, τα μνημεία και τα κτίσματα αλλά και τα γεγονότα που εξελίσσονται στον χώρο προβάλλονται μέσα από την ιδεολογία, το ατομικό ή το ομαδικό όραμα που φέρνει τους ταξιδιώτες στα ελληνικά νερά και χώματα.

Στην αρχή του περιηγητικού ρεύματος (16ος-αρχές 17ου αιώνα), ο ταξιδιώτης συνθέτει αμυδρές νησίδες πραγματικότητας για τον τόπο και τους ανθρώπους. Σταδιακά, ο δυτικός άνθρωπος αντιμετωπίζει με περισσότερη ευαισθησία και γνώση το παρελθόν αλλά και το καινούργιο (τέλος 17ου-18ος αιώνας). Με τον Διαφωτισμό όμως και τα ανθρωπολογικά ενδιαφέροντα υπεισέρχεται ένας ανέλπιστος εμπλουτισμός σε ιδεολογικό αλλά και σε πραγματολογικό επίπεδο (18ος αιώνας). Τέλος, με το ξεκίνημα του 19ου αιώνα, δεν υπάρχει πια μόνο ο περιηγητής-συγγραφέας και το θεωρητικό-ιστορικό παρελθόν του τόπου ή το μνημειακό παρόν του Έλληνα. Τώρα ο περιηγητής συναντά τον βίο των ανθρώπων τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο χώρο σαν ένα σύνολο ολοζώντανο.

Η επισκεψιμότητα τέλος, ενός τόπου, διαμορφώνεται από παράγοντες όπως η γεωγραφική του θέση, δηλαδή το κατά πόσον βρίσκεται πάνω στους χερσαίους ή θαλάσσιους δρόμους της εκαστοτειστορικής περιόδου, ή το ιστορικό του παρελθόν που συχνά προσελκύει επισκέπτες. Έτσι η κινητικότητα των περιηγητών σε έναν τόπο οφείλεται αφ’ ενός σε εμπορικούς ή πολιτικούς λόγους, απόρροια συνθηκών που επικρατούν στην περιοχή, και αφ’ ετέρου σε λόγους πολιτιστικούς, που σχετίζονται είτε με το παρελθόν του τόπου είτε με τις πνευματικές αποσκευές των ίδιων των περιηγητών. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι η κυκλοφορία και η ανάγνωση προγενέστερων ταξιδιωτικών χρονικών, η οποία εντείνει το ενδιαφέρον για έναν τόπο, καθώς οι προηγούμενες επισκέψεις και εμπειρίες ή οι εκδοτικές επιτυχίες καλλιεργούν και άλλους λόγους έλξης ταξιδιωτών.


Οι δρόμοι των Ευρωπαίων προς την Ανατολή

Τα δρομολόγια που ακολουθούσαν οι Ευρωπαίοι ταξιδιώτες με προορισμό την Κωνσταντινούπολη -πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και σπουδαίου παράγοντα της ευρωπαϊκής πολιτικής ζωής- ή τους Αγίους Τόπους, για το ύψιστο χρέος κάθε Χριστιανού που ήταν η προσκύνηση τους, γινόταν κατά προτίμηση μέσω της Βενετίας, η οποία έως το τέλος του 17ου αιώνα είχε κτήσεις σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο. Η πόλη οργάνωνε, διακινούσε και εξασφάλιζε τον αναγκαίο ανεφοδιασμό στα προσκυνηματικά ταξίδια. Από το λιμάνι της απέπλεαν δρομολόγια πλοίων εμπορικών ή προσκυνηματικών, τα οποία με σταθμούς στις βενετικές κυρίως κτήσεις έφθαναν στους Αγίους Τόπους ή κατευθύνονταν στην πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αργότερα, τα μασσαλιώτικα καράβια πρόσφεραν μεγαλύτερη άνεση και ασφάλεια από τις βενετικές γαλέρες. Το ταξίδι από τη Μασσαλία, με σταθμό στη Μάλτα, ακολουθούσε τους ίδιους δρόμους προς το Αρχιπέλαγος ή τα Δαρδανέλλια. Ο ελλαδικός λοιπόν κορμός, τους πρώιμους αιώνες του περιηγητισμού, δεν σχετίζεται ούτε με τους σκοπούς αλλά ούτε και με τους στόχους των ταξιδιών. Βαθμιαία, οι εμπορικοί λόγοι φέρνουν τους Ευρωπαίους πιο κοντά στην παραγωγική πραγματικότητα, ενώ ταυτόχρονα τα αρχαία κείμενα γίνονται έναυσμα επιτόπιας αναζήτησης αρχαιοτήτων. Έτσι, η ροή ταξιδιωτών από την Πάτρα -πύλη εισόδου και εξόδου στην Πελοπόννησο- προς και από την Αθήνα -κύριο πόλο αρχαιοδιφίας- μεγαλώνει κλιμακωτά. Τα προεπαναστατικά χρόνια, οι Ευρωπαίοι αφ’ ενός εμπλέκονται στις νεοαφυπνισθείσες τάσεις ανεξαρτησίας του έθνους, ισχυρές στη νότια Ελλάδα, και αφ’ ετέρου οδηγούνται από τα προσωπικά τους επιστημονικά ή καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα κυρίως στην Πελοπόννησο, και παρατηρείται μια έντονη κινητικότητα η οποία ολοένα αυξάνεται, για να οδηγηθεί σε ταξιδιωτική φρενίτιδα στα μέσα πια του 19ου αιώνα.

Η εικόνα ως εργαλείο μνήμης για κάθε εποχή

Η ιστορική αφήγηση δεν έχει νόημα αν περιορίζεται απλά σε ένα χρονικό γεγονότων. Η Ιστορία πρέπει να έχει και τους κατάλληλους εικονογράφους της. Η εικόνα είναι μέσο επικοινωνίας και αποκάλυψης· είναι μέρος του εξωτερικού χώρου

που αποτυπώνεται αλλά και του εσωτερικού κόσμου του καλλιτέχνη. Η εικόνα λειτουργεί πάντα ως κοινή γλώσσα μεταξύ εποχών και ανθρώπων και συνεπώς γίνεται ένα ακόμα εργαλείο μελέτης της εξέλιξης των φαινομένων.

Το χαρακτικό εντάσσεται στη σφαίρα μιας ιδεαλιστικής αλλά και καιροσκοπικής αντίληψης του κόσμου, όπου υπερισχύουν η εκδοτική στρατηγική και σκοπιμότητα, ο συρμός της εποχής, το πολιτιστικό ή καλλιτεχνικό ρεύμα. Το χαρακτικό αντιμετωπίστηκε ως τεκμήριο μοναδικό για την ιστορία του χώρου, αλλά και ως ανθρωπολογικού τύπου τεκμήριο. Η αναπαράσταση του χώρου, κύριο προϊόν του περιηγητισμού, ξεκίνησε, κατά την πρώιμη περίοδο, με πανοραμικές απόψεις πόλεων, όπου χαρακτηριστικό ήταν το φανταστικό στοιχείο. Στη συνέχεια απαντούν απεικονίσεις με χαρτογραφικό και ζωγραφικό συγχρόνως χαρακτήρα, αντίληψη που φέρει την τοπογραφική καταγραφή να υπηρετεί κυρίως τη στρατιωτική κατάκτηση των χώρων. Βαθμιαία, μια πολυφωνία εισχωρεί τόσο στους λόγους όσο και στους στόχους. Η εξελιγμένη τεχνική χαρακτικής, οι νέες εικαστικές αντιλήψεις, η εκδοτική ανάγκη εμπλουτισμού του κειμένου με εικόνες, η τεκμηρίωση ανασκαφικών και άλλων γεωφυσικών μελετών και οι λεπτομερείς χαρτογραφήσεις τροφοδοτούν τον πλούσιο εικονογραφικό θησαυρό που μας κληροδότησε για την ιστορία μας η μακρόχρονη αυτή περίοδος (τέλος 15ου-αρχές 20ού αιώνα).

Μια παράλληλη πορεία στην Κορινθία: τα ταξίδια με τις αφηγήσεις των Ευρωπαίων και το “ταξίδι-αφήγηση” των χαρακτικών

Στα περιηγητικά και γεωγραφικά έργα, στις κοσμογραφίες και στα χρονικά αλλά και στις αρχαιολογικές μελέτες οι απεικονίσεις που αναφέρονται στην Κορινθία αποτελούν και αυτές μια άλλου τύπου σημαντική «αφήγηση», όχι μόνο συμπληρωματική, για την ιστορία του τόπου. Ενδεικτικό δείγμα της «ιστορίας των εικόνων» για την ευρύτερη περιοχή της Κορίνθου αποτελεί και η συλλογή χαρακτικών και χαρτών που παρουσιάζονται σ αυτό το λεύκωμα. Στους πρώιμους αιώνες της χαρακτικής η λόγια γνώση συνοδεύεται από εικόνες όπου αναμειγνύονται ψιχία αληθοφάνειας με φαντασιακές λεπτομέρειες. Τον 17ο αιώνα, η Γαληνότατη Δημοκρατία ενισχύει τις δραστηριότητες της Γεωγραφικής Ακαδημίας στη Βενετία και, έτσι, τα λεπτομερειακά σχέδια, οι αποτυπώσεις και οι απόψεις πόλεων, λιμανιών και μαχών αρχίζουν να ανταποκρίνονται πιστότερα στην αντικειμενική όψη των χώρων. Οι ολοένα εντονότερες αναζητήσεις των Ευρωπαίων, τον 18ο αιώνα, για τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό, εστιάζουν εντυπωσιασμένες σε τόπους, όπου σώζονται όρθια κυρίως μνημεία. Στην εξέλιξη αυτή απηχείται και το εγκυκλοπαιδικό ενδιαφέρον για τους λαούς και τα σύγχρονα τους προβλήματα ως τις αρχές του 19ου αιώνα. Τον 19ο αιώνα πια οι ταξιδιώτες-ζωγράφοι έγραψαν τη δική τους συμμετοχή στη συνέχεια της ιστορίας του χώρου και των ανθρώπων. Στο ελεύθερο σχέδιο, από το οποίοπροήλθαν όλες οι έντυπες εικόνες και η λιθογραφία, ο τοπιογράφος φαίνεται να απαγκιστρώνεται από τον συρμό της εποχής και τις επιταγές της αποστολής του και να αφήνεται στο πηγαίο αίσθημα του ζωγράφου που αναζητεί τη σχεδιαστική αποτύπωση της φευγαλέας εντύπωσης. Προς το τέλος του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα, οι εξειδικευμένες γεωγραφικές, τοπογραφικές και αρχαιολογικές μελέτες συνοδεύονται από έγκυρες χαρτογραφήσεις, προϊόντα επιτόπιας αυτοψίας και εμπεριστατωμένης θεωρητικής γνώσης.

Η Κόρινθος, αχνά, πολύ αχνά, διστακτικά σχεδόν και “άδεια” διαγράφεται στον ορίζοντα των ταξιδιωτικών αφηγήσεων. Τέτοιου είδους περιγραφές απουσιάζουν από αντίστοιχα έντυπα κείμενα της πρώιμης περιόδου. Προς το τέλος του 16ου και μέχρι τα μέσα του 17ου αιώνα, η Κόρινθος αρχίζει να διαφαίνεται στους δρόμους των ταξιδιωτών σαν σταθμός αναγκαστικός και πάντως ελάχιστα επιθυμητός. Ύστερα εμπλέκεται αδρά στα ταξιδιωτικά βιώματα ενδεδυμένη με περιστατικά του παρελθόντος της. Κατά τη διάρκεια των βενετό-τουρκικών πολέμων του 17ου αιώνα, αποτυπώνεται ως μία ακόμη ένδοξη σελίδα στην ιστορία των χριστιανικών δυνάμεων, ενώ από τα μέσα του 18ου αιώνα και μέχρι την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης συνδέεται με την ανερχόμενη αρχαιολατρία – αρχαιομανία – αρχαιοθηρία. Τέλος, τον 19ο αιώνα, αναδεικνύει όλα τα “αξιοσημείωτα” της: αυτά που εμπίπτουν στον μικρόκοσμο της καθημερινότητας αλλά και αυτά που προσγράφονται στο μεγαλείο των εντυπωσιακών δημόσιων έργων.

Στα βήματα των εικόνων

Πανόραμα γεωγραφικό-ιστορικό, η σπάνια έκδοση του Χρονικού της Νυρεμβέργης περιλαμβάνει όψεις και περιγραφές της Ευρώπης, έως και τη Νότια Βαλκανική Χερσόνησο, καθώς και προσωπογραφίες ηγεμόνων. Στα λίγα ελληνικά θέματα που περιλαμβάνονται, η εικόνα λειτουργεί σύμφωνα με το πνεύμα της εποχής, περισσότερο ως “σήμανση” του χώρου. Η εικόνα της Κορίνθου ενδεχομένως δανείζεται, σύμφωνα με τη συνήθη πρακτική, για την αναπαράσταση και άλλων πόλεων. Ταυτόχρονα, παρόμοια λόγια ιστορικό-γεωγραφικά έργα που απεικονίζουν πόλεις -με περίσσια φαντασία και ολίγη αληθοφάνεια- ενισχύουν τη θεωρητική γνώση, ενώ παράλληλα καλλιεργούν την περιέργεια των αναγνωστών για τόπους μακρινούς. Η πόλη αρχίζει να εμφανίζεται ως σταθμός στους δρόμους των ταξιδιωτών του 16ου αιώνα χωρίς καμιά συνοδευτική εικαστική αναπαράσταση. Έως τον 17ο αιώνα παρέμεινε ένας χώρος περισσότερο ζωντανός στη σκέψη των λογίων της Δύσης, που από την Αναγέννηση και μετά ενέκυψαν περισσότερο στην αρχαία ελληνική γραμματεία και φιλοσοφία και αργότερα στην ελληνορωμαϊκή τέχνη.

Ο πρωτοπόρος Γάλλος αρχαιολόγος-γιατρός Jacob Spon, το βιβλίο του οποίουυπήρξε μεγάλο φιλολογικό γεγονός στην εποχή του, εισάγει, στο τρίτο τέταρτο του 17ου αιώνα, την πιο βασική συντεταγμένη πάνω στην οποία βάδισαν, σχεδόν για τριακόσια χρόνια, όλες οι μεταγενέστερες ταξιδιωτικές αφηγήσεις: το αξεπέραστο κείμενο του Παυσανία – του περιηγητή που, τον 2ο μ. Χ. αιώνα, ταξίδεψε και περιέγραψε τις πόλεις και τα ιερά της νοτίου κυρίως Ελλάδας. Το έργο του, Ελλάδος Περιήγησις, έμελλε να αποτελέσει σχεδόν τη μόνη και μονότονη ηχώ που αναζητούσαν όλοι οι Ευρωπαίοι επισκέπτες στη νότιο Ελλάδα, και φυσικά στην Κορινθία. Το χρονικό του Άγγλου George Wheler (1682), παρά τις ενδιαφέρουσες βοτανολογικές παρατηρήσεις, αποτελεί μέτριο αντίγραφο του έργου του Spon, μαζί με τον οποίο συνταξίδεψε το 1675-1676 στην Ελλάδα και τη Μικρά Ασία. Λίγο αργότερα μας παραδίδεται από τον Άγγλο έμπορο Bernard Randolph, ο οποίος περιόδευσε εννέαχρόνια στην Πελοπόννησο και στα νησιά του Αιγαίου κατά την ανασφαλή δεκαετία πριν από το 1687, μια νέα, ίσως πρωτοπόρα, αντίληψη για την πρόσληψη του χώρου. Ακριβολόγος και θετικός, ο Randolph, καταθέτει πληροφορίες προσωπικής εμπειρίας και όχι ερανισμούς από προγενέστερα χρονικά .

Τα κείμενα της τελευταίας εικοσιπενταετίας του 17ου αιώνα πιστοποιούν ανεπιφύλακτα τις νέες αναγνωστικές απαιτήσεις. Ο περιηγητής-συγγραφέας όχι μόνο περιγράφει παρατακτικά τον χώρο αλλά διακρίνεται από έναν λογικό, κριτικό και συστηματικό τρόπο σκέψης, ενώ, παράλληλα, μοχθεί με όλα τα μέσα -σχεδιαστικά και εικαστικά- για την κατοχύρωση της εγκυρότητας των πληροφοριών του. Έτσι, ο Vicenzo Maria Coronelli, ιδρυτής της Γεωγραφικής Ακαδημίας της Βενετίας, με το πολυμελές του εργαστήριο, απεικόνισε σε σειρά εκδόσεων τις νικηφόρες μάχες της Γαληνότατης Δημοκρατίας με τους Τούρκους (1684-1687). Τα σχέδια του Coronelli συνοδεύουν έκτοτε όλες τις επανεκδόσεις και μεταφράσεις των έργων του, ενώ εικονογραφούν και μεταγενέστερα ταξιδιωτικά χρονικά και γεωγραφικά έργα. Στο ίδιο πνεύμα ο Φλαμανδός λόγιος, Olfret Dapper, αφιερωμένος στις γεωγραφικές μελέτες, κατέθεσε πολύτιμα έργα με προσεγμένες χαλκογραφίες τα οποία βασίστηκαν στην αρχαία γραμματεία, στα νησολόγια, στις περιηγητικές μαρτυρίες, στους χάρτες και σε πληροφορίες Ολλανδών εμπόρων.

Το φανταστικό βασίλειο, όπου τοποθετήθηκε τον18ο αιώνα το ευρωπαϊκό όραμα της Ελλάδας, βρήκε την εικαστική του έκφραση στην ταξιδιωτική γραμματεία με τους πίνακες που φιλοτέχνησε, το 1758, ο Γάλλος αρχιτέκτονας, και επί σαράντα χρόνια καθηγητής στην Ακαδημία της Αρχιτεκτονικής, Julien David Le Roy. Ο Le Roy υποστήριζε ότι, σύμφωνα με τους αισθητικούς κανόνες της εποχής, εικονιστικά όλα είναι επιτρεπτά, το θέμα υπερτερεί της εικόνας και η συγκίνηση είναι σημαντικότερη της αποτύπωσης. Την ίδια εποχή η Εταιρεία των “αρχαιόφίλων” Dilettanti στην Αγγλία, πραγματοποίησε αρχαιολογικές αποστολές (1765-1846) στον ελληνικό χώρο, δημοσίευσε σε πολυτελείς εκδόσεις τα πορίσματα της και συνετέλεσε στην εδραίωση του ευρωπαϊκού κλασικισμού του 18ου αιώνα, δίνοντας στο κοινό μία πλήρη εικόνα της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής. Η πρώτη συστηματική αποστολή αποτύπωσης και μελέτης των μνημείων από τους James Stuart και Nicolas Revett, που διαφύλαξαν σε καλαίσθητους πίνακες και με άρτιες μετρήσεις απεικονίσεις αρχαίων κυρίως ναών, προκάλεσε τον ενθουσιασμό του ευρωπαϊκού κοινού και εδραίωσε στέρεα στη συνείδηση του την πίστη στην τελειότητα της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής και τέχνης. Οι αποτυπώσεις των Le Roy και Stuart-Revett -ιδιαίτερα στην περίπτωση του δωρικού ναού της Κορίνθου- απετέλεσαν εικαστικά πρότυπα έως τα τέλη σχεδόν του 19ου αιώνα.

Στις αρχές του 19ου αιώνα, σημαντικοί περιηγητές κινούνται στην Κορινθία και εκφράζουν σε τόπο ευμενή τους προσωπικούς τους μύθους, τη ζεύξη αρχαίου-νέου ή καταγράφουν προσεκτικά ό,τι σημαντικό έχει να επιδείξει η περιοχή. Η οδοιπορία στον χώρο γίνεται τρόπος ανάγνωσης του αρχαιολογικού τοπίου μέσα στο οποίο εντάσσονται τα μνημεία, η ιστορία, οι σύγχρονοι άνθρωποι και οι τεκμηριωμένες πληροφορίες. Μνημεία, ερείπια, ναοί, τοπίο, αγάλματα, φιλολογικά ερανίσματα, ποιητικοί συνειρμοί, επιγραφές και μυθοπλασίες, όλα παρελαύνουν στα οδοιπορικά σε εμπνευσμένους συνδυασμούς. Μια πνοή φιλελληνικού ανέμου τρέφει τους ταξιδιώτες και γαλουχεί τα οδοιπορικά και εικαστικά έργα τους. Ανάμεσα τους ξεχωρίζουν οι παρακάτω αναφερόμενοι ταξιδιώτες οι οποίοι περιηγήθηκαν την Κορινθία, κατέθεσαν τις οδοιπορικές τους εμπειρίες και απεικόνισαν με ενθουσιασμό τις εντυπώσεις τους.

Ο αρχαιολόγος και ζωγράφος Edward Dodwell, υπήρξε άνθρωπος με πολύπλευρα χαρίσματα: φιλοπεριέργεια, κριτικό πνεύμα και καλλιτεχνικό αισθητήριο. Ο αρχαιολόγος, τοπογράφος και χαρτογράφος William Gell, ο οποίος συγκαταλέγεται στουςσημαντικούς μελετητές του ελληνικού χώρου, άφησε 800 περίπου σχέδια, δημοσίευσε πολλά έργα και ασχολήθηκε ιδιαίτερα με το ομηρικό ζήτημα. Ο Εσθονός Otto Magnus von Stackelberg, ο οποίος διαποτισμένος από το αρχαιόφιλο πνεύμα και τη ρομαντική ιδέα ενότητας φύσης, ζωής και τέχνης, περιηγήθηκε κυρίως την Πελοπόννησο

(1810-1814) και αποτύπωσε τα μνημεία και τους σύγχρονους ανθρώπους της Κορινθίας σε αρκετά σχέδια τα οποία είχαν μεγάλη απήχηση και κόσμησαν και άλλα περιηγητικά έργα. Ο καλλιτέχνης Η. William Williams, ο οποίος ταξίδεψε γύρω στο 1817, έμεινε γνωστός ως ο ΈΧλην Williams. Στους πίνακες του, οι περισσότεροι από τους οποίους σήμερα βρίσκονται στο Εδιμβούργο, απεικονίζει μνημεία, όπως το δωρικό ναό, που στέκονται στιβαρά στο διάχυτο ελληνικό φως σε ένα τοπίο χωρίς καθαρά περιγράμματα. Την ίδια εποχή, το “ελληνικό” ταξίδι του Λόρδου Βύρωνα καταγράφηκε τόσο στην αλληλογραφία του όσο και στο αυτοβιογραφικό του ποίημα Childe Harold’s Pilgrimage. To ποιητικό του έργο κυκλοφόρησε ευρύτατα σε εξαιρετικές εκδόσειςπλούσια εικονογραφημένες· η προσωπικότητα του συζητήθηκε παντού και ο ίδιος βάδισε στο μονοπάτι της ζωής ωριμάζοντας μέσα από την ίδια την ελληνική προεπαναστατική και επαναστατική εμπειρία.

Η ανατροπή του πλαισίου εξουσίας, που συντελείται με τα γεγονότα της Επανάστασης, φέρνει μεγάλο κύμα ταξιδιωτών στο νεοϊδρυθέν Ελληνικό Κράτος. Είναι πραγματικά εντυπωσιακός ο αριθμός των επισκεπτών και η ανάγκη τους να περιγράψουν

λεπτομερέστερα την καινούργια εικόνα που τους παραδίδει ο χώρος. Ο Άγγλος λόγιος επίσκοπος Christopher Wordsworth, με εξαίρετη κλασική παιδεία, ταξίδεψε το 1832-1833 στην Ελλάδα. Στα δύο αξιομνημόνευτα έργα του, με σοβαρότητα στις αρχαιολογικές κυρίως περιγραφές και με υπερβάλλοντα ενθουσιασμό στις αναπαραστάσεις του περιβάλλοντος χώρου επιβλήθηκε με τη σοβαρότητα του έργου του και την ευφάνταστη εικονογράφηση. Τα θέματα του, τα οποία απεικονίζουν τον χώρο και τα μνημεία της Κορινθίας, αντιγράφηκαν, ενέπνευσαν και εικονογράφησαν πολλές μεταγενέστερες εκδόσεις. Τον Ιούνιο του 1832, ο πενηντάχρονος Joseph Estourmel, προσεγγίζει τις ελληνικές ακτές εκπληρώνοντας επιτέλους τον νεανικό του πόθο να βρεθεί στην Ανατολή. Το οδοιπορικό του κοσμούν σχέδια του ίδιου σε νέο εικαστικό ύφος, που απηχεί πρώιμες ιμπρεσσιονιστικές τάσεις.

Ο W.H. Bartlett από το 1834 έως και το 1854 ταξίδεψε πέντε φορές στην Ανατολική Μεσόγειο. Συνεργάστηκε σε πολλά λευκώματα, χαρακτηριστικά της εποχής, που υμνούν κυρίως την ομορφιά της φύσης αλλά και κτισμάτων, σε όλη σχεδόν την Ανατολή]. Απαραίτητο εφόδιο και έμπνευση, το ταξίδι στη Μεσόγειο, εμπλουτίζει τις εικαστικές εκδόσεις με θέματα που συνδυάζουν πάντα τοπία, αρχαιότητες, ανθρώπινες μορφές -όπως στα έργα του William Linton – ακόμα και κοινωνικές εκδηλώσεις. Διαφορετικές αλλά συγκλίνουσες οι περιπτώσεις των John Harrison Allan και André Louis W.A. de Sinety, οι οποίοι «έγραψαν» με τον εικαστικό τους λόγο τις πιο ζωντανές και γραφικές εικόνες που έχουμε από την οθωνική Κόρινθο. Στα μέσα όμως του 19ου αιώνα, οι αρχαιολογικές αναζητήσεις συμπορεύονται με το ενδιαφέρον για τον κοινωνικό περίγυρο και το ανθρώπινο δυναμικό ενώ, παράλληλα, προσβλέπουν σε μεγαλεπήβολες εκδόσεις με έμφαση στην εικαστική παρουσίαση. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ο δραστήριος Γάλλος αρχαιολόγος Philippe Le Bas που ταξίδεψε με τον ζωγράφο Eugène Landron και μας κληροδότησαν ένα σπανιότατο έργο [εικ. 13].

Εν τούτοις, εξειδικευμένα ενδιαφέροντα περιορίζουν τα δρομολόγια των ταξιδιωτών. Έτσι ο Ludwig Salvator, παραδίδει μία έκδοσηστην οποία αναπτύσσεται περιγραφικά και εικαστικά, αναλυτικά και λεπτομερειακά, αποκλειστικά και μόνο η Κορινθία. Στην καμπή του 19ου αιώνα, οι αρχαιολογικές έρευνες και οι γεωγραφικές μελέτες βρίσκουν πρόσφορο έδαφος ανάπτυξης. Η λεπτομερής περιγραφή του φυσικού περιβάλλοντος, οι ιστορικές αναδρομές, τα γραφικά στιγμιότυπα (παράδειγμα στο έργο του Amand von Schweiger-Lerchenfeld και η “μετάβαση” με αφορμή το ταξίδι σ έναν κόσμο ταυτόχρονα επιθυμητά και πάντα “ξένιο”, είχαν τους συνεχιστές τους.

Η πρόσληψη λοιπόν του χώρου και των ανθρώπων της Κορίνθου και της Κορινθίας ακολούθησεπιστά το παλιρροϊκό κύμα όλων των πνευματικών, πολιτικών και πολιτιστικών ρευμάτων, που στη διάρκεια του 15ου έως τις αρχές του 20ού αιώνα παρέσυραν τους Ευρωπαίους ταξιδιώτες στο μεγάλο παιγνίδι της Ιστορίας. Η αφήγηση του ταξιδιού τους μέσα από τις εικόνες ξεδιπλώνει έναν κόσμο πολλαπλά μαγευτικό: το ταξίδι των Ευρωπαίων, το “ταξίδι” των εικόνων στον χώρο και στους ανθρώπους και φυσικά το “ταξίδι” της ίδιας της Κορινθίας, από τη σιωπή στη δόξα.

Ιόλη Βιγγοπούλου

δρ ιστορικός

Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών

Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών