ενδείξεις - αντενδείξεις





πρός τό δεῖν οὕτω



Προηγούμενα εὕσημον λόγον δῶτε








by : tinakanoumegk
         ΓΙΑ ΤΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ                               «ΚΟΡΙΝΘΙΑ 2025»
   

      Το εισιτήριο ενός ταξιδιού γράφει τον προορισμό. Εννοείται ότι το εκδίδει το μέσον μεταφοράς και συνήθως δεν αναγράφει την διαδρομή. Στο πρόγραμμα ενός συνεδρίου αν είναι δεδομένος ο στόχος – προορισμός, έχει μεγάλη σημασία η μέθοδος, η διαδρομή, η διαδικασία. Ώστε να επιτευχθεί ο στόχος, να εκπληρωθεί ο προορισμός του συνεδρίου.
     Προς το παρόν έχουμε το πρόγραμμα του Συνεδρίου. Είναι το Αναπτυξιακό Συνέδριο «Κορινθία 2025». Μερικές παρατηρήσεις της σύνθεσής του, της θεματολογίας των εισηγήσεων, των κατηγοριοποιήσεων των συνεδριών και την εν γένει εικόνα που προσφέρει.
     Σαράντα εννέα τέταρτα της ώρας που αντιστοιχούν σε σαράντα εννέα εισηγήσεις και μία ημίωρη δεν είναι λίγες. Σε αυτές τις περιπτώσεις αποσυγκεντρώνεται ο νους και δυσκολεύονται να ανασυρθούν κεντρικές ιδέες. Η μαζική πληροφόρηση μπορεί να είναι το καλύτερο αντίδοτο της γνώσης.
     Για τον χώρο που ορίζεται ως Κορινθία και την ανάπτυξή του, ανάμεσα σε άλλες έχουν υποβληθεί μελέτες: από τις επιτελικές ομάδες του Τρίτση, η μελέτη του Χ. Κασίμη και του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών, επί νομαρχίας Μανωλάκη, μία επιτροπή με επικεφαλής τον τότε αντιπρόεδρο του Επιμελητηρίου Β. Νανόπουλο το 1998, το 1ο Αναπτυξιακό Συνέδριο για την Κορινθία με διοργανωτή την Αναπτυξιακή Κορινθιακή το 2006. Κάθε τόσο κάποιος καταπιάνεται με το ζήτημα αναπτυξιακής πρότασης για την Κορινθία. Έρχονται, περνούν, έρχονται άλλα και σαν όλοι να μην έχουν ακούσει ότι κάτι έχει γίνει πιο πριν. Έργα που παραβλέπονται, χωρίς να κριθούν, και το νέο παρουσιάζεται ως ασυνέχεια. Κάπως έτσι εμφανίζεται και το νέο Συνέδριο, μία ακόμα απολυτοποιημένη παρουσία, χωρίς ένταξή του σε ένα συνεδριακό προγραμματισμό. Κάνε κι εσύ ένα Συνέδριο. Μπορείς. Και κάποιος άλλος θα έρθει και θα μπορέσει.
     Την εξαγγελία του Συνεδρίου πριν από μήνες δεν συνόδευσε η ανακοίνωση μίας οργανωτικής επιτροπής και μίας επιστημονικής επιτροπής, όπως συνηθίζεται. Φαίνεται ότι τα υποκατέστησε η διοίκηση του Επιμελητηρίου. Όσο κύρος και να έχει το Επιμελητήριο, η απουσία τέτοιων δομών μειώνει το κύρος του. Με σπουδαιότερο αποτέλεσμα να μην προβάλλεται μία κεντρική ιδέα ως στόχος και η εξαγγελία να μένει στο «αναζητούμε», ομιλητές. Κανένα Συνέδριο δεν ξεκινάει με το δημοκρατικίστικο συζητάμε, ψάχνουμε. Η ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΗ ΚΑΘΟΡΙΖΕΙ ΚΑΙ ΤΗΝ ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ, ΤΗΝ ΑΠΕΥΘΥΝΣΗ ΣΕ ΕΙΣΗΓΗΤΕΣ. ΟΧΙ ΟΠΟΙΟΝ ΒΡΟΥΜΕ ΑΡΚΕΙ ΝΑ ΓΕΜΙΣΟΥΜΕ ΤΟΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟ. Ένα Επιμελητήριο έχει ως βάση και αφετηρία μία κοινωνική φιλοσοφία της ανάπτυξης.
     Σε κάθε συνεδριακή ενότητα συγχέονται εισηγήσεις επιστημόνων με την πληροφόρηση για τα προγράμματα που βρίσκονται σε ισχύ. Συγχέεται ο επιστημονικός λόγος, ο χώρος της έρευνας, των ιδεών και των προτάσεων με την προβολή χρηματοδοτικών εργαλείων. Η συζήτηση για την ανάπτυξη με την ενημέρωση για προγράμματα ΕΣΠΑ,LEADER κλπ. Πρώτα πρέπει να συζητάμε για τις ανάγκες της Κορινθίας και μετά (αυτό που δεν έχει σχέση με την επιστημονική έρευνα) κοιτάζουμε ποια προγράμματα εξυπηρετούν τον προγραμματισμό μας, που είναι ζήτημα σεμιναρίου.
     Ας πάμε στις θεματικές κατηγορίες, τις αντίστοιχες εισηγήσεις. Στην πρώτη συνεδρία με τίτλο «ανάπτυξη και επιχειρήσεις» δεν διαφαίνεται, δεν είναι ευκρινές τι εννοεί το επιμελητήριο επιχείρηση. Δεν θα έπρεπε να μελετήσουμε ποιες επιχειρήσεις έχει ανάγκη η Κορινθία για να επιδοτήσουμε την ανάπτυξή τους ή την δημιουργία τους;
     Είναι πολλά αυτά που διαμορφώνουν την αντίληψη ότι η άγνοια του θέματος Κορινθία και Ανάπτυξη, η προχειρότητα στη σκέψη δημιουργεί ένα πρόγραμμα με πολιτικές ισορροπίες και τη λογική «τρύπωσέ το κι αυτό ή κι αυτόν κάπου». Στην συνεδρία για το ειδικό θέμα «αγροτική ανάπτυξη», ο βουλευτής της ΝΔ Χ. Δήμας θα μιλήσει για το γενικό θέμα «επανεκκίνηση της οικονομίας». Μάλλον αυτός που έκανε το πρόγραμμα έμπλεξε τα χαρτιά του. Γιατί και στην άλλη ενότητα με τίτλο «Αστική ανάπτυξη-έξυπνες πόλεις» η κ. Νικολάκου θα μιλήσει για τον «Στρατηγικό σχεδιασμό Περιφέρειας Πελοποννήσου».
     Η βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ θα μιλήσει για το θέμα με τον σύντομο τίτλο «Νέες Προοπτικές για την τοπική ανάπτυξη στην Κορινθία: Συγκριτικά πλεονεκτήματα και Αναδυόμενες δυνατότητες για την Αγροτική παραγωγή, τον Πολιτιστικό και Εναλλακτικό Τουρισμό». Ναι η κ. Θελερίτη. Αυτά τα σκέφθηκε όταν στην βουλή ψήφιζε η χώρα μας ως παγκόσμιος πρωτοπόρος να μην έχει δημόσιες υποδομές και να εξοντωθεί οικονομικά ο αγροτικός κόσμος; Θα είναι εκεί και ο του ΠΑΣΟΚ κ. Μανιάτης, αυτός είναι του κεφαλαίου υποδομές. Όταν ένα Επιμελητήριο για να βρεί την προοπτική της Κορινθίας έχει ανάγκη τη γνώμη αυτών που κατέστρεψαν τη χώρα σημαίνει ότι τίποτα δεν κατάλαβε από τις αιτίες της κρίσης και την πτώχευση Ελλήνων, της Ελλάδας και ότι οι πολιτικοί είναι οι ηθικοί και φυσικοί αυτουργοί της χρεογονίας, παρακμής κι επιτροπείας.
      Η μόνη θεματική ενότητα με συνοχή ερευνητικού υπόβαθρου είναι αυτή που τιτλοφορείται «πολιτισμός». Παρότι χαρακτηρίζεται από μονομέρεια Ανατολικής Κορινθίας έχει στοιχεία ερμηνευτικής του πολιτισμού ως επένδυση στο πολιτισμικό απόθεμα.
     Οι απόψεις-ιδέες ενός συνεδρίου εντάσσονται στο πεδίο διαμόρφωσης αποφάσεων. Ακολουθεί η εξειδίκευση, αξιοποίηση, διαβούλευση, η εφαρμοστική από το πολιτικό σώμα, τους αντίστοιχους πολιτικούς και αυτοδιοικητικούς θεσμούς. Το τι της πόλεως κύριον εστί δεν το καθορίζουν ούτε οι επιστήμονες, ούτε οι εμπειρογνώμονες, θεσμικοί ή ιδιωτικοί, οι παράγοντες που γνωρίζουν ή τους αφορούν τα «προγράμματα».
     Με το επικείμενο Συνέδριο προεξοφλείται το μπούγιο αλλά χάνονται οι κεντρικές ιδέες. Το Συνέδριο γίνεται για να γίνει. Αποδεικνύει το χαμηλό επίπεδο της πολιτικής και των επιχειρηματικών θεσμών.  Σύγχυση πολιτικής - επιστήμης. Άνιση ανάπτυξη του θέλω και του πρέπει.
     Η Κορινθία έχει ανάγκη την ταυτότητά της μέσα στο αναπτυξιακό πλαίσιο της Πελοποννήσου. Στο Συνέδριο αυτό λείπει η λογική βηματισμού προς τη θέση που της αξίζει.

Γρηγόρης Κλαδούχος
Ξυλόκαστρο – Ευρωστίνη
28 Αυγούστου 2017

Στην εικόνα: παρουσίαση προτάσεων για το αναπτυξιακό πρόγραμμα Κορινθίας από τον τότε αντιπρόεδρο του Επιμελητηρίου Β. Νανόπουλο (1998) και 1ο Αναπτυξιακό Συνέδριο (2006)
by : tinakanoumegk
                ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ ΟΡΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΧΥΤΑ ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΥ 
                       
( ν’ αποτρέψουμε την εναπόθεση απορριμμάτων του Δήμου ΣΙΚΥΩΝΙΩΝ και κάθε άλλου Δήμου που δεν προβλέπεται, στο ΧΥΤΑ Ξυλοκάστρου )


     Αυτή τη στιγμή στον ΧΥΤΑ ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΥ γίνεται υπέρμετρη παραβίαση των Περιβαλλοντικών όρων λειτουργίας του. Η τήρηση των Περιβαλλοντικών όρων είναι επιβεβλημένη από την Κοινωνία, την Πολιτεία, τις αρμόδιες Υπηρεσίες και τη Δικαιοσύνη.

     Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του κυρίου του έργου, του Δήμου ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΥ – ΕΥΡΩΣΤΙΝΗΣ και του αρμόδιου για τη λειτουργία Περιφερειακού Συνδέσμου ΦΟΔΣΑ Περιφέρειας ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ, το πρώτο εξάμηνο του 2017 αποτέθηκαν στο ΧΥΤΑ ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΥ 7.230,09 τόνοι απορριμμάτων. Εξ’ αυτών 3.175,56  από τον Δήμο ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΥ – ΕΥΡΩΣΤΙΝΗΣ και 4.054,53 από τον Δήμο ΣΙΚΥΩΝΙΩΝ. Από τα στοιχεία αυτά αποδεικνύεται περίτρανα, ότι ο Δήμος Σικυωνίων το πρώτο εξάμηνο του 2017 έχει προχωρήσει σε παράνομη, άδικη, ανεξέλεγκτη και άκρως επικίνδυνη ρίψη απορριμμάτων. Ξεπέρασε και τους τόνους του Δήμου ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΥ – ΕΥΡΩΣΤΙΝΗΣ. Παραβίασε το επιτρεπόμενο τεχνικά για τη σωστή λειτουργία του όριο απορριμμάτων του ΧΥΤΑ. Σε έξι μήνες έφερε στον ΧΥΤΑ Ξυλοκάστρου περισσότερα σκουπίδια από αυτά που έχει δικαίωμα να φέρει όλο το χρόνο.

      Σύμφωνα με τους εγκεκριμένους Περιβαλλοντικούς όρους του ΧΥΤΑ – ΧΥΤΥ Ξυλοκάστρου, την άδεια λειτουργίας και την εγκεκριμένη μελέτη, προβλέπεται  να δέχεται απορρίμματα 12.600 τόνους ανά έτος, μόνο των περιοχών των πρώην Καποδιστριακών Δήμων ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΥ – ΕΥΡΩΣΤΙΝΗΣ – ΦΕΝΕΟΥ. Δηλαδή η μεταγενέστερη συνένωση του Δήμου ΦΕΝΕΟΥ με τους Δήμους ΣΙΚΥΩΝΙΩΝ & ΣΤΥΜΦΑΛΙΑΣ δε μπορεί σε καμία περίπτωση ν’ αλλάξει τη μελέτη και τους Περιβαλλοντικούς όρους. Κινδυνεύει άμεσα η λειτουργία όχι μόνο του ΧΥΤΑ, αλλά και του όμορου Βιολογικού καθαρισμού, ο οποίος βοηθά τη λειτουργία του στον ευαίσθητο τομέα των στραγγιδίων. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι ο Βιολογικός καθαρισμός μπορεί να βοηθήσει τη λειτουργία του ΧΥΤΑ μόνο με την τήρηση δύο προϋποθέσεων:
    Πρώτον, ο ΧΥΤΑ να μη δέχεται ετησίως ποσότητα μεγαλύτερη των προβλεπόμενών 12.600 τόνους ανά έτος και
    Δεύτερον, να γίνεται από το ΧΥΤΑ η απαραίτητη επεξεργασία.
     Στα παραπάνω θα πρέπει να προσθέσουμε ως σημαντικό γεγονός την καταγγελία του Δήμου ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΥ – ΕΥΡΩΣΤΙΝΗΣ, ότι πλέον «δε γίνεται ορθή λειτουργία του ΧΥΤΑ Ξυλοκάστρου» (απασχολεί μόνο τρία άτομα!). Επίσης, την καταγγελία του Δήμου ότι «ο χώρος του ΧΥΤΑ δεν φυλάσσεται» (υπηρετεί μόνο ένας φύλακας οκτάωρης βάσης. Τις υπόλοιπες δεκάξι ώρες ο χώρος παραμένει αφύλακτος.). Ακόμη να συνεκτιμήσουμε την πληροφορία του Δήμου ότι «ο ΦΟΔΣΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ δεν μπορεί πλέον να διαχειριστεί το ΧΥΤΑ – ΧΥΤΥ Ξυλοκάστρου», φθάνοντας μάλιστα στο σημείο να επισημάνει τον κίνδυνο «να αχρηστευτεί ένα τόσο σημαντικό δαπανηρό έργο του Δήμου, όπως είναι ο ΧΥΤΑ».

     Μία περίεργη σιωπή επικρατεί στο Ξυλόκαστρο για αυτό το θέμα. Ο Δήμαρχος έβαλε στην ημερήσια διάταξη θέμα απλά και μόνο «ενημέρωση». Έχουμε ακούσει θεωρίες περί αλληλεγγύης. Αυτοί που δεν ξέρουν τι να κάνουν τα σκουπίδια τους επειδή κατάστρεψαν τον δικό τους ΧΥΤΑ δεν πρέπει να καταστρέψουν και τον ΧΥΤΑ Ξυλοκάστρου.

     Πιστεύουμε λόγω της σοβαρότητας και του επείγοντος του θέματος ότι θα πρέπει να δράσουμε όλοι μαζί ενωμένοι. Οι πολίτες και ο Δήμος Ξυλοκάστρου έχουν κάθε νόμιμο δικαίωμα επί του θέματος και χρειάζεται να γίνουν εδώ και τώρα οι απαραίτητες δράσεις:
  •     Άμεση προσφυγή κατά της απόφασης των ασφαλιστικών μέτρων, που χωρίς να εξετάσει την ουσία του θέματος και τις σοβαρότατες βλαβερές συνέπειες, χορήγησε προσωρινή άδεια απόθεσης των απορριμμάτων του νέου Δήμου ΣΙΚΥΩΝΙΩΝ στο ΧΥΤΑ ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΥ. Η προσφυγή αυτή είναι απαραίτητη αφού προκύπτουν τα παραπάνω αναφερόμενα νέα δεδομένα για τη λειτουργία του ΧΥΤΑ και την Υγιεινή και ασφάλεια των κατοίκων και του Περιβάλλοντος της περιοχής.
  •     Καταγγελία που θα απευθύνεται στην αρμόδια Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος του Υπουργείου, την αντίστοιχη Υπηρεσία Επιθεώρησης της Περιφέρειας ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ και στον Εισαγγελέα, προκειμένου να επέμβουν για τις δικές τους νόμιμες και δίκαιες ενέργειες άμεσα, για την έκδοση σχετικών πορισμάτων μετά από επιτόπια αυτοψία – έλεγχο.
  •     Τέλος, χρειάζεται να γίνει η μεγαλύτερη δυνατή κινητοποίηση όλων μας και παράλληλα με την καλύτερη δυνατή προετοιμασία, στηριγμένη στο ΝΟΜΙΜΟ, ΔΙΚΑΙΟ & ΗΘΙΚΟ πλεονέκτημα των θέσεών μας, ν’ αποτρέψουμε την εναπόθεση απορριμμάτων του Δήμου ΣΙΚΥΩΝΙΩΝ και κάθε άλλου Δήμου που δεν προβλέπεται, στο ΧΥΤΑ Ξυλοκάστρου. 

ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟ 27 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2017
Γρηγόρης Κλαδούχος
Θανάσης Μπούμης

by : Γρηγόρης Κλαδούχος

Ένα σχόλιο σε αυτά που είπε ο Γιάννης Γκεζερλής με αφορμή το φεστιβάλ αρχιτεκτονικής που πραγματοποιήθηκε στην Κόρινθo

αναρτήθηκε από : Γρηγόρης Κλαδούχος on : Τετάρτη, 7 Ιουνίου 2017 0 comments

Αποτέλεσμα εικόνας για κορινθος χαρτης
     Το μεγάλο πρόβλημα που έχουμε είναι με αυτούς που ΔΕΝ ΘΕΛΟΥΝ να μάθουν. Μπορούσαν να αντλήσουν κριτήρια, ερμηνείες, ιδέες για την Κορινθιακή κοινωνία, την πόλη. ΑΛΛΑ Η ΚΑΚΟΜΟΙΡΙΑ, Η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΑΓΝΟΙΑ, ΤΟ ΚΛΕΙΣΙΜΟ ΤΩΝ ΟΡΙΖΟΝΤΩΝ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΑΝΑΓΚΗ ΤΗ ΓΝΩΣΗ, ΤΗΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ.


     Τι να πουν οι Κορίνθιοι αυτοδιοικητικοί για την σχέση πόλης και θάλασσας; Ένα πρόσωπο στην θάλασσα που αποδεικνύει κακογουστιά, εσωστρέφεια, άρνηση κάθε αισθητικής κληρονομιάς.

     Είδα πόσο φτωχή ήταν και η πρόταση και συζήτηση για τα Περιβολάκια. Επίσης πριν χρόνια, μου είχε κάνει εντύπωση πόσο βάρος είχε ρίξει μία παράταξη με αρχηγό τον Κασίμη να αντικρούσει τις ιδέες που έφεραν από την Πεσκάρα για την Κόρινθο. Αδυνατώ να πιστέψω ότι είχαν, όχι μόνο αυτοί, αντιληφθεί τις αφετηριακές αρχές που πάνω σε αυτές στηρίζονταν οι αναλύσεις και προτάσεις των Πεσκαρέζων. ΑΝΑΣΥΝΘΕΣΗΣ, ΑΥΤΟΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΗΣ. Υποψιάζομαι ότι πολλοί θα γέλαγαν όταν άκουγαν για την «μεγάλη πλατεία του Κορινθιακού».

     Ήρθαν οι divulgatori scientifici e culturali που λένε και οι Ιταλοί και αυτοί περιμένουν τα κρουαζιερόπλοια. Τι να το κάνεις το μυαλό όταν δεν έχεις δράμι.

     Αυτοί που ήρθαν περισσότερο Κορίνθιοι ήταν από εμάς. ΕΜΕΙΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΑΝΑΓΙΝΟΥΜΕ ΚΟΡΙΝΘΙΟΙ. Και με συνείδηση κοσμοπολιτισμού.

by : tinakanoumegk

Μπορούμε να διασαφηνίσουμε περαιτέρω τη στενή σχέση ανάμεσα στην πολιτισμική δημιουργία και στον κοινωνικό προβληματισμό του καιρού μας. Μπορούμε να το κάνουμε με τη βοήθεια ορισμένων ερωτημάτων, των προϋποθέσεων τους, των συνεπειών τους και των επιπτώσεών τους ως διαπιστώσεων γεγονότων, ακόμα και αν είναι συζητήσιμες, ή ως διασυνδέσεις νοήματος;
– Μήπως το πρόταγμα μας κοινωνίας αυτόνομης (όσο και η απλή ιδέα ενός αυτόνομου ατόμου) παραμένει, κατά μία έννοια, «τυπθκό» ή «καντιανό», καθόσον φαίνεται να μην αποδέχεται άλλη αξία από την ίδια την αυτονομία; Πιο συγκεκριμένα: μια κοινωνία μπορεί να «θέλει» να είναι αυτόνομη για να είναι αυτόνομη; Ή, ακόμη: αυτοκυβέρνηση – βεβαίως, αλλά για ποιόν σκοπό; Η παραδοσιακή απάντηση είναι συνήθως: για να ικανοποιηθούν καλύτερα οι ανάγκες. Η απάντηση στην απάντηση είναι: Ποιές ανάγκες; Όταν κινδυνεύει πια κανείς να πεθάνει από πείνα, τί σημαίνει να ζει;
– Μια αυτόνομη κοινωνία θα μπορούσε «καλύτερα να πραγματώσει» τις αξίες – ή «να πραγματώσει άλλες αξίες» (υπονοείται καλύτερες)· ποιός όμως; Και τί θα πει «καλύτερες αξίες»; Πώς να αξιολογηθούν οι αξίες; Ερώτηση που παίρνει το πλήρες νόημά της από την εξής άλλη «πραγματική» ερώτηση: Υπάρχουν ακόμη αξίες στη σύγχρονη κοινωνία; Μπορούμε ακόμη να μιλάμε όπως ο Μαξ Βέμπερ, για διαμάχη αξιών, για «πάλη των θεών», ή, μήπως, η πολιτισμική δημιουργία καταρρέει σταδιακά και επέρχεται αυτό που, αν και έχει γίνει κοινός τόπος, δεν σημαίνει ότι είναι οπωσδήποτε λάθος, δηλαδή η αποσύνθεση των αξιών;
– Δεν είναι βέβαια δυνατόν να πούμε ότι η σύγχρονη κοινωνία είναι μια «κοινωνία χωρίς αξίες» (ή χωρίς κουλτούρα). Μια κοινωνία χωρίς αξίες είναι, απλούστατα, αδιανόητη. Είναι πρόδηλο ότι υπάρχουν πόλοι προσανατολισμού του κοινωνικού πράττειν των ατόμων και σκοπιμότητες στις οποίες υποτάσσεται η λειτουργία της θεσμισμένης κοινωνίας. Συνεπώς υπάρχουν αξίες με τη διιστορικά ουδέτερη και αφηρημένη έννοια την οποία αναφέραμε πιο πάνω (με την έννοια ότι το να σκοτώσεις σε μια φυλή κυνηγών κεφαλών είναι μια αξία χωρίς την οποία αυτή η φυλή δεν θα ήταν αυτό που είναι). Αλλά οι «αξίες» της σύγχρονης θεσμισμένης κοινωνίας φαίνονται να είναι, και είναι, πράγματι, ασυμβίβαστες με αυτό που απαιτεί η θέσμιση μιας αυτόνομης κοινωνίας. Εάν το πράττειν των ατόμων προσανατολίζεται, κατά κύριο λόγο, προς την ανταγωνιστική μεγιστοποίηση της κατανάλωσης, της εξουσίας του status και του γοήτρου (τα μόνα αντικείμενα επένδυσης που έχουν σήμερα κοινωνική σπουδαιότητα)· εάν η λειτουργία του κοινωνικού συστήματος είναι υποταγμένη στη φαντασιακή σημασία της απεριόριστης εξάπλωσης της «ορθολογικής» κυριαρχίας (τεχνική, επιστήμη, παραγωγή, οργάνωση ως αυτοσκοποί)· εάν αυτή η εξάπλωση είναι, όπως πασιφανώς είναι, συγχρόνως και μάταιη, κενή και ενδογενώς αντιφατική και εάν οι άνθρωποι υποχρεούνται να την υπηρετούν μέσω της ενεργοποίησης, της καλλιέργειας και της κοινωνικά αποτελεσματικής χρήσης των κινήτρων ουσιαστικά «εγωιστικών», στο πλαίσιο ενός τρόπου κοινωνικοποίησης όπου συνεργασία και κοινότητα δεν θεωρούνται και δεν υπάρχουν παρά μόνο κάτω από ένα εργαλειακό και ωφελιμιστικό πρίσμα· με λίγα λόγια, εάν ο μόνος λόγος για τον οποίο δεν σκοτώνουμε ο ένας τον άλλον όταν αυτό μας βολεύει, είναι ο φόβος των ποινικών κυρώσεων – τότε, όχι μόνο δεν τίθεται θέμα να πούμε ότι μια καινούρια κοινωνία θα μπορούσα να «πραγματοποιήσει καλύτερα» ήδη κατεστημένες, αναμφισβήτητες παραδεκτός από όλους αξίες, αλλά θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι η εγκαθίδρυση της θα προϋπέθετε ριζική καταστροφή των σύγχρονων «αξιών» και μια καινούρια πολιτισμική δημιουργία, συνακόλουθη μιας απέραντης μεταμόρφωσης των ψυχικών και νοητικών δομών των κοινωνικοποιημένων ατόμων.

Ότι η ίδρυση μιας αυτόνομης κοινωνίας θα απαιτούσε την καταστροφή των «αξιών» οι οποίες τώρα προσανατολίζουν το ατομικό και κοινωνικό πράττειν (κατανάλωση, δύναμη, status, γόητρο – απεριόριστη εξάπλωση της «ορθολογικής» κυριαρχίας) δεν μου φαίνεται να χρειάζεται ιδιαίτερη συζήτηση. Αυτό που, επί του προκειμένου, χρειάζεται συζήτηση είναι μέχρι ποίου βαθμού έχει προχωρήσει η καταστροφή και η φθορά αυτών των «αξιών» και μέχρι ποίου βαθμού οι καινούργιοι τρόποι συμπεριφοράς που παρατηρούνται, ασφαλώς αποσπασματικά και μεταβατικά, σε άτομα και ομάδες (ιδιαίτερα νέων) είναι προάγγελοι καινούργιων προσανατολισμών και καινούργιων τρόπων κοινωνικοποίησης. Δεν θα υπεισέλθω εδώ σε αυτό το κεφαλαιώδες και απείρως δύσκολο πρόβλημα.
Ο όρος, όμως, «καταστροφή των αξιών» μπορεί να σοκάρει και να φανεί απαράδεκτος, όταν πρόκειται για τον «πολιτισμό» στην ειδικότερη και αυστηρότερη έννοιά του, δηλαδή όταν αφορά στα «έργα του πνεύματος» και στη σχέση τους με την πραγματική κοινωνική ζωή. Είναι φανερό πως δεν προτείνω να βομβαρδίσουμε τα μουσεία ή να κάψουμε τις βιβλιοθήκες. Η θέση μου είναι μάλλον ότι η καταστροφή του πολιτισμού, με αυτή την αυστηρή και ειδική έννοιά του, συντελείται κιόλας σε μεγάλη έκταση στη σύγχρονη κοινωνία, ότι τα «έργα του πνεύματος» έχουν ήδη ευρύτατα μεταμορφωθεί σε στολίδια ή επιτύμβια μνημεία, ότι μόνον ένας ριζικός μετασχηματισμός της κοινωνίας θα μπορέσει να μετατρέψει το παρελθόν σε κάτι διαφορετικό από ένα νεκροταφείο που το επισκέπτονται τελετουργικά, ανώφελα και όλο και πιο σπάνια κάποιοι μανιακοί και απαρηγόρητοι συγγενείς.
Η καταστροφή του υπάρχοντος πολιτισμού (που συμπεριλαμβάνει και το παρελθόν) συντελείται ήδη στον βαθμό ακριβώς που καταρρέει η πολιτιστική δημιουργία της θεσμισμένης κοινωνίας. Εκεί όπου δεν υπάρχει παρόν, δεν υπάρχει ούτε και παρελθόν. Η σύγχρονη δημιουργία ανακαλύπτει κάθε τρίμηνο μια καινούρια ιδιοφυΐα και μια καινούρια «επανάσταση» στον έναν ή στον άλλον τομέα. Εμπορικές προσπάθειες επιτυχείς για την ώθηση της βιομηχανίας πολιτισμικών αγαθών, ανίκανες, όμως, να συγκαλύψουν ένα εξώφθαλμο γεγονός: ότι η σύγχρονη κουλτούρα είναι, σε πρώτη προσέγγιση, ανύπαρκτη. Όταν μια εποχή δεν έχεις τους μεγάλους άνδρες της, τους εφευρίσκει. Τί άλλο συμβαίνει σήμερα στους διάφορους τομείς του «πνεύματος»; Υποβοηθούμενοι από την άγνοια ενός υπερεκπολιτισμένου και νεοαναλφάβητου κοινού, εμφανίζουν σαν επαναστάσεις κακές αντιγραφές και μιμήσεις των τελευταίων μεγάλων δημιουργικών στιγμών του δυτικού πολιτισμού, ό,τι δηλαδή, επιτεύχθηκε εδώ και περισσότερο από μισόν αιώνα (ανάμεσα στα 1900 και στα 1925-1930). Οι Σένμπεργκ, Βέμπερν και Μπεργκ είχαν δημιουργήσει την ατονική και σειριακή μουσική πριν από το 1914. Πόσοι ανάμεσα στους θαυμαστές της αφηρημένης ζωγραφικής γνωρίζουν τις ημερομηνίες γέννησης του Καντίνσκυ (1866) και του Μόντριαν (1872); Το νταντά και ο υπερρεαλισμός υπήρχαν ήδη το 1920. Ποιόν μυθιστοριογράφο θα μπορούσαμε να προσθέσουμε στην απαρίθμηση των Προυστ, Κάφκα, Τζόυς; Το σύγχρονο Παρίσι, που ο επαρχιωτισμός του συναγωνίζεται την υπερφίαλη υπεροψία, χειροκροτεί μανιωδώς τολμηρούς σκηνοθέτες οι οποίοι αντιγράφουν τους μεγάλους καινοτόμους του 1920: Ράινχαρτ [Reinhardt], Μέγιερχολντ [Meyerhold], Πισκάτορ [Piscator] κ.λπ. Η μόνη παρηγοριά που αισθάνεται κανείς κοιτάζοντας τα προϊόντα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής είναι η σκέψη ότι, έτσι και δεν ερειπωθούν από μόνα τους ύστερα από τριάντα χρόνια, θα κατεδαφιστούν, έτσι κι αλλιώς, ως απαρχαιωμένα. Και όλα αυτά τα εμπορεύματα πωλούνται στο όνομα του «νεωτερισμού» – ενώ τα αληθινά μοντέρνο έχει ήδη ηλικία τριών τετάρτων του αιώνα.
Βέβαια, εδώ και εκεί εμφανίζονται ακόμα έργα μεγάλης έντασης. Μιλώ, όμως, για τον συνολικό απολογισμό μισού αιώνα. Βέβαια, υπάρχει η τζαζ και ο κινηματογράφος. Υπάρχει – ή υπήρχε; Η τζαζ, αυτή η μεγάλη δημιουργία, λαϊκή και λόγια συγχρόνως, φάνηκε να έχει ήδη εξαντλήσει τον κύκλο της ζωής της στις αρχές της δεκαετίας του ’60. Ο κινηματογράφος, πάλι, θέτει άλλα προβλήματα με τα οποία δεν μπορώ να καταπιαστώ εδώ.
Κρίσεις αυθαίρετες και υποκειμενικές, θα πει κανείς. Αναμφίβολα. Ωστόσο, θα πρότεινα απλώς στον αναγνώστη το ακόλουθο πνευματικό πείραμα: να φανταστεί ότι θέτει ευθέως στους πιο διάσημους και περισσότερο αναγνωρισμένους από τους σύγχρονους δημιουργούς την ακόλουθη ερώτηση: θεωρείται ειλικρινά τον εαυτό σας στο ίδιο υψηλό επίπεδο με τους Μπαχ, Μότσαρτ, Μπετόβεν, Βάγκνερ, με τους Γιαν Βαν Άυκ, Βελάσκεθ, Ρέμπραντ, Πικάσσο, Μπρουνελέσκι, Μιχαήλ Άγγελο, με τον Φρανκ Λόυντ Ράιτ [Frank Lloyd Wright] ή με τους Σαίξπηρ, Ρεμπώ, Κάφκα, Ρίκλε; Και να φανταστεί ποιά θα ήταν η αντίδραση του, αν ο ερωτώμενος του απαντούσε καταφατικά.
Ας αφήσουμε στην άκρη την Αρχαιότητα, τον Μεσαίωνα, τους εξωευρωπαϊκούς πολιτισμούς, και ας θέσουμε το ζήτημα διαφορετικά. Από τα 1400 μέχρι τα 1925, σε έναν κόσμο ασύγκριτα πιο αραιοκατοικημένο και πολύ λιγότερο «πολιτισμένο» και «γραμματισμένο» από τον δικό μας (στην πραγματικότητα: σε περίπου δέκα ευρωπαϊκές χώρες των οποίων ο συνολικός πληθυσμός στις αρχές του 19ου αιώνα ήταν ακόμα της τάξης των 100 εκατομμυρίων) συναντούμε μια δημιουργική ιδιοφυΐα πρώτου μεγέθους κάθε πενταετία. Και να που εδώ και μια πεντηκονταετία, ένας κόσμος τριών ή τεσσάρων δισεκατομμυρίων ανθρώπων, με μια χωρίς προηγούμενο ευκολία πρόσβασης σε όλα αυτά που θα μπορούσαν προφανώς να εμπλουτίσουν και να γονιμοποιήσουν τις φυσικές προδιαθέσεις των ατόμων – τύπος, βιβλία, ραδιόφωνο, τηλεόραση κ.λπ. – δεν παρήγαγε παρά ένα ελάχιστο αριθμό από έργα για τα οποία θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς ότι υπάρχει πιθανότητα ύστερα από πενήντα χρόνια να θεωρούνται σημαντικά.
Αυτό δεν θα μπορούσε φυσικά να το παραδεχτεί η εποχή. Έτσι, όχι μόνο επινοεί τις πλασματικές της ιδιοφυΐες, αλλά και έχει καινοτομήσει σ’ έναν άλλο χώρο: κατέστρεψε την κριτική λειτουργία. Αυτό, που στον σύγχρονο κόσμο εμφανίζεται σαν κριτική, είναι απλή προώθηση πωλήσεων – πράγμα απόλυτα δικαιολογημένο, δεδομένου του είδους της παραγωγής που διατίθεται προς πώληση. Στον τομέα της καθαρά βιομηχανικής παραγωγής, οι καταναλωτές άρχισαν, επιτέλους, να αντιδρούν· τούτο οφείλεται στο ότι οι ποιότητες των προϊόντων επιδέχονται, κατά κάποιον τρόπο, αντικειμενικοποίηση και μέτρηση. Πώς, όμως είναι δυνατόν να έχεις έναν Ραλφ Νάντερ [Ralf Nanter] της λογοτεχνίας, της ζωγραφικής ή των προϊόντων της γαλλικής ιδεολογίας; Η «προωθητική» αυτή κριτική, η οποία είναι η μόνη που υφίσταται, εξακολουθεί κατά τα άλλα, να ασκεί μια λειτουργία διακρίσεων. Ανεβάζει στα σύννεφα τα ψευδοπροϊόντα της μόδας για μια σεζόν και, κατά τα λοιπά, δεν αποδοκιμάζει αλλά σωπαίνει, θάβει σιωπηρά. Ο κριτικός, καθώς έχει ανατραφεί με τη λατρεία της «πρωτοπορίας» [avant-garde], καθώς πιστεύει ότι έμαθε πώς σχεδόν πάντοτε τα μεγάλα έργα ξεκινούν ως ακατανόητα και μή παραδεκτά και καθώς η κύρια επαγγελματική ειδίκευσή του συνίσταται στην απουσία κάθε προσωπικής κρίσης, δεν τολμά ποτέ να αποδοκιμάσει. Καθετί που του παρουσιάζεται εκπίπτει αμέσως στη μία ή στην άλλη από τις δύο κατηγορίες: είτε είναι κάτι το ακατανόητο που έχει ήδη γίνει παραδεκτό και αντικείμενο διθυράμβων – σ’ αυτήν περίπτωση, θα το επαινέσει – είτε είναι κάτι καινούργιο ακατανόητο, οπότε θα σωπάσει, από φόβο μήπως κάνει λάθος προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Το επάγγελμα του σύγχρονου κριτικού είναι ταυτόσημο με το επάγγελμα του χρηματιστή, που τόσο καλά όρισε ο Κέυνς: μαντεύει αυτό που η μέση κοινή γνώμη σκέπτεται ότι η μέση κοινή γνώμη θα σκεφτεί.
Αυτά τα ερωτήματα δεν τίθενται μόνο σε σχέση με την «τέχνη»· αφορούν εξίσου στην πνευματική δημιουργία με την αυστηρή της έννοια. Εδώ δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε περισσότερο από το να θίξουμε το θέμα θέτοντας μερικά ερωτηματικών. Η επιστημονικοτεχνική ανάπτυξη αναμφισβήτητα συνεχίζεται, ίσως μάλιστα και, κατά μια έννοια, να επιταχύνεται. Προχωρεί, όμως, πέρα από αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «εφαρμογή και επεξεργασία των πορισμάτων των ήδη κεκτημένων μεγάλων ιδεών»; Κάποιοι φυσικοί επιστήμονες έκριναν ότι η μεγάλη δημιουργική εποχή της σύγχρονης φυσικής βρίσκεται ήδη στο παρελθόν – ανάμεσα στα 1900 και στα 1930. Δεν θα μπορούσαμε, άραγε, να πούμε ότι και σε αυτόν τον τομέα διαπιστώνεται, τηρουμένων των αναλογιών, η ίδια αντίθεση που παρατηρείται και στο σύνολο του σύγχρονου πολιτισμού ανάμεσα σε μια όλο και ευρύτερη ανάπτυξη της παραγωγής, με την έννοια της επανάληψης (περιορισμένης ή ευρείας), της κατασκευής, της εκτέλεσης, της επεξεργασίας, της εκτεταμένης συναγωγής πορισμάτων, και στη συρρίκνωση της δημιουργικότητας, στην εξάντληση των μεγάλων και καινούργιων παραστασιακών φαντασιακών σχημάτων (όπως οι γόνιμες διαισθήσεις του Πλανκ, του Αϊνστάιν, του Χάιζενμπεργκ), που επέτρεπαν άλλες και διαφορετικές συλλήψεις του κόσμου; Και όσον αφορά στην καθαυτό σκέψη, δεν θα ήταν θεμιτό να αναρωτηθούμε γιατί, μετά τον Χάιντεγκερ, αλλά και με αυτόν ήδη, μετατρέπεται όλο και περισσότερο σε ερμηνεία, ερμηνεία που φαίνεται εξάλλου, να εκφυλίζεται σε σχόλιο και σε σχόλιο του σχολίου; Δεν πρόκειται καν για το ότι μιλάμε ακατάπαυστα για τον Φρόυντ, τον Νίτσε, τον Μαρξ· μιλάμε για αυτούς όλο και λιγότερο, αλλά μιλάμε για αυτό που ελέχθη για αυτούς, συγκρίνουμε «αναγνώσεις» και αναγνώσεις αναγνώσεων.
Αναρτήθηκε στις: 19 Οκτωβρίου 2015   http://www.respublica.gr/2015/10/column/socialculturaltransform/
by : tinakanoumegk

 Τραπεζίτες, πολυεκατομμυριούχοι, υπερεθνικοί -καθότι το χρήμα δεν έχει πατρίδα- μια βρόμικη ελίτ που επιδιώκει μέχρι σήμερα με πείσμα να καταργήσει τη λαϊκή κυριαρχία των κρατών, να ισοπεδώσει την εθνική τους ταυτότητα με δήθεν πολυπολιτισμικές κοινωνίες, χειρότερες και από τον Πύργο της Βαβέλ, προκειμένου να μην καταλαβαίνει κανένας κανέναν.

 ΓΡΑΦΕΙ Η ΑΝΔΡΟΥΛΑ ΓΚΙΟΥΡΩΦ*

O πρόσφατα αποθανών (σε ηλικία 101 χρόνων) πατριάρχης της θρυλικής οικογένειας των Ροκφέλερ και ένας από τα φερόμενα μέλη της αιμοσταγούς «παγκόσμιας κυβέρνησης», Ντέιβιντ Ροκφέλερ, αποκάλυπτε το 1991 τα σχέδιά του για τη Νέα Παγκόσμια Τάξη και την Υπερκυβέρνηση των ελίτ και των τραπεζιτών όπως την οραματιζόταν. Σ’ ένα βίντεο που αφέθηκε να διαρρεύσει, φέρεται να δηλώνει: «Είμαστε ευγνώμονες στην Washington Post, τους New York Times, το περιοδικό Time και άλλους μεγάλους εκδοτικούς οίκους, των οποίων οι διευθυντές έχουν παρακολουθήσει τις συναντήσεις μας και σεβάστηκαν τις υποσχέσεις τους για διακριτικότητα για σχεδόν σαράντα χρόνια…» (!) Και παρακάτω εξηγεί τους λόγους: «Θα ήταν αδύνατο για μας να αναπτύξουμε το σχέδιό μας για τον κόσμο, αν είχαμε υποστεί τα φώτα της δημοσιότητας κατά τη διάρκεια αυτών των ετών. Όμως, ο κόσμος είναι πιο ώριμος τώρα και έτοιμος να βαδίσει προς μια παγκόσμια κυβέρνηση. Η υπερεθνική κυριαρχία μιας πνευματικής ελίτ και των τραπεζιτών είναι σίγουρα προτιμότερη από την εθνική παραδοσιακή διακυβέρνηση που ασκείται εδώ και αιώνες». Τραπεζίτες, πολυεκατομμυριούχοι, υπερεθνικοί -καθότι το χρήμα δεν έχει πατρίδα- μια βρόμικη ελίτ που επιδιώκει μέχρι σήμερα με πείσμα να καταργήσει τη λαϊκή κυριαρχία των κρατών, να ισοπεδώσει την εθνική τους ταυτότητα με δήθεν πολυπολιτισμικές κοινωνίες, χειρότερες και από τον Πύργο της Βαβέλ, προκειμένου να μην καταλαβαίνει κανένας κανέναν. Και όταν το χάος πρυτανεύσει, θα έρχεται ως μεσσίας η «παγκόσμια κυβέρνηση» για να καθαρίζει και να αποταμιεύει το λαβείν και τα αργύρια από τις σπονδές αίματος των λαών. H σιωπή, λοιπόν, ήταν, είναι και παραμένει το κοινό μυστικό του κάθε συνωμότη και κατεργάρη. Του κάθε δολοπλόκου. Αυτάδελφες της σιωπής, η ανοχή, η συνενοχή και η αισχύνη. To όνειδος για κάθε ανθρώπινο ον. Να γνωρίζει, αλλά να σιωπά υπέρ των συμφερόντων μιας δράκας γερακιών που θέλουν να καθορίζουν τις τύχες των λαών, να κινούν τις μαριονέτες και τους αχυρανθρώπους τους, όπως θέλουν και όποτε θέλουν. Να ισοπεδώνουν πόλεις, να διαλύουν έθνη, να επιβάλλουν πραξικοπήματα, να δολοφονούν στο όνομα της δημοκρατίας.Tα εγκλήματα πολέμου, όπως η βίαιη δημογραφική αλλοίωση αυτόχθονων πληθυσμών, βαφτίζονται ως «σεβασμός ανθρωπίνων δικαιωμάτων» και οι κουβαλητοί έποικοι ως ισότιμοι πολίτες, έστω και αν κατακρατούν με τη δύναμη των όπλων τα σπίτια και τις περιουσίες των νόμιμων ιδιοκτητών. Ξανά στο κρεβάτι του Προκρούστη… H Kύπρος, το μικρό αυτό μαργαριτάρι της Ανατολικής Μεσογείου, κινδυνεύει εκ νέου να βρεθεί κάτω από τις μυλόπετρες των γεωπολιτικών και γεωστρατηγικών συμφερόντων. Θα βρεθεί ξανά στο κρεβάτι του Προκρούστη, καθότι δεν έπαψε ποτέ να βρίσκεται στους σχεδιασμούς των κορυφαίων αυτών λησταρχών. Για την ιστορία, να αναφέρουμε ότι ο Ντ. Ροκφέλερ, του οποίου η ανάμειξη ως τραπεζίτη με το international banking τον έφερε στο κατώφλι παγκόσμιων ηγετών, ίδρυσε το 1973 ένα κλαμπ κορυφαίων πολιτικών και επιχειρηματιών από τη Βόρεια Αμερική (ΗΠΑ και Καναδά), την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ιαπωνία, με στόχο την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των τριών αυτών πόλων. Τα 350 περίπου μέλη της Trilateral Commissionσυναντώνται κάθε φθινόπωρο και στα τραπέζια της τίθενται όλα τα ζητήματα που απασχολούν την παγκόσμια οικονομία και την πολιτική, με τις αποφάσεις που παίρνονται να καθορίζουν τις κατευθύνσεις της διεθνούς πολιτικοοικονομικής σκηνής. Οι άλλες δύο οικουμενικές λέσχες στις οποίες συναντώνται οι μεγάλοι της πολιτικής και της οικονομίας είναι το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ και η Λέσχη Mπίλντερμπεργκ. Στην Κύπρο προφανώς κάποιοι να θεωρούν το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ ως μιαν αθώα οργάνωση, η οποία ασχολείται μόνο με τρέχοντα οικονομικά ζητήματα. Οικονομία και πολιτική είναι σφικτοδεμένες εδώ και αιώνες και η πρώτη καθορίζει τη δράση της δεύτερης. Να υπενθυμίσουμε πως ο απερχόμενος ειδικός σύμβουλος του Γ.Γ. του ΟΗΕ για το Κυπριακό, Εσπεν Μπαρθ Έιντε, είναι ένα από τα εξέχοντα στελέχη του Φόρουμ. Ήταν αυτός που διοργάνωσε τη μετάβαση Αναστασιάδη-Ακιντζί στην τελευταία σύναξη της συνόδου στο Νταβός της Ελβετίας τον περασμένο Γενάρη, με τον κατοχικό ηγέτη να αναβαθμίζεται ως ισότιμος ηγέτης και όχι ως ο εγκάθετος της Τουρκίας στα κατεχόμενα κυπριακά εδάφη. Οι αμαρτωλές Μ.Κ.Ο και η δράση τους Πίσω από μυστικές οργανώσεις, κλειστές λέσχες και μυστικά κονδύλια, τα οποία καμιά κυβέρνηση δεν έχει τη διάθεση να ερευνήσει, ακολουθεί ένα τσούρμο Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (οι λεγόμενες και NGO). Δεκάδες χιλιάδες ανά την υφήλιο καλούνται να κάνουν τη βρόμικη δουλειά και να προετοιμάσουν το έδαφος σύμφωνα με την πολιτική της ελίτ των πολυεκατομμυριούχων, όπως την περιέγραψε ο Ντέιβιντ Ροκφέλερ, πως «οι λαοί δεν πρέπει να έχουν εθνικές κυβερνήσεις, αλλά να ελέγχονται από μια παγκόσμια κυβέρνηση». Στην Κύπρο είδαμε πώς λειτούργησαν κάποιες Μ.Κ.Ο. την περίοδο 2001-2004, όταν οι Αμερικανοί, οι Βρετανοί και οι Τούρκοι, σε συνεργασία με την τότε κυβέρνηση της Ελλάδας, αλλά και πολιτικούς στη Λευκωσία συνέγραψαν και προωθούσαν λυσσαλέα το ρατσιστικό και φιλοτουρκικό σχέδιο Ανάν. Ήταν την εποχή εκείνη που Κύπριοι πολιτικοί ή φερόμενοι ως παράγοντες της κυπριακής κοινωνίας έτρεχαν σαν τις μύγες στο μέλι για να συμμετάσχουν σε αμερικανόπνευστα σεμινάρια, προκειμένου να δασκαλευτούν και να πεισθούν πως για τη μη λύση του Κυπριακού ευθύνεται η ε/κ πλευρά. Για να εμπεδώσουν την πολιτική παράνοια πως από ένα διεθνές πρόβλημα εισβολής και κατοχής, το Κυπριακό μεταλλάχθηκε σε ψυχολογικό ζήτημα ή ακόμα και ως «κατάλοιπο σοβινισμού και εθνικισμού» των Ε/κ. Ήταν τότε που η USAID, μέσω της αμαρτωλής UNOPS, άνοιγε τον πακτωλό εκατομμυρίων δολαρίων για να χρηματοδοτήσει ΜΚΟ που, σαν έτοιμες από καιρό, διαφήμιζαν το εκτρωματικό σχέδιο Ανάν. Και αντί να δουν οι επαΐοντες ποιοι και γιατί επώαζαν το αυγό του φιδιού, κατηγορούσαν τους γνήσιους πατριώτες Ε/κ ως τους «εχθρούς της λύσης». Μέχρι και οργάνωση για την ευημερία των γαϊδουριών είδαμε να εκκολάπτεται και να σέρνει τον χορό υπέρ του σχεδίου. Ο εκκωφαντικός ήχος των αργυρίων, η πλύση εγκεφάλου στα αμερικανόπνευστα σεμινάρια, τα σούρτα φέρτα σε ξένες πρεσβείες, προφανώς θα έκρυβαν από το οπτικό τους πεδίο, τους κινδύνους που περνούσε τότε η μικρή και ανυπεράσπιστη Κύπρος. Λυσσαλέα η προπαγάνδα τους. Αδυσώπητος το μίσος εναντίον όσων δεν υπέκυπταν στο ιμπεριαλιστικό φιλοτουρκικό σχέδιο Ανάν. Και σαν αφιονισμένες Ηρωδιάδες έσπευδαν να στηλιτεύσουν, να κτυπήσουν τους διαφωνούντες. Από την άλλη κόρδωναν με τον τίτλο που τους έδωσαν οι Αμερικανοβρετανοί ως οι opinion leaders( διαμορφωτές της κοινής γνώμης), που θα έπειθαν τον κάθε «ξεροκέφαλο» Ε/κ να αποδεχθεί την τελεσίδικη ποινή της πατρίδας του. Τα WIKILEAKS τούς κατέγραψαν … Χάρη στον ιστότοπο WIKILEAKS (του οποίου ο δημιουργός διώκεται ακόμη από τους διεθνείς συνωμότες, παρά την πρόσφατη δικαίωσή του από δικαστήριο της Σουηδίας), διαβάσαμε ποιοι εν Κύπρω πολιτικοί κλωθογύριζαν σε ξένες πρεσβείες και έπαιρναν οδηγίες. Και υπάρχουν καταγεγραμμένα έγγραφα και τεκμήρια πώς δρούσαν υπογείως και σε διατεταγμένη για να περάσει το αντικυπριακό σχέδιο Ανάν. Ευτυχώς o λαός διαισθάνθηκε τους κινδύνους. Απ’ όλα τα κομματικά, πολιτικά σχήματα, φούντωσε και συμπαρέσυρε όσους επιβουλεύονταν το μέλλον του. Σήμερα αυτό το ποτάμι αφουγκράζεται και αναμένει. Ετοιμάζει την ορμητική πορεία του να γκρεμίσει τα «κάστρα» και τις εφήμερες «καρέκλες» όσων νομίζουν πως με τεμενάδες υπέρ των Αμερικανοβρετανών, των κάθε Έιντε, Ντάουνερ και ντε Σόττο, των κάθε Ερντογάν, Τσαβούσογλου και της κάθε μαδημένης αλεπούς στη Γηραιά Αλβιώνα, μπορούν να τον ξεγελάσουν με σχέδια που θα δένουν πεισθάγκωνα την Κύπρο στο άρμα της Τουρκίας και του κάθε ιμπεριαλιστή. Πού να βρίσκεται, άραγε, σήμερα ο Κόφι Ανάν, ο οποίος ήθελε να ακυρώσει τα ψηφίσματα 541 και 550, στα οποία η παρανόμως ανακηρυχθείσα «ΤΔΒΚ» κατεγράφετο ως υποτελές μόρφωμα της Τουρκίας; Γυροφέρνει στις Ην. Πολιτείες αργόσχολος και ξεχασμένος απ’ όλους.Kαι ποιος εμποδίζει σήμερα την Κυπριακή Δημοκρατία και τον νόμιμα εκλελεγμένο Πρόεδρό της, να υπενθυμίζει αυτά τα ψηφίσματα στους επιτελείς των Ην. Εθνών; Από ποιους χρηματοδοτούνται οι ΜΚΟ και πώς ελέγχονται; Όταν ο Βλ. Πούτιν κατέθετε το 2012 με τη διαδικασία του κατεπείγοντος στη Ρωσική Δούμα νομοσχέδιο για τις ΜΚΟ, τα ελεγχόμενα Μ.Μ.Ε από τις κλειστές λέσχες, τους κάθε Ροκφέλερ και Τζορτζ Σόρος έσπευδαν να τον κατηγορήσουν πως θέλει να θέσει υπό τον έλεγχό του «ανεξάρτητες οργανώσεις» και ότι κατηγορεί συλλήβδην ως «ξένους πράκτορες» τα μέλη των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στη χώρα. Ο Ρώσος Υφυπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Ριάμπκοφ τόνιζε με έμφαση πως «η οικονομική στήριξη των ΗΠΑ προς ρωσικές ΜΚΟ είναι αγκάθι στις σχέσεις μεταξύ Μόσχας και Ουάσινγκτον. Σημείωνε ακόμα πως: «Οι δραστηριότητες αυτές πήραν μια τέτοια έκταση που καθίστανται πρόβλημα για τις σχέσεις μας. Ανησυχούμε πραγματικά για το γεγονός ότι από την πλευρά της Ουάσινγκτον χρηματοδοτούνται ορισμένες οργανώσεις και κινήματα στη Ρωσία». Οι οργανώσεις «υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» καταδίκασαν αυτόν τον νόμο, ο οποίος χαρακτηρίσθηκε από τη Διεθνή Αμνηστία “τελευταίο κεφάλαιο στην άνευ προηγουμένου καταστολή των μη κυβερνητικών οργανώσεων”. Tο περιβόητο Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW), επίσης μη κυβερνητική οργάνωση, ισχυριζόταν ότι:   “Στόχος του νέου νόμου είναι στην πραγματικότητα οι ρωσικές οργανώσεις”, καθώς τις “αποκόπτει από τους διεθνείς εταίρους τους”. O Βλ. Πούτιν, παρά τις επικρίσεις των ξένων και ελεγχόμενων οργανώσεων, ενέκρινε τον νόμο, ενώ τον Απρίλη του 2014 ζήτησε από τη ρωσική υπηρεσία ασφαλείας FSB να διασφαλίσει ότι η Ρωσία δεν θα ακολουθήσει το «παράδειγμα» της Ουκρανίας, επιτρέποντας στη Δύση να χρησιμοποιήσει Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις στη χώρα για «καταστροφικούς» σκοπούς. «Πρέπει να κάνουμε σαφώς τον διαχωρισμό μεταξύ της νόμιμης δραστηριότητας της αντιπολίτευσης, όπως συμβαίνει σε κάθε δημοκρατική χώρα, και στον εξτρεμισμό, ο οποίος οικοδομείται στηριζόμενος στο μίσος, υποκινώντας τον εθνικό και τον διεθνή διχασμό και αψηφώντας τον νόμο και το Σύνταγμα», σημείωνε ο Πούτιν σε συνάντηση που είχε με τους επικεφαλής της FSB. «Πρέπει να μπορούμε να διακρίνουμε τη διαφορά ανάμεσα στους πολιτισμένους αντιτιθέμενους στις Αρχές και στην εξυπηρέτηση ξένων εθνικών συμφερόντων που βλάπτουν τη χώρα μας» τόνιζε, παραπέμποντας στις μεγάλες διαδηλώσεις τον χειμώνα του 2012-2013, οι οποίες ήταν δημιούργημα οργανώσεων που χρηματοδοτούνταν από το εξωτερικό. Στην Κύπρο επιβάλλεται ο έλεγχός τους ΜΚΟ σε Κύπρο και Ελλάδα λυμαίνονται κονδύλια για τα οποία ουδείς γνωρίζει από πού προέρχονται. Εκατοντάδες ΜΚΟ στην Ελλάδα μπήκαν επικεφαλής της διακίνησης προσφύγων πνίγοντας κυριολεκτικά την Ελλάδα από πρόσφυγες που κατευθύνονταν από τα παράλια της Τουρκίας. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο που τον Νιόβη του 2015 το TRIBUNE αποκάλυπτε ότι στη Λέσβο δρούσε μια ισλαμιστική ανθρωπιστική οργάνωση, η One Nation, της οποίας τα μέλη είναι σκληροί ισλαμιστές. Στις 29 Νοεμβρίου στάληκε η πληροφορία μέσω Twitter ότι η ρωσική Πολεμική Αεροπορία βομβάρδισε τις αποθήκες της One Nation στο χωριό Αλ Ντάνα στην επαρχία Ιντλίμπ της βορειοδυτικής Συρίας, περιοχή που ελέγχεται από την Αλ Κάιντα και τις τουρκόφιλες τζιχαντιστικές συμμορίες. Οι όπου γης χρηματοδοτούμενες και ελεγχόμενες Μ.Κ.Ο από κλειστές λέσχες έσπευσαν να κατηγορήσουν τη Ρωσία, αλλά όχι αυτούς που κρύβονταν πίσω από την «One Nation». Oι θεσμοί στην Κύπρο φαίνεται να αντιμετωπίζουν με μιαν απαράδεκτη ανοχή τη δράση ΜΚΟ και υπάρχει απροθυμία να ασχοληθούν με το «πόθεν έσχες» τους. Αλήθεια, με ποια χρήματα λειτουργούν αυτές οι ΜΚΟ και πόσο ανεξάρτητες είναι; Μετά το ναυάγιο των συνομιλιών της πενταμερούς Διάσκεψης στο Κρανς Μοντανά ακούγονται, δυστυχώς, από Έλληνες Κυπρίους φωνές αποενοχοποίησης του Τσαβούσογλου και του εγκάθετου της Τουρκίας, Ακιντζί. Ποιοι, άραγε, υποκινούν αυτές τις αντιδράσεις και ποιοι, έναντι ποιου τιμήματος υποθάλπουν αυτές τις φωνές; Σίγουρα θα υπάρξουν νέες πρωτοβουλίες για συνέχιση των προσπαθειών επίλυσης του Κυπριακού με τον τρόπο που επιδιώκουν τα ιμπεριαλιστικά γεράκια προς εξυπηρέτηση των γεωστρατηγικών τους συμφερόντων. Διαφαινεται ποιοι θα τεθούν ξανά επικεφαλής της παραμόρφωσης και εξωραϊσμού των όποιων κακόβουλων σχεδίων. Όμως, είναι καλά να γνωρίζει, επιτέλους, ο κυπριακός λαός, οι διάφορες ΜΚΟ από ποιους χρηματοδούνται ή ποια αλλότρια συμφέροντα έχουν «τηρώντας τον νόμο της σιωπής» του Ροκφέλερ, για να περάσει ένα εθνοκτόνο σχέδιο σε βάρος της πατρίδας τους. Και να γνωρίζει ποια εργαλεία χειραγώγησης της κοινής γνώμης θα χρησιμοποιήσουν ξανά οι «χρηματοδότες», όπως έγινε το 2004 και, όπως φαίνεται, επαναλαμβάνεται και τώρα.

Πρώην αρχισυντάκτρια της ΧΑΡΑΥΓΗΣ, εκφραστικού οργάνου του ΑΚΕΛ. Το κείμενο δημοσιεύθηκε στη ΣΗΜΕΡΙΝΗ της Κύπρου

US banker David Rockefeller. EPA, PETER FOLEY

Πηγή: Όταν η σιωπή γίνεται εργαλείο χειραγώγησης και ελέγχου: Αλήθεια, με ποιανών τα χρήματα λειτουργούν οι ΜΚΟ; http://mignatiou.com/2017/08/otan-i-siopi-ginete-ergalio-chiragogisis-ke-elegchou-alithia-me-pianon-ta-chrimata-litourgoun-i-mko/
by : tinakanoumegk

Η ναυμαχία της Σαλαμίνας, Wilhelm von Kaulbach, 1868.
Επιμ. Γιώργος Κουτσαντώνης
μτφρ.: Σοφία Λουμάνη & Χρήστος Μαρσέλλος, εκδ. ΤΟ ΑΣΤΥ, Αθήνα 2002.
Jacqueline de Romilly
ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΟΥ ΦΟΒΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΓΩΝΙΑΣ
Στον τραγικό κόσμο του Αισχύλου, ο φόβος, από όλα τα ανθρώπι­να συναισθήματα, είναι αυτός του οποίου η παρουσία γίνεται πε­ρισσότερο αισθητή. Και πρέπει να είμαστε ευγνώμονες προς τον Β. Snell, που μας το έδειξε τόσο καλά με τη μελέτη του, που φέρει τον τίτλο: Aischylos und das Handeln im Drama[1]Με μιαν έννοια, θα μπορούσαμε να πούμε για όλο το θέατρο του Αισχύλου, αυτό που λέει για τις πρώτες του τραγωδίες, πως ό,τι ακούμε μέσα σε αυτές «δεν είναι παρά η παθιασμένη κραυγή της αγωνίας». Και αυτό κά­νει το θέατρο του Αισχύλου να ξεχωρίζει, όταν το συγκρίνουμε με τις άλλες τραγωδίες που μας έχουν σωθεί[2].
Κλασική δεν είναι η εξ υπαρχής ενότητα, αλλά η ενότητα του αγώνα, η συμφιλιωμένη διχοστασία, η γιατρεμένη αγωνία (B. Snell)
Φυσικώ τω λόγω, αυτόν τον φόβο και αυτή την αγωνία τα εκ­φράζει συνήθως ο χορός, καθώς είναι αρκετά στενά εμπλεγμένος στη δράση, ώστε τούτη να τον επηρεάζει έντονα, ενώ συγχρόνως παραμένει, από τη φύση του, ανίκανος να την διεξαγάγει ο ίδιος. Με εξαίρεση τις Χοηφόρες και τιςΕυμενίδες, όλοι οι χοροί του Αι­σχύλου αποτελούνται από τρομαγμένους ανθρώπους. […] Μπορούμε να πούμε συνοψίζοντας, ότι ο φόβος στον Αισχύλο, εί­ναι κατά κάποιο τρόπο η ίδια η ανθρώπινη δυστυχία. Πράγμα που μας το δείχνει παραδειγματικά ένα χωρίο του Προμηθέως, όπου οι Ωκεανίδες οικτίρουν τη μοίρα της Ιούς και τα τρομερά της πήμα­τα, λύματα, δείματα (δυστυχίες, φρίκες, τρόμους) που τους παγώ­νουν την καρδιά (690)· αυτό μας δείχνει, ακόμα πιο έντονα και το χορικό των Χοηφόρων, όπου οι αιτίες της δυστυχίας του ανθρώ­που καλούνται δεινά δειμάτων άχη (586), χωρίο που χωρίς αμφι­βολία, όπως το δείχνουν τα συμφραζόμενα αναφέρεται στα τέρα­τα, αλλά που θα σήμαινε επιλέξει μεταφρασμένο: «οι φοβερές ωδί­νες των τρόμων»[3].

Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΦΟΒΟΥ
Υπάρχουν δύο τρόποι να δαμάσει κανείς τον φόβο· και οι δύο όμως συνδέονται με την ιδέα κάποιων νόμιμων ποινών. Δεν είναι τυχαίο ότι και οι δύο αναφέρονταν ως ευχές, ο ένας στην αρχή, ο άλλος στο τέλος της Ορέστειας.
1. Δίας Σωτήρας
Στην αρχή του Αγαμέμνονος, ο χορός έχει έναν φόβο, ακαθό­ριστο, συγκεχυμένο. Φοβάται εξαιτίας των χρησμών, εξαιτίας της δικής του κρίσης, φοβάται χωρίς να γνωρίζει τι ακριβώς φοβάται. Αλλά στο μέσο ακριβώς του χορικού, όταν κάνει λόγο για την αγωνία του, σταματάει μια στιγμή για να προσευχηθεί στον Δία. Γιατί έχει εμπιστοσύνη στον Δία. Ο Δίας μόνο μπορεί να του επι­τρέψει να αποβάλει την ακαθόριστη ανησυχία που τον διακατέχει: «Μόνο τον Δία αναγνωρίζω ικανό να με απαλλάξει πραγματικά από το βάρος της στείρας αγωνίας μου (165). Και γιατί; Διότι άνοιξε στους ανθρώπους τους δρόμους της σοφίας δίνοντάς τους για νόμο: «να μαθαίνει κανείς παθαίνοντας» (176). Με άλλα λό­για, η οδύνη δεν είναι άσκοπη, και δεν είναι ατελέσφορη[4].
Θα βγαίναμε από τα όρια της παρούσης μελέτης αν ζητούσαμε να προσδιορίσουμε πραγματικά, σε όλη του τη διάσταση, το νόη­μα που ο ίδιος ο χορός δίνει σε μια τέτοια ομολογία πίστεως. Εντούτοις, από την άποψη του φόβου δύο είναι οι παρατηρήσεις που θα μπορούσαν να γίνουν.
Πρώτα απ’ όλα ο χορός μιλάει μόνο για πάθημα· και σκέφτεται χωρίς αμφιβολία κυρίως τούτη ή την άλλη Θεϊκή τιμωρία που, πλήττοντας τον ασύνετο, μαθαίνει και τον ίδιο και τους άλλους να σέβονται τη σωφροσύνη. Πράγμα που προϋποθέτει ήδη ότι πρέπει κανείς να εμπιστεύεται τον Δία. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Και αυτό το είδος εφησυχασμού που αποζητάει η καρδιά θα της το εξα­σφαλίσει εντέλει το ηθικό βάσανο. Πράγματι, το πάθημα για το οποίο πρόκειται συμβαίνει όντως «κατά τον ύπνο»· τοποθετείται, όπως και ο φόβος ο ίδιος, «μπροστά στην καρδιά»[5] και μοιάζει να συνιστάται από μνήμες (180: μνησιπήμων). Να πούμε ότι πρόκει­ται για τις τύψεις[6] είναι εδώ τουλάχιστον τόσο ανακριβές, όσο και στις περιπτώσεις που εξετάσαμε παραπάνω· αλλά το πάθημα που εξετάζουμε τις αντικαθιστά κάπως, ιδίως αν η ουσία του είναι να ξαναζεί κανείς το μάθημα που μόλις υπέστη και να διαπερνάται από αυτό, ακόμα και ασυνείδητα, ώσπου να συνετιστεί.
Πράγμα που σημαίνει ότι το πάθημα έχει ένα νόημα. Επομένως φαίνεται σαν να μπορούσε κανείς σχεδόν να αποφύγει να εκτεθεί στον φόβο, στο μέτρο που εκ των προτέρων εμπιστεύεται τον Δία και αφήνεται σε αυτόν. Σε άλλους το φρονείν ή σωφρονείν έρχεται παρά τη θέλησή τους, σαν μια ευεργετική βία· «αλλά ο άνθρωπος που με όλη του την ψυχή θα δοξάσει το θριαμβευτικό όνομα του Δία, αυτός θα έχει την ύψιστη σοφία»[7].
Βέβαια αυτό λέει σε γενικές γραμμές και το κείμενο των Πα­ροιμιών, 15.33: «αρχή σοφίας φόβος Θεού». Εδώ όμως η θεϊκή δι­καιοσύνη παρουσιάζεται στον χορό τόσο καθησυχαστική και τόσο ενθαρρυντική που τούτος σκέφτεται μόνο να υμνήσει τον θρίαμβο του Δία, και όχι -τη φορά αυτή- να κάνει λόγο για φόβο.
H ύπαρξη τρομερών Θεών -ή μάλλον μιας τρομερής θείας φύ­σης- έχει λοιπόν το παράδοξο αποτέλεσμα ότι μπορεί να γαληνεύ­σει μια ορισμένη μορφή αγωνίας, αμφιβολίας, ανησυχίας[8]. Και συμβαίνει αυτό που περιγράφει ο M.R. Couffignal: «Αυτό το αί­σθημα εξάρτησης, όπου κυριαρχεί ο φόβος, αμβλύνεται από μια ορισμένη τρυφερότητα προς τη θεότητα, ακόμα και μια ορισμένη εμπιστοσύνη». Η θεϊκή οργή δεν ξεσπά χωρίς λόγο· προλαβαίνει το κακό πραγματοποιώντας το.
***
2. 0 Φόβος μέσα στην Πόλη
Ωστόσο η εμπιστοσύνη που μπορεί κανείς να αντλήσει από αυτή την ιδέα είναι μια εμπιστοσύνη αρχής, που έχει κάτι το τυφλό, όπως ακριβώς και η βούληση του Δία διατηρεί κάτι το απροσπέ­λαστο. Ώστε δεν είναι στο μεταφυσικό πεδίο που θα μπορέσει πο­τέ ο φόβος να δαμαστεί ολοκληρωτικά, αλλά σε ένα πεδίο, όπου οι εντολές και οι ποινές έχουν έναν πιο συγκεκριμένο χαρακτήρα: αυτό συμβαίνει όντως στο πεδίο της πόλεως. Και ο Αισχύλος δεν θα ήταν ένας Αθηναίος του καιρού του, αν είχε παραβλέψει αυτή τη δυνατότητα. Πράγματι ήταν ένας από τους πρώτους που έθεσαν τις βάσεις μιας δοξασίας, στην οποία έρχονται αντιμέτωποι από πρακτική άποψη ο καλός και ο κακός φόβος. Πρέπει μάλιστα να αναγνωρίσουμε ότι έχοντας τοποθετήσει την ιδέα του φόβου στο κέντρο του έργου του, οδηγήθηκε, αρκετά φυσιολογικά, να δώσει στην αντίθεση αυτή μια ιδιαίτερη δύναμη και καθαρότητα.
Μια πρώτη διάκριση κάνει ήδη την εμφάνισή της στον Αγαμέ­μνονα, όταν οι γέροντες, πάνω στον παροξυσμό της αγωνίας τους, κάνουν λόγο για το μόνο φάρμακο που υπάρχει για τους πειρασμούς της ύβρεως· και αυτό είναι ένας φόβος, μια συστολή, ένας όκνος: «Αν τουλάχιστον ένας σοφός φόβος, κρατώντας με σωφρο­σύνη το τιμόνι, ξέρει να ξεφορτωθεί λίγα από τα συσσωρευμένα πλούτη, το σπίτι δεν πέφτει ολόκληρο από το βάρος της ευμάρειας». Πρόκειται εδώ για ένα φόβο που συγγενεύει με τη σωφροσύ­νη και για μια ηθική της μετριοπάθειας. Δείχνει όμως τουλάχιστον ότι ο φόβος μπορεί να γίνει επωφελής όταν παρεμβαίνει εκ των προτέρων, ως κανόνας συμπεριφοράς.
Αλλά για να είναι επωφελής, δεν πρέπει να αποβλέπει μόνο στην προστασία από τις εκπλήξεις της τύχης. Πρέπει να παρεμ­βαίνει για να εμποδίσει κάθε σφάλμα, κάθε αδικία· και γι’ αυτό πρέπει να πιστεύεις στην τιμωρία της αδικίας, πρέπει να έχεις πί­στη στους κυβερνώντες. H σημασία αυτής της διάκρισης φαίνεται πρωτίστως σε κάθε ανθρώπινη διακυβέρνηση.
O κακός φόβος είναι αυτός που εμπνέουν οι κακοί αφέντες. Κα­θώς δεν είναι δίκαιοι, ο φόβος που τους περιβάλλει δεν συνοδεύε­ται από σεβασμό. Αυτό συμβαίνει με την Κλυταιμνήστρα και τον Αίγισθο, όταν κατέχουν τη βασιλική εξουσία· και οι γυναίκες του χορού διαμαρτύρονται (Χοη. 55 κε). «Ο παλιός σεβασμός (σέβας[9]), ο ανίκητος, αδιάφθορος, απρόσβλητος, που διαπερνούσε την καρ­διά και τα αφτιά του λαού, έχει πια χαθεί: ο φόβος μόνο βασιλεύ­ει»[10] (φοβεῑτε δέ τις). Ωστόσο ο φόβος έχει από μόνος του τη χρη­σιμότητά του, βεβαιώνουν οι Ερινύες· και καθώς το χωρίο όπου το θυμίζουν, απηχεί την ομολογία πίστεως των γερόντων, μπορούμε ήδη να σκεφτούμε ότι η δικαιολογία που δίνουν δεν είναι μάταιη. «Υπάρχουν περιπτώσεις», λένε, (Ευμ. 516), «όπου ο Φόβος (το δει­νόν) είναι χρήσιμος, και όπου πρέπει να στέκει μόνιμα μες στις καρδιές σαν άγρυπνος φρουρός (…) Γιατί ποιος άνθρωπος και ποια πόλη, αν τίποτε δεν υπάρχει κάτω από τον ουρανό που να τους εμπνέει φόβο, θα διατηρούσαν τον σεβασμό που οφείλουν στη Δικαιοσύνη» (σέβοι). Ο φόβος αυτός έχει γίνει κάτι το αφηρημένο: το δεινόν. Παρεμβαίνει εδώ επίσης πριν από το αμάρτημα. Από την άλλη, για να εγγυηθεί τον σεβασμό της δικαιοσύνης πρέπει προφα­νώς να είναι θεμελιωμένος στην πίστη σε μια δικαιοσύνη. Θα παρατηρήσουμε μόνο ότι αν οι δύο όροι, φόβος και σεβασμός μοιά­ζουν εδώ συμφιλιωμένοι, ο φόβος στα μάτια των Ερινύων έρχεται πρώτος και ο σεβασμός είναι η συνέπειά του.
Αυτή είναι η μόνη τροποποίηση που θα επιφέρει η Αθηνά στο πρόγραμμά τους, που κατά τα άλλα ξαναπιάνει για λογαριασμό της (Ευμ. 690 κε): «Πάνω σ’ αυτό το βουνό, λέω, στο εξής, ο Σεβα­σμός και ο Φόβος, ο αδερφός του (σέβας… φόβος τε συγγενής), μέ­ρα και νύχτα θα κρατούν τους πολίτες μακριά από το έγκλημα (…). Ούτε αναρχία, ούτε δεσποτισμός, αυτός είναι ο κανόνας που συμ­βουλεύω την πόλη μου να σεβαστεί (σέβειν). Και να μην εκδιωχθεί κάθε είδος φόβου (το δεινόν) έξω από τα τείχη της· αν δεν έχει τί­ποτε να φοβηθεί, ποιος θνητός κάνει αυτό που οφείλει;» (τις γαρ δεδοικώς μηδέν ένδικος βροτών). Ελευθερώνοντας τον Ορέστη από τον τρόμο στον οποίο ήταν καταδικασμένος, η Αθηνά δεν έθιξε το κύρος της αρχής των επίφοβων ποινών· αλλά, εγγυώμενη εκ των προτέρων ότι θα είναι εύλογες, ανάγοντας τη σχετική απόφαση στον Δία, έδωσε στον φόβο μια δικαίωση που τον έκανε χρήσιμο.
Πολύ μετά τον Αισχύλο, ο Πλάτων στους Νόμους, θα θυμηθεί αυτό το είδος αποκάλυψης· και αυτός επίσης θα επιμείνει στη χρη­σιμότητα του καλού φόβου. Οι δύο δοξασίες είναι προφανώς συγ­γενικές, και κατά τον Κ. Θ. Βουρβέρη[11] συγκλίνουν. Αντιθέτως θα θέλαμε, για να προσδιορίσουμε καλύτερα τη σκέψη του Αισχύλου, να υπογραμμίσουμε εδώ αυτό που τις διακρίνει.
Στον Πλάτωνα η τιμωρία που φοβάται ο καλός φόβος είναι η ατίμωση. Για να δηλώσει το συναίσθημα αυτό ο Πλάτων χρησιμο­ποιεί τις λέξεις αιδώς (647α· 699c) ή αισχύνη (671d). Και διευκρι­νίζει ότι πρόκειται για την κρίση που διατυπώνουν οι φίλοι μας (647b: φίλων δε φόβος αισχύνης περί κακής). Χωρίς αμφιβολία ονομάζει αυτόν τον φόβο «θεϊκό»· αλλά το κάνει μόνο στο 671d, σε μια σύνοψη του 647α, όπου προσθέτει τη λέξη θείον, όπως προ­σέθεσε τη λέξη κάλλιστον· και δεν είναι βέβαιο ότι η αξία του ενός διαφέρει πολύ από την αξία του άλλου[12]. Όπως και να έχει, δεν πρόκειται για τον φόβο των θεών. Τούτος είναι βέβαια υπαρκτός και στην Πολιτεία ο Πλάτων βάζει στο στόμα του Κεφάλου μια ωραία ανάπτυξη για τον κακό ύπνο του γέροντα, που αρχίζει να σκέφτεται τις μεταθανάτιες τιμωρίες[13] . Αλλά πιο άμεσα στην πρά­ξη, αυτό πάνω στο οποίο η πόλη θέλει κυρίως να υπολογίζει εί­ναι ο φόβος της ατίμωσης. Εδώ άλλωστε ο Πλάτων συναντά μια παλιά ομηρική παράδοση· διότι όταν στηνΙλιάδα, στο Ο, 657, ο ίδιος καλός φόβος συγκρατεί τους πολεμιστές από τη φυγή (αιδώς και δέος), ο ποιητής προσθέτει: «Ασταμάτητα, νουθετούν οι μεν τους δε».
O φόβος της τιμωρίας είναι κάτι πιο αποτρόπαιο. Και αυτή εί­ναι η μορφή που προτιμούν οι ρεαλιστές πολιτικοί άρχοντες του Σοφοκλή: «Ποτέ, σε μια πόλη, οι νόμοι δεν θα είχαν την απαιτού­μενη δύναμη, αν δεν υποστηρίζονταν από τον φόβο (δέος), και μια στρατιά δεν θα είχε σοφή πειθαρχία, αν δεν την υπερασπίζονταν ο φόβος και ο σεβασμός (φόβου-αιδούς). Όσο γεροδεμένος κι αν είναι από τη φύση του κανείς, πρέπει να έχει στο νου του ότι μπορεί να πέσει ακόμα και από ένα μικρό κακό. Όποιος αισθάνεται φόβο και σεβασμό (δέος-αισχύνη), να το ξέρεις καλά, έχει ελπίδες σωτη­ρίας… Ένας σωτήριος φόβος πρέπει πάντα (δέος… καίριον) να υπάρχει»… (Αίας, 1071 κε)[14].
Αλλά, όπως και ο πλατωνικός φόβος των Νόμων, ο φόβος που επικαλείται ο Μενέλαος εδώ παραμένει ένας φόβος, αν μπορούμε να το πούμε έτσι, πολιτικής φύσεως.
Αντίθετα ο αισχύλειος φόβος, όσο κι αν έρχεται να ενταχθεί ξαφνικά στα πλαίσια της πόλης και σαν σε ένα πολιτικό πρόγραμ­μα, είναι πάντοτε ο φόβος της Ερινύας· και ο σεβασμός που τον συνοδεύει, που του είναι συγγενικός[15], είναι ο σεβασμός που έχει κανείς για τους θεούς· είναι σέβας, όρος χαρακτηριστικός της ευ­σέβειας έτσι όπως την εκφράζει ο Αισχύλος[16]. H Αθηνά προσθέτει την ιδέα του ταρβείν (Ευμ., 700: τοιόνδε τοι ταρβούντες ενδίκως σέβας), που θυμίζει ό,τι έχει το θρησκευτικό έντονο, ζωντανό, ο φόβος που μπορεί να εμπνεύσει, ακόμα και εκ των προτέρων, η Ερινύα.
Όπως ακριβώς στις Ικέτιδες, η εξουσία του λαού και αυτή των θεών συναντιόνται λοιπόν και συνεργάζονται. Και όταν ακόμα η πολιτική τάξη έχει αποκατασταθεί, το αισχύλειο σύμπαν παραμέ­νει ασπαίρον από την διπλή ζωή που το κατοικεί, και θέλει τίποτε να μην στερείται από θεϊκή παρουσία. Ο φόβος διατηρεί εδώ τον ιερό χαρακτήρα του ως το τέλος.
Έχει όμως αλλάξει πρόσωπο. Ένας ευλαβικός σεβασμός έχει πάρει τη θέση του -ή θα ήθελε να πάρει τη θέση της σκοτεινής αγω­νίας που περιγράψαμε. Και μπορεί κανείς να πει ότι δεν υπάρχει πιο ωραία μαρτυρία της βαθιάς φιλοδοξίας που διαπνέει το έργο, από το να βλέπουμε τη συγκινητική πομπή που κλείνει με τόση με­γαλοπρέπεια τις Ευμενίδες, να γιορτάζει στην πραγματικότητα μια συμφιλίωση που σημαίνει το τέλος της αγωνίας και την έλευση του καλού φόβου, σε έναν δίκαιο κόσμο[17].
———- / ———-
[1] Philologus, Supplementband, 1928, 164 σ. in-8ο. Tο χωρίο που ακολουθεί είναι παρ­μένο από τη σ. 43: «Από τη σκηνή των πρώτων έργων του Αισχύλου ηχεί μόνο η πα­θητική κραυγή της αγωνίας».
[2] Ο B. Snell επιμένει στον ρόλο που είχε ο φόβος στον Φρύνιχο. (βλ. του ιδίου, εκτός από την προαναφερθείσα μελέτη, Die Entdeckung des Geistes, σ. 114. Αλλά ο Φρύνι­χος μας είναι πολύ λίγο γνωστός για να μπορεί η σύγκριση να είναι γόνιμη).
[3] H σχέση που δηλώνει η γενική δεν διατηρείται σε καμία από τις μεταφράσεις.
[4] ο Αισχύλος μοιάζει να έχει συλλάβει την ιδέα της γονιμότητας του πάσχειν: όταν τούτο δεν είναι «δίκαιο» στο φως του παρελθόντος, «δικαιολογείται» στην προοπτι­κή του μέλλοντος: η Ιώ εξαγοράζει έτσι με τα πάθη της το προνόμιο που τελικά της εκ­χωρείται. Αλλά αυτό προφανώς προϋποθέτει ότι ο εν λόγω πόνος είναι προσωρινός και ότι τα δεινά του παίρνουν τέλος στην ειρήνη.
[5] Πβ. παραπάνω, σ. 46. Οι προσεγγίσεις που επιχειρήσαμε παραπάνω μοιάζουν επαρ­κείς, χωρίς να χρειάζεται να επιστρατεύσει κανείς μια ιδιαίτερη θεωρία περί ύπνου. Πβ. όμως σχετικά το εμπεδόκλειο απόσπασμα Β 105, κατά το οποίο η συγκέντρωση του αίματος στην καρδιά γεννά τη σκέψη (νόημα).
[6] Πβ. P. Mazon, ad loc.
[7] Το παν Θα σήμαινε μάλλον «στα πάντα, πλήρως»: δεν πρόκειται για φιλοσοφία, αλ­λά για πρακτική σοφία.
[8] Πβ. Snell, Aischylos…,σ. 118: «Κατονομαζόμενος και χαρακτηρισμένος ο φόβος αυτός χάνει τη φρίκη του».
[9] Ο σεβασμός αυτός είναι φυσικός όταν απευθύνεται σε έναν ηγεμόνα άξιο του ονό­ματός του: πβ. Πέρσες, 694 κε, όπου οι διαφορετικές λέξεις που δηλώνουν τον φόβο, τον σεβασμό, την ανησυχία για το μέλλον χρησιμοποιούνται απ’ ό,τι φαίνεται αδια­κρίτως.
[10] Ορισμένοι σκέφθηκαν ότι ο φόβος αυτός θα μπορούσε να αναφέρεται στην Κλυ­ταιμνήστρα: πράγμα που η παραπάνω προσέγγιση καθιστά απίθανο. Ο σχολιαστής καταλάβαινε ήδη πολύ καλά το απόσπασμα.
[11] Βλ. για παράδειγμα, Βουρβέρη, Θεῑος φόβος, Επιστημονική Επετηρίς της φιλοσοφικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, 1953-4, σ. 121-132.
[12] Κατά τον Βουρβέρη, η λέξη «θείος» δικαιολογείται από μια τάση σεβασμού της θεί­ας βούλησης παν άρχει του σύμπαντος. Ακόμα κι αν αυτή η απόχρωση είναι υπαρκτή, βρισκόμαστε μακριά από το ιερό.
[13] Πολιτείας 330d κε Πβ. ιδιαίτερα: εισέρχεται αυτώ δέος και φροντίς… δείματος με­στός… Θαμά εγειρόμενος δειμαίνει.
[14] Μπορούμε να πλησιάσουμε αυτό το χωρίο που λέει ο Κρέων στην Αντιγό­νη, 663 κε, το ίδιο και ο Επίχαρμος, απ. 221 (αναφέρεται από τον σχολιαστή του Αίαντα), κλπ.
[15] Συγγενής στον στίχο 691 κε, δεν μπορεί να σημαίνει παρά μια συγγένεια ανάμεσα στον φόβο και το σέβας: o Verall βλέπει επιπλέον έναν υπαινιγμό στη συγγένεια ανά­μεσα στον Άρη (αφού πρόκειται για τον Άρειο Πάγο) και τον Φόβο (γιο του Άρη κα­τά την Θεογονία, 940). Αυτή η ερμηνεία φαίνεται υπερβολικά εξεζητημένη.
[16] Πβ. Couffignal, Pech. de Sc. Rel., 1947, 328-346.
[17] Η μελέτη αυτή ξαναπιάνει τον μίτο συμπερασμάτων διαφόρων διαλέξεων που δό­θηκαν στα Πανεπιστήμια του Γκαίτινγκεν (Göttingen), του Αμβούργου, τον Λονδίνου και της Οξφόρδης: δράττομαι της ευκαιρίας για να εκφράσω την ζωηρή μου αναγνώ­ριση σε αυτούς που με υποδέχθηκαν στα πανεπιστήμια αυτά.
*Η Jacqueline Worms de Romilly (26 Μαρτίου 1913 – 18 Δεκεμβρίου 2010) ήταν Γαλλίδα κλασική φιλόλογος και ελληνίστρια. Από τις πλέον εξέχουσες προσωπικότητες στο χώρο των αρχαιοελληνικών σπουδών του εικοστού αιώνα, ήταν η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στο Collège de France και η δεύτερη γυναίκα που ανακηρύχθηκε ισόβιο μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας. Είναι διάσημη για τις μελέτες της στην αρχαιοελληνική γραμματεία της κλασικής εποχής και ειδικά στον Θουκυδίδη, καθώς και για το εκτεταμένο έργο της σχετικά με την ιστορία, τη γλώσσα και τον πολιτισμό της Αρχαίας Ελλάδας.
Αναρτήθηκε στις: 26 Ιουλίου 2017   http://www.respublica.gr/2017/07/column/%CE%B1%CE%B9%CF%83%CF%87%CF%8D%CE%BB%CE%BF%CF%82-%CF%86%CF%8C%CE%B2%CE%BF%CF%82-%CE%B1%CE%B3%CF%89%CE%BD%CE%AF%CE%B1/
by : tinakanoumegk

Σχόλιο: Τόσο το παρόν άρθρο που αναδημοσιεύουμε όσο και το άρθρο για την μετανάστευση που δημοσιεύσαμε χθες αναφέρονται σε δύο φαινόμενα (μετανάστευση/ανεξέλεγκτος τουρισμός) που αποτελούν βασικά προβλήματα που δημιουργεί η παγκοσμιοποίηση και η κατάργηση κάθε εθνικής και οικονομικής κυριαρχίας, που έχει όχι μόνο οικονομικές αλλά και πολιτιστικές, πέρα βέβαια από τις πολιτικές συνέπειες.
Επιπλέον, και τα δύο θέματα είναι άκρως επίκαιρα, αφού όσον αφορά το μεταναστευτικό οι “πάτρωνες” μας στην ΕΕ ετοιμάζονται να μας στείλουν χιλιάδες ακόμα μετανάστες (γι’ αυτό και η ΕΡΤ καθιέρωσε μέχρι και δελτίο ειδήσεων για μετανάστες – πανευρωπαΐκή αποκλειστικότητα !) ενώ όσον αφορά το τουρισμό ο άθλιος Τσίπρας και η κουστωδία του βγαίνουν συνεχώς και τονίζουν ότι ο τουρισμός θα μας “σώζει”, ενώ βέβαια ο τουρισμός (ποιοτικός όμως, που σέβεται τις τοπικές κοινωνίες και τη φύση και όχι τα καραβάνια των μεθυσμένων “all-inclusive” ή τον πολυτελή τουρισμό για τις ελίτ και τα λίγα προνομιούχα στρώματα, χάρη στα οποία καταστρέφονται τα τοπία και η φύση σε ειδυλλιακά σημεία της χώρας) θα έπρεπε να είναι συμπληρωματικός σε μια αυτοδύναμη οικονομία. Μόνο οι κυβερνήσεις μπορούν να περιορίσουν την παλίρροια του τουρισμού που σαρώνει τον κόσμο
Elizabeth Becker, The Observer (6 Αυγ. 2017)
Τα ταξίδια στο εξωτερικό, όπως όλες οι παγκοσμιοποιημένες τάσεις, μπορεί να είναι μια δύναμη για καλό, αλλά μπορούν επίσης να προκαλέσουν τεράστιες τοπικές ζημιές.
Στη Βαρκελώνη αυτό το καλοκαίρι μού έδειξαν μια επιγραφή διαμαρτυρίας γραμμένη στα Αγγλικά, που έλεγε: «Γιατί να το ονομάζουμε τουριστική σεζόν, αν δεν μπορούμε να τους σκοτώσουμε;» Ο θυμός για τον χωρίς εμπόδια τουρισμό παίρνει  επικίνδυνες διαστάσεις ακόμα και στη Βαρκελώνη, όπου ο δήμαρχος Ada Colau, είναι ένας από τους λίγους πολιτικούς που είναι αφιερωμένοι στην τιθάσευση του κλάδου. Οι κάτοικοι μου είπαν ότι έχουν φτάσει στα όρια τους με τα μισθώματα που έχουν εκτοξευτεί στα ουράνια, τους χιλιάδες τουρίστες από τα κρουαζιερόπλοια που κατακλύζουν το ιστορικό κέντρο της πόλης και τους πιτσιρικάδες που τρέχουν στα πάρτυ και δεν αφήνουν τις οικογένειες να κοιμηθούν τη νύχτα. Και είναι όλο και πιο επιφυλακτικοί σχετικά με τα οικονομικά οφέλη για τον μέσο πολίτη.
Κάθε φορά που πιάνω τον εαυτό μου να χασκογελά βλέποντας άλλη μια φωτογραφία μεθυσμένων τουριστών να συνωστίζονται σε μια καλοδιατηρημενη πλατεία, σκέφτομαι τη Βενετία. Η ετήσια τουριστική κίνηση άνω των 20 εκατομμυρίων επισκεπτών της La Serenissima έχει φτωχοποιήσει, αντί να εμπλουτίσει, τους περισσότερους Βενετούς. Έχουν εκδιωχθεί, ο πληθυσμός μειώθηκε κατά το ήμισυ σε λιγότερους από 60.000 ανθρώπους. Οι επιζώντες συνεχίζουν να διαμαρτύρονται και να ψηφίζουν εναντίον των γιγαντιαίων κρουαζιερόπλοιων και του χωρίς νόημα τουρισμού. Αλλά οι δυνάμεις τους έχουν πετύχει ελάχιστα. Ακόμη και τα Ηνωμένα Έθνη έχουν προειδοποιήσει ότι η ιδιοφυΐα της Βενετίας, ο πολιτισμός, η τέχνη και ο τρόπος ζωής της πνίγονται από τον τουρισμό.
Ο θυμός δεν περιορίζεται στην Ευρώπη. Στην Καμπότζη, πολίτες εκδιώχθηκαν από τα ψαροχώριά τους, έτσι ώστε παραθεριστικά κέντρα ξένων συμφερόντων να χτιστούν στις παρθένες παραλίες τους. Με ρεκόρ αφίξεων και βουνά σκουπιδιών, η κάποτε ρομαντική παραλία Ipanema στο Rio de Janiero πλέον είναι γεμάτη από μεθυσμένους τουρίστες που εξοργίζουν τους ντόπιους. Πόλεις σε όλη τη Βόρεια Αμερική, από τη Νέα Ορλεάνη έως το Βανκούβερ, έχουν εκδώσει κανονισμούς για τις μισθώσεις μέσω της Airbnb μετά από καταγγελίες πολιτών ότι οι γειτονιές τους κατακλύζονται από απείθαρχους τουρίστες και αυξανόμενα ενοίκια.
Δεν είναι πλέον δυνατό να απορρίψει κανείς τη κριτική για την έκρηξη του τουρισμού σαν ελιτίστικο σνομπισμό, του πολιτιστικού τουρισμού υψηλού επιπέδου έναντι των μπατιροτουριστών που συνωστίζονται στα τουριστικά λεωφορεία. Ή το ερώτημα του ποιος έχει το δικαίωμα να ταξιδέψει και ποιος όχι.
Τα μεγέθη του κλάδου έχουν αυξηθεί τόσο πολύ και  τόσο γρήγορα ώστε έχουν γίνει ένα σοβαρό ζήτημα της παγκοσμιοποίησης, τόσο συναφές με τις κοινότητες που διατρέχουν κίνδυνο όσο είναι και τα κλειστά εργοστάσια στις αμερικανικές και βρετανικές περιοχές που έχουν αποβιομηχανοποιηθεί.
Λίγες βιομηχανίες πέρα από τον τουρισμό ήταν σε καλύτερη θέση να ωφεληθούν από τον 21ο αιώνα. Τα ανοιχτά σύνορα για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία, τα άλματα στην τεχνολογία, από τα αεροπλάνα έως το διαδίκτυο και η άνοδος της παγκόσμιας μεσαίας τάξης (σκεφτείτε τη Κίνα) σήμαιναν ότι τα ταξίδια από αναψυχή μετατράπηκαν σε οικονομική μηχανή. Σε λιγότερο από δύο δεκαετίες, τα ταξίδια στο εξωτερικό διπλασιάστηκαν από 536 εκατ. το 1995 σε 1 δις το 2012. Όταν ο ψυχρός πόλεμος έκλεισε το τουρισμό σε μεγάλο μέρος του κόσμου, ο αριθμός αυτός ήταν μόνο 25 εκατ.
Τα ταξίδια και ο τουρισμός έχουν γίνει ένα τερατώδες πλάσμα, ικανό να κάνει μεγάλο καλό και μεγάλες ζημιές. Είναι μια βιομηχανία 8 τρις δολ. Είναι ο μεγαλύτερος εργοδότης στη Γη: ένας στους 11 ανθρώπους εργάζεται στον τουρισμό και στα ταξίδια.
Η έφεση για το ταξίδι είναι δεδομένη. Αναψυχή, έξαψη, εκπαίδευση, περιπέτεια. Τίποτα δεν φαίνεται να βάζει φρένο στο ταξίδι. Ούτε η μεγάλη ύφεση του 2008. Ούτε η τρομοκρατία, συμπεριλαμβανομένων των επιθέσεων σε τουριστικά θέρετρα. Ούτε και ο πόλεμος. Οι τουρίστες εξακολουθούν να εμφανίζονται στο Αφγανιστάν και τη Βόρεια Κορέα. Ένας τουρίστας απελευθερώθηκε την περασμένη εβδομάδα μετά από έξι χρόνια ομηρείας στο Μάλι από την Αλ Κάιντα.
Τα ταξίδια αυξήθηκαν ήδη κατά 6% φέτος, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού του ΟΗΕ, με 10% αύξηση στη Μέση Ανατολή, το κέντρο των πιο θανατηφόρων συγκρούσεων παγκοσμίως και αύξηση κατά 6% στην Ευρώπη, παρά τη σειρά τρομοκρατικών επιθέσεων, ιδίως στη Γαλλία και την Αγγλία.
Αυτή η έκρηξη έχει μεταφραστεί σε πλήθος τουριστών σε όλες τις γωνιές του πλανήτη και μια νέα καλοκαιρινή τελετή, ιστορίες τουριστών που συμπεριφέρονται άσχημα. Οι διαμαρτυρίες του Χονγκ Κονγκ ενάντια στους φωνακλάδες, αγενείς τουρίστες που κατουρούν στο δρόμο μοιάζουν πολύ με τις καταγγελίες που άκουσα στην Ταϊλάνδη για τους Κινέζους τουρίστες που βεβηλώνουν τους βουδιστικούς ναούς. Μια αναζήτηση στο διαδίκτυο με τη φράση «τουρίστες που συμπεριφέρονται άσχημα» μπορεί να σας διασκεδάσει για ώρες.
Πολλοί από εμάς ακούμε αυτές τις ιστορίες και συγχαίρουμε τον εαυτό μας για το γεγονός ότι είμαστε προσεκτικοί ταξιδιώτες. Αποφεύγουμε τα δυσάρεστα πλήθη. Επιζητούμε τους εναλλακτικούς προορισμούς όπου απολαμβάνουμε το καλύτερο σε τοπικό φαγητό και πολιτισμό. Μερικοί φυτεύουν δέντρα για να αντισταθμίσουν το αποτύπωμα τους σε διοξείδιο του άνθρακα (σ.σ. το «οικολογικό» αποτύπωμα). Αλλά αυτό το πρόβλημα δεν μπορεί να αποκατασταθεί με καλή καταναλωτική συμπεριφορά. Ούτε η έκκληση στη τουριστική βιομηχανία να απέχει από τη σαρδελοποίηση των επιβατών στα αεροπλάνα και για την προσθήκη νέων τουριστικών προορισμών για κρουαζιέρες θα «δουλέψει».
Μόνο οι κυβερνήσεις μπορούν να χειριστούν τον εκτός ελέγχου τουρισμό. Λίγες μεγάλες βιομηχανίες εμπίπτουν τόσο ευδιάκριτα στις αρμοδιότητες τους – τοπικές, περιφερειακές και εθνικές. Οι κυβερνήσεις αποφασίζουν ποιος δικαιούται βίζα: πόσα κρουαζιερόπλοια, αεροπορικές εταιρείες και τρένα μπορούν να φέρουν επισκέπτες, πόσα ξενοδοχεία λαμβάνουν άδειες οικοδόμησης, πόσες παραλίες είναι ανοικτές στην ανάπτυξη, πόσα μουσεία και αίθουσες συναυλιών είναι ανοικτά, ακόμα και πόσοι αγρότες λαμβάνουν επιδοτήσεις για την παραγωγή τροφίμων για τα εστιατόρια και τις καφετέριες που συχνάζουν οι τουρίστες.
Μετά από τόσα χρόνια που παρακολουθώ την έκρηξη του τουρισμού, κατέληξα στο ευνόητο συμπέρασμα ότι χωρίς σοβαρό και δύσκολο κυβερνητικό συντονισμό, το χάος μπορεί κάλλιστα να ακολουθήσει. Οι σημερινές μεγαλύτερες πηγές διαταραχής είναι οι εταιρείες βραχύβιας εκμίσθωσης κατοικιών, όπως η Airbnb, και κρουαζιερόπλοια.
Οι περισσότερες κυβερνήσεις εξακολουθούν να μετράνε την τουριστική επιτυχία απλώς από τον αριθμό των επισκεπτών. Όσο περισσότεροι τόσο το καλύτερο. Προς το παρόν, οι αξιωματούχοι είναι απρόθυμοι να ρυθμίσουν τον τουρισμό προς όφελος, καταρχάς, των δικών τους πολιτών. Αντ’ αυτού, ο τουρισμός θεωρείται ένας εύκολος δημιουργός χρήματος και ένας σύντομος δρόμος προς την οικονομική ανάπτυξη. Οι εξαιρέσεις είναι σημαντικές. Η Γαλλία, το Μπουτάν, η Κόστα Ρίκα και ο Καναδάς συγκαταλέγονται στις λίγες χώρες με κυβερνήσεις που επιθυμούν να συντονίσουν πολιτικές βιώσιμου τουρισμού και δεν έχουν υποφέρει: είναι από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς στον κόσμο.
Η προώθηση του μαζικού τουρισμού λειτουργεί με δύο τρόπους. Οι Κινέζοι απέκτησαν  τη δυνατότητα να ταξιδεύουν στο εξωτερικό μόλις πριν από 20 χρόνια, μετά από γενιές αναγκαστικής απομόνωσης. Ο ιός του ταξιδιού τους χτύπησε. Τώρα οι Κινέζοι ως εθνικότητα κατατάσσονται ως ο μεγαλύτερος αριθμός ταξιδιωτών στον κόσμο και οι μεγαλύτεροι καταναλωτές. Ο Πρόεδρος Xi Jinping διαπραγματεύεται ευνοϊκές συμφωνίες με άλλες χώρες σε αντάλλαγμα τις περισσότερες τουριστικές βίζες για τον λαό του.
Υπάρχει ελπίδα. Οι τουρίστες και οι κυβερνήσεις αποδέχονται ότι ο υπερβολικός τουρισμός μπορεί να έχει θανατηφόρες επιπτώσεις στο περιβάλλον και στη φύση. Ο «οικολογικός τουρισμός» είναι δημοφιλής εδώ και χρόνια, είτε εφαρμόζεται με καλή πίστη είτε όχι. Σιγά-σιγά, οι κυβερνήσεις προσαρμόζονται, μερικές φορές με ακραίους τρόπους. Πέρυσι, η Ταϊλάνδη απαγόρευσε όλους τους τουρίστες από το Koh Tachai ως τον μοναδικό τρόπο για να σώσει αυτό το εξαίσιο νησί.
Οι πόλεις και οι κοινωνίες μπορεί να είναι εξίσου ευάλωτες στον εκτός ελέγχου τουρισμό, όπως οι παραλίες των ωκεανών και τα δασικά οικοσυστήματα και οι κυβερνήσεις πρέπει να αναλάβουν τη σκληρή δουλειά να τιθασεύουν τον τουρισμό προς όφελος όλων.
Η Elizabeth Becker είναι συγγραφέας του Overbooked: The Exploding Business of Travel and Tourism και πρώην οικονομική ανταποκρίτρια των New York Times
ΠΗΓΗ: http://www.antipagkosmiopoihsh.gr, http://blogvirona.blogspot.gr/2017/08/elizabeth-becker.html#more
 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com
by : Γρηγόρης Κλαδούχος

.
406
.
Εάν προσθέσει κανείς όλα τα πακέτα στήριξης που εγκρίθηκαν στην Ελλάδα, φτάνει στο ιλιγγιώδες ποσόν των 368,6 δις € – από τα οποία όμως έως το 2015 χρησιμοποιήθηκαν μόνο τα 215,9 δις €. Από αυτά τα 215,9 δις € λιγότερα από το 5%, δηλαδή 10,8 δις €, εισέρευσαν στον προϋπολογισμό – όχι φυσικά δωρεάν, αλλά ως έντοκα δάνεια. Το μεγαλύτερο μέρος τους, τα 205,1 δις €, δόθηκε για την πληρωμή τοκοχρεολυσίων –  καθώς επίσης ως κίνητρο για τη συμμετοχή των επενδυτών στο PSI και στην εξαγορά χρέους.
Από την άλλη πλευρά η Ελλάδα, από το 2010 έως το 2015, πλήρωσε τόκους ύψους 52,3 δις € στους δανειστές της – κυρίως στην ΕΕ, στην ΕΚΤ και στο ΔΝΤ. Οι τόκοι αυτοί το 2018, όταν λήξει η τρίτη δανειακή σύμβαση, θα φτάσουν στα 70,1 δις € – ενώ από το 2022 έως το 2024 θα λήξουν τόκοι 55,5 δις € που έχουν παγώσει.
Μέχρι το 2014 τώρα το δημόσιο εξοικονόμησε 58,6 δις € από την αύξηση των φόρων και τη μείωση των δαπανών – ενώ την ίδια χρονική περίοδο τα μη εξυπηρετούμενα ιδιωτικά χρέη (ακριβώς επειδή αυξήθηκαν οι φόροι, μειώθηκαν οι μισθοί, κλιμακώθηκε η ανεργία, χρεοκόπησαν χιλιάδες επιχειρήσεις, διαλύθηκε ο παραγωγικός ιστός και κατέρρευσαν οι τιμές των ακινήτων), υπερέβησαν τα 200 δις €, συνεχίζοντας την ανοδική τους πορεία.
Όσον αφορά τις ιδιωτικοποιήσεις της δημόσιας περιουσίας που είχε υπολογιστεί το 2010 στα 300 δις € χωρίς τα ενεργειακά αποθέματα, έως τα τέλη του 2015 εισπράχθηκαν μόλις 3 δις € – ενώ ως το 2018 τοποθετούνται στα 6 δις €. Φυσικά πρόκειται για ένα αστείο ποσόν, συγκρινόμενο με τους τόκους των 70,1 δις € που θα έχουμε πληρώσει έως τότε – ή με τα 600 δις € που χάθηκαν από την ιδιωτική ακίνητη περιουσία!
Εκτός αυτού, το ξεπούλημα των κερδοφόρων αεροδρομίων, των λιμανιών, του ΟΠΑΠ κοκ. θα έχει ως αποτέλεσμα να λείπουν από το κράτος τα έσοδα από τα κέρδη τους στο μέλλον – οπότε θα πρέπει να εξισορροπηθούν με την αύξηση της φορολογίας. Το δημόσιο χρέος δε, παρά το PSI, τις αποκρατικοποιήσεις, τους φόρους κλπ. είναι κατά 25 δις € μεγαλύτερο από το 2009!
Από τον επόμενο μήνα τώρα θα ξεκινήσει η «κόκκινη καταιγίδα» των τραπεζών: οι μαζικές κατασχέσεις και οι πλειστηριασμοί, όπου πολλοί θα χάσουν τα σπίτια ή τις επιχειρήσεις τους, παραμένοντας χρεωμένοι με το υπόλοιπο του δανείου τους. Παρά την ανυπολόγιστη καταστροφή όμως κανένας δεν αντιδράει, ενώ παραδόξως αυξάνεται ο αριθμός αυτών που τάσσονται υπέρ των μνημονίων – με τη συντριπτική πλειοψηφία των κομμάτων να τα στηρίζει!
Άγνοια; Συλλογική ανοησία; Αποβλάκωση; Δουλοπρέπεια; Σχιζοφρένεια; Δειλός φόβος; Όλα μαζί; Αδιάφορο, αφού αυτό που μετράει τελικά είναι το αποτέλεσμα – ενώ η δυστυχία του να είσαι Έλληνας σήμερα δεν είναι το χειρότερο, όσο η εθνική ντροπή!
Posted on : Τρίτη 8 Αυγούστου 2017 [ 0 ] comments Label:

Emil Cioran

by : tinakanoumegk




   Ε.ΣΙΟΡΑΝ:Μισανθρωπία και σχετικισμός

«Ο άνθρωπος είναι ένα μηδέν σε σχέση με το άπειρο , και ένα πάν σε σχέση με το μηδέν»
                                                                             Β.Πασκάλ                                   
                                         
                                                 Α'                                             

                                                       
Ο εγγύτερα ευρισκόμενος στον Διογένη τον Κυνικό σύγχρονος φιλόσοφος είναι ο γάλλο-ρουμάνος  Εμίλ Σιοράν.
Γεννήθηκε στην Ρουμανία το 1911 .Από το 1937 έζησε και έγραψε στη Γαλλία όπου και πέθανε το 1995.Ο πατέρας του ήταν ορθόδοξος ιερέας , ενώ η μητέρα του άθεη. Σπούδασε φιλοσοφία στην Ρουμανία και στην Γερμανία. Επηρεάστηκε από τον Νίτσε , τον Ντοστογιέφσκι , τον Σεστώφ ,τον Ζίμμελ  αλλά και τις ανατολικές φιλοσοφίες .Η διδακτορική του διατριβή αφορούσε το έργο του Α.Μπεργκσόν  . Οι σπουδές του ,  στην φιλοσοφία , στο Βερολίνο , ουσιαστικά δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ  και για αυτό δεν έλαβε κάποιο ακαδημαϊκό τίτλο. Στο ίδιο διάστημα θα διατυπώσει αντισημιτικές και εθνικιστικές θέσεις .Ουσιαστικά όμως δεν πρόκειται να επηρεάσουν το κύριο έργο  του . Η παρέκκλιση αυτή , μπορεί να αποδοθεί στο νεαρό της ηλικίας του - που ευνοούσε  τις σχηματοποιήσεις  αντί την σύνθετη σκέψη -, το γενικότερο κλίμα που επικρατούσε   την εποχή εκείνη, καθώς και η τάση για την καταστροφή και εκμηδένιση που ενυπήρχε στον εθνικοσοσιαλισμό (λατρεία του πολέμου και του θανάτου) , και  η οποία αποτελούσε βασική πλευρά της ύπαρξης  του Σιοράν σε όλες τα στάδια της διαδρομής του ,ανεξάρτητα αν σταδιακά εμβαθύνθηκε για να λάβει περισσότερο πνευματικά χαρακτηριστικά  . Το 1940 στο Παρίσι , «στην πλατεία SaintMishel , παραλίγο να γίνει το πρώτο θύμα των Γερμανών στο Παρίσι , επειδή πετούσε κούτες με τσιγάρα στους φυλακισμένους που μεταφέρονταν στα στρατόπεδα».[1]  Το πρώτο του έργο , που μεταφράστηκε στην χώρα μας με τον τίτλο «Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού»[2], αποδόθηκε στα Γερμανικά ,από τον Γερμανό-Εβραίο ποιητή , επιζήσαντα  των στρατοπέδων συγκέντρωσης , Πάουλ Τσελάν, το 1953 , πράγμα που αποδεικνύει ότι οι μεσοπολεμικές θέσεις του Σιοράν δεν επηρέασαν  το έργο   του  και δεν είχαν διάρκεια στον χρόνο, αλλά ούτε και επηρέασαν αρνητικά αυτούς , που το μελέτησαν. Παρόλα αυτά δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι δεν έπαψε να εκφράζει τον θαυμασμό , που δεν είναι ίσως αποκλειστικά αισθητικός, για το ύφος και το έργο  ενός  σημαντικού αντιδραστικού ,του Ζοζέφ Ντε Μαίστρ[3]
Στο Παρίσι ο Σιοράν θα ζήσει μέχρι το τέλος της ζωής του ,μαζί με την σύντροφό του Simone Boue, σε μια σοφίτα στην οδό Οντεόν. Θα τρώει στην φοιτητική λέσχη  και θα περνά τον χρόνο του  κάνοντας ατέλειωτους περίπατους , διαβάζοντας και γράφοντας. Φίλοι του  ήσαν οι άλλοι Ρουμάνοι εξόριστοι , ο Ευγένιος Ιονέσκο  και ο Μιρσέα Ελιάντ , αλλά και ο Σάμουελ Μπέκετ και ο Μισώ[4].  Στο ίδιο διάστημα , συγκεκριμένα το 1951, ο Α.Καμύ θα εκδώσει τον «Επαναστατημένο Άνθρωπο» [5] και τον «Μύθο του Σίσυφου» [6],όπου το ζήτημα του μηδενισμού , του ανθρωπισμού  και η άποψη πως ο κόσμος όπως  και ο άνθρωπος δεν μπορούν  να δικαιολογηθούν και είναι παράλογοι , έχουν κεντρικό ρόλο. Όπως εξομολογείται ο Σιοράν γνωρίστηκαν , αλλά δεν έτρεφαν τελικά ιδιαίτερη συμπάθεια ο ένας για τον  άλλο.[7]
Ο λόγος του Σιοράν δείχνει ότι υπάρχει μια εσωτερική ενότητα ανάμεσα στην απόλυτη άρνηση και στην απόλυτη κατάφαση. Γι αυτό ενώ διακηρύσσει την κυριαρχία του μηδενός , συγχρόνως γοητεύεται  από πνευματικές καταστάσεις που αναιρούνται εμπράκτως οι εκκοσμικεύσεις της θρησκείας , δηλαδή  από τους αγίους , και τους  ασκητές της ερήμου, ενώ  προσπαθεί να συμμετάσχει- ή ισχυρίζεται ότι έχει συμμετάσχει- σε μυστικιστικές εμπειρίες. Η διαρκής πάλη του με τον Θεό , αποκαλύπτει την υπαρξιακή προσέγγιση του Ιερού. Ο ίδιος με μεθοδικό τρόπο έσπασε τις πιθανές διαφορές και ένωσε τις αποστάσεις σε πνευματικές καταστάσεις , όπως ο σκεπτικισμός , ο σχετικισμός και ο μηδενισμός. Έτσι   η αδυναμία γνώσης συγχωνεύεται με την απουσία σταθερών αξιών , ενώ η απουσία νοήματος αφαιρεί από την ζωή κάθε σκοπιμότητα για δράση. Η λογική κατάληξη των σκέψεων του Σιοράν θα έπρεπε να είναι όχι μόνο η ακινησία  και η απουσία κάθε πράξης , αλλά και η σιωπή και η αφωνία.
Μορφολογικά ο λόγος του Σιοράν είναι αφοριστικός , δραστικά σαρκαστικός, επιγραμματικός , πυκνός .Αποπνέει την ανθρωπολογική απαισιοδοξία , την ριζική αντίθεση προς όλες τις διαστάσεις της κοινωνικής πραγματικότητας , αλλά και την έλλειψη εμπιστοσύνης σε κάθε προσπάθεια ουσιαστικής και μακρόπνοης μεταλλαγής της. Ο μισανθρωπισμός , που οδηγεί τον στοχασμό του , δεν μπορεί παρά να έχει ως άμεσο προϊόν την απαξίωση κάθε δημιουργήματος. Παρά τις ακρότητες , που συχνά τον διακατέχουν -σε αυτές όμως  ίσως να οφείλει και ένα μέρος της δημιουργικότητας και της γοητείας του- , ώστε συχνά ο σκεπτικισμός του μεταμορφώνεται σε μία άλλη μορφή δογματισμού   , υπό ορισμένες προυποθέσεις , μπορεί να βοηθήσει με πολλούς τρόπους τον στοχασμό : ο ριζικά κριτικός λόγος βοηθά να συλλάβουμε αφενός τα αδιέξοδα της ανθρωπολογικής αισιοδοξίας  της νεωτερικής  και ουτοπικής σκέψης (« ο άνθρωπος είναι ένα καλό και λογικό όν») που αγνοεί την σκοτεινή πλευρά του ανθρώπου  και αφετέρου να κατανοήσουμε τις πραγματικές διαστάσεις κάθε θεωρίας , ιδεολογίας ή πίστεως , ανεξάρτητα από τις προθέσεις των εμπνευστών και των δημιουργών τους  όσο και να καταλάβουμε την απόσταση που χωρίζει το πως αυτοκατανοείται  μια ιδεολογία και από το πως λειτουργεί μέσα στην πραγματικότητα.
Αν ο Πλάτων εναντιώθηκε στην πρωταγορική θέση  ότι « πάντων πραγμάτων μέτρον ο άνθρωπος », διότι ανοίγει  τις προοπτικές στον σχετικισμό, ο Σιοράν αντλεί το θεμέλιο του σκεπτικισμού από την αντίστροφη ακριβώς θέση , δηλαδή τον μισανθρωπισμό. Στον  πλατωνικό διάλογο «Θεαίτητος»  ο σχετικισμός θεμελιώνεται πάνω στον πρωταγορικό αφορισμό «Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπον είναι , των μεν όντων , ως έστι , των δε μη όντων , ως ουκ έστιν »[8]  , ο οποίος έχει ως συνέπεια «ως οία μεν έκαστα εμοί  φαίνεται , τοιαύτα μεν έστιν εμοί , οία δε σοι , τοιαύτα δε αυ σοι , άνθρωπος δε συ τε καγώ »[9]. Ο ηρακλείτειος λόγος  συγχωνεύεται με τους πρωταγορικούς αφορισμούς και την ομηρική ποίηση ώστε σε συνδυασμό με την προτεραιότητα  της αισθητής εμπειρίας  να απομακρύνουν την δυνατότητα της ασφαλούς γνώσης [10].Βεβαίως ο Πλάτων θα διατυπώσει ένα επιχείρημα , που θα επαναληφθεί πολλές φορές  , όταν στόχος της σκέψης είναι να αποδειχθεί το αδιέξοδου του σχετικισμού : αν κάθε γνώμη έχει την ίδια αξία  και κάθε σκέψη είναι εξίσου έγκυρη ή και άκυρη  , τότε και το επιχείρημα αυτό , δηλαδή το επιχείρημα του σχετικισμού , δεν μπορεί να εξαιρεθεί και θα πρέπει  αναγκαστικά να υπαχθεί και αυτό στην  ίδια αρχή.[11]Από αυτή την πλευρά ο πλατωνισμός είναι ένας αντισχετικισμός και   ο «δογματισμός  » όσο και  ο «σχετικισμός », διαχρονικά , θα πολεμούν από τις ίδιες θέσεις , χρησιμοποιώντας  , μάλιστα , εν πολλοίς παραπλήσια επιχειρήματα.
Ο Κάρλ Πόππερ, ένας από τους πιο πολυσυζητημένους φιλοσόφους της εποχής  μας , στις Προσθήκες ( περίπου 30 σελίδες πυκνές επιχειρημάτων) του διάσημου έργου του «Η ανοικτή κοινωνία και οι εχθροί της»  , αναγάγει τον σχετικισμό και τον σκεπτικισμό, ως έναν από τους κύριους αντιπάλους του και θεωρεί ότι «η κύρια  φιλοσοφική ασθένεια της εποχής μας είναι ένας διανοητικός και ηθικός σχετικισμός - ο δεύτερος βασίζεται τουλάχιστον εν μέρει στον πρώτο. Μιλώντας για  σχετικισμό -ή , αν θέλετε ,σκεπτικισμό -εννοώ εδώ με δύο λόγια , τη θέση ότι η επιλογή ανάμεσα σε αντιτιθέμενες θεωρίες είναι αυθαίρετη .Ότι , μια και  μπορεί κανείς να επιλέξει τη μια ή την άλλη , δεν  υπάρχει τίποτα τέτοιο όπως η αντικειμενική αλήθεια .Ή  ότι , και στην περίπτωση που η τελευταία υπάρχει , δεν υπάρχει τίποτα τέτοιο όπως μια θεωρία που να είναι αληθής ή πάντως (αν και όχι ίσως  αληθής) πλησιέστερη στην αλήθεια απ' ό,τι μια άλλη θεωρία .Ή τέλος ότι , αν έχουμε δύο ή περισσότερες θεωρίες , δεν υπάρχουν τρόποι ή μέσα  για να αποφασίσουμε αν μια απ' αυτές είναι καλύτερη από μια άλλη[12]Ο αυστριακός φιλόσοφος θεωρεί τον σχετικισμό ως ασθένεια  την οποία προσπαθεί να θεραπεύσει  χρησιμοποιώντας τα δικά του όπως, και  του Tarski  πορίσματα , αλλά και  την « μη αυταρχική θεωρία της γνώσης» .Ενώ αναγνωρίζει ότι μπορεί να υπάρχει ένας πυρήνας αλήθειας  και στον σχετικισμό και στον σκεπτικισμό όμως καταλήγει «ότι βασίζονται σε μια λογική σύγχυση ανάμεσα στο νόημα ενός όρου και στο κριτήριο της ορθής εφαρμογής του».[13]Βεβαίως ο ίδιος προηγούμενα απόρριψε ότι ονόμασε άκριτο ορθολογισμό , δηλαδή  εκείνη την άποψη ,που δεν αποδέχεται τίποτε που δεν έχει αποδειχθεί πρώτα με επιχειρήματα και την εμπειρία.[14], ενώ θα ισχυριστεί ότι ο «ανορθολογισμός υπερέχει λογικά από τον άκριτο ορθολογισμό»[15] ,και  τελικά ο ορθολογισμός δεν μπορεί να θεμελιωθεί παρά σε μια προ-λογική απόφαση. Με αυτόν τον τρόπο ο ορθολογισμός γίνεται κριτικός ορθολογισμός , διότι αναγνωρίζει τα όριά του : «η θεμελιακή ορθολογιστική στάση απορρέει από μια (τουλάχιστον δοκιμαστική) πράξη πίστης - από την πίστη στο λόγο. Η επιλογή μας ,επομένως ,είναι ανοιχτή δυνατότητα. Μπορούμε να επιλέξουμε κάποια μορφή ανορθολογισμού , ακόμα και ένα ριζικό ή περιεκτικό. Είμαστε όμως εξίσου ελεύθεροι να επιλέξουμε μια κριτική μορφή ορθολογισμού ,μια μορφή που παραδέχεται ειλικρινά πως η πηγή της βρίσκεται σε μια ανορθόλογη  απόφαση ( και που , στο μέτρο αυτό ,αναγνωρίζει μια ορισμένη προτεραιότητα στον ανορθολογισμό)  »[16] Η επιλογή ανάμεσα στον κριτικό ορθολογισμό και στον ανορθολογισμό καταλήγει ως επιλογή ανάμεσα σε δυο διαφορετικές πίστεις, την  «  πίστη στον λόγο  και στα ανθρώπινα άτομα»  ή  την «  πίστη στις μυστικές ικανότητες του ανθρώπου μέσω των οποίων  αυτός ενώνεται  με ένα συλλογικό .»[17] Η  θεμελιακή αυτή επιλογή - διότι πάνω σε αυτή θα στηριχτεί κάθε ύστερο φιλοσοφικό οικοδόμημα - δεν έχει τόσο τα χαρακτηριστικά της ανταλλαγής επιχειρημάτων και εμπειριών  - ,που γίνεται, αν γίνεται και  αν γίνεται επιτυχώς σε ένα επόμενο νοητικό στάδιο ,  όσο τα χαρακτηριστικά της «γυμνής»  απόφασης , δηλαδή της απόφασης που δεν θεμελιώνεται παρά στην βούληση του υποκειμένου.
Το έργο του Π.Κονδύλη  είναι μια διαφορετική περίπτωση , η οποία ξεπέρασε με επιτυχία τις καθιερωμένες παραδοχές για τον σκεπτικισμό και τον σχετικισμό, που είδαμε  να επαναδιατυπώνονται, με σαφήνεια, στον εικοστό αιώνα ,από τον Κ.Πόππερ. Έδειξε ότι είναι διαφορετικές κατηγορίες ο σκεπτικισμός και ο σχετικισμός όπως  και η γνώση των πραγμάτων (του Είναι) με την σχετικότητα ή την βεβαιότητα των  αξιών  ( του Δέοντος ). Για την ακρίβεια το ένα δεν προϋποθέτει  το άλλο .Η ασφαλής γνώση των πραγμάτων δεν αποκλείει την σχετικότητα των αξιών , όπως και η ύπαρξη της τελευταίας δεν συνιστά εμπόδιο στην πρόσληψη του πραγματικού: « Όπως ήδη συνεπάγεται η διαστολή ανάμεσα σε επιστημονικό και σε ηθικό-κανονιστικό ορθολογισμό, διόλου δεν συνάπτω τη θέση ότι οι ηθικές αξίες είναι σχετικές (δηλαδή προϊόντα συγκεκριμένων υποκειμένων σε συγκεκριμένες καταστάσεις) με κάποιας μορφής γνωστικό σχετικισμό και σκεπτικισμό. Στο κρίσιμο αυτό σημείο η τοποθέτησή μου αντιτίθεται σε ολόκληρη την ίσαμε τώρα φιλοσοφική παράδοση , δηλαδή και στις δύο βασικές , αν και αντίρροπες κατευθύνσεις της. Ο σκεπτικισμός συνέδεε πάντοτε , τόσο στις αρχαίες (σοφιστική , πυρρωνισμός ) όσο και στις νεώτερες εκδοχές του, την αδυνατότητα γνώσης των πραγμάτων με τη σχετικότητα και τη μεταβλητότητα του καλού  και του κακού , ενώ ο πλατωνισμός και οι ιδεοκρατικές τάσεις γενικότερα έκαναν ακριβώς το αντίστροφο :η εδραιότητα  της μεταφυσικής γνώσης στήριζε τη βεβαιότητα για το ες αεί αμετάβλητο καλό και κακό .Έτσι, ο σκεπτικισμός ήταν πάντοτε αντεστραμμένος πλατωνισμός και ο πλατωνισμός αντεστραμμένος σκεπτικισμός. Κατά τη δική μου αντίληψη η γνώση των ανθρωπίνων πραγμάτων είναι δυνατή, τουλάχιστον σε  επαρκή βαθμό - και ακριβώς η γνώση αυτή μας επιτρέπει τη διαπίστωση ότι οι αξίες είναι σχετικές με την έννοια που ανέφερα παραπάνω .Δεν υφίσταται καμμία λογικά αναγκαία συνάφεια ανάμεσα στον γνωσιοθεωρητικό σκεπτικισμό και στον ηθικό σχετικισμό.  »[18].Οι σκέψεις αυτές προυποθέτουν ένα άλλο πόρισμα του Π.Κονδύλη : «ότι ο ορθολογισμός της επιστημονικής γνώσης και ο ορθολογισμός των αξιών είναι δύο διαφορετικά πράγματα .Σημαίνει επίσης ότι ,ενώ η επιστημονική γνώση δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά ορθολογική , η θεμελίωση ή η υπεράσπιση των αξιών είναι δυνατή τόσο με ορθολογικά όσο και με ανορθολογικά μέσα ( π.χ. επίκληση του «ηθικού αισθήματος », της «συμπόνοιας» κ.λ.π.»[19] .
Τελικά , ο Κονδύλης θα αποδώσει στον σχετικισμό των αξιών ένα ιστορικό πλεονέκτημα : «οι πρόξενοι των μεγαλύτερων καταστροφών και συμφορών στην ίσαμε τώρα ιστορία δεν ήσαν οι σχετικιστές ,οι σκεπτικιστές και οι μηδενιστές , παρά οι ηθικιστές - και μάλιστα στο όνομα της «μόνης»  αληθινής θρησκείας , της «μόνης » ορθής πολιτικής ή της «μόνης» κυρίαρχης φυλής ».[20]Βεβαίως κάθε κοινωνία προϋποθέτει την πίστη σε κάποιο (οποιοδήποτε)  νόημα της ζωής   και  σε κάποιους σταθερούς (οποιουσδήποτε )  ηθικούς κανόνες , διότι διαφορετικά αναιρεί το  καταστατικό θεμέλιο της συγκρότησης της  , δηλαδή την ορμή για αυτοσυντήρηση .[21] Συνεπώς ο μηδενισμός  καθώς στερεί την ζωή από  το αντικειμενικό της νόημα δεν μπορεί να έχει διάρκεια , ούτε να αποτελεί την κύρια κοινωνική τάση , διότι ενώ « τούτος μπορεί να γίνει σύστημα επιστημονικής σκέψης ,ωστόσο δεν είναι σε θέση να επικρατήσει σε κοινωνική κλίμακα .Όταν ο σκεπτικισμός και ο μηδενισμός κερδίζουν οπαδούς , αυτό είναι σημάδι ότι η κοινωνία χρειάζεται καινούργιες βεβαιότητες .Στην περίπτωση αυτή ο μηδενισμός και ο σκεπτικισμός δεν εργάζονται για λογαριασμό δικό τους , αλλά εναντίον των κυρίαρχων αξιών και για λογαριασμό εκείνων , στις οποίες ανήκει το μέλλον ».[22]
Συνεπώς ο άπιστος , ο μηδενιστής , όπως και ο αναχωρητής και ο κυνικός θα υπάρχουν μόνον ως εξαιρέσεις στο περιθώριο της κοινωνίας. Αντίθετα η πλειονότητα θα εναλλάσσει την μία πίστη με μια άλλη, τον ένα θεό με κάποιον άλλο. Θα έχει ζωτική ανάγκη τις ιδέες , τον μύθο , την σωτηριολογία , την εσχατολογία. Όταν γκρεμίζει του καθιερωμένους θεούς θα τους αντικαθιστά με άλλους .Σε πολλές περιπτώσεις θα εγκληματεί  στο όνομα των ευγενέστερων και υψηλότερων ιδανικών και ιδεών και θα αντλεί  ικανοποίηση από την οδύνη του άλλου
Ως ιστορικός του  Διαφωτισμού   και του ευρωπαϊκού πολιτισμού συνολικότερα , ο Π.Κονδύλης είδε  τον μηδενισμό ως προσπάθεια να φέρει σε φως «τις έσχατες λογικές συνέπειες της ολοσχερούς αποκατάστασης του αισθητού κόσμου»[23], που ξεκίνησε το κύριο ρεύμα του Διαφωτισμού. Υπό αυτή την οπτική θεωρεί ως ατελέσφορη την αναγκαστική συσχέτιση ανάμεσα στον μηδενισμό και την ορμή προς την καταστροφή  και ακόμη περισσότερο τον ολοκληρωτισμό ,που διατυπώνει ο συγγραφέας LCrocker [24] . Όπως  επισημαίνει «Όπως παρατηρήσαμε  ήδη (κεφ.ΙΙ,σημ.9), ο μηδενισμός μπορεί καλύτερα να οριστεί ως η άποψη , ότι όλες οι αξίες είναι σχετικές και πλασματικές. Όταν δεν αναγνωρίζεται η αντικειμενική ισχύς του (ηθικού ) Δέοντος , τότε συνέπεια μπορεί να είναι και η καταστροφή - μπορεί όμως και όχι , αν κάποιος , θέλοντας να παραμείνει συνεπής μηδενιστής , δεν αναγορεύει την καταστροφή σε καινούργιο Δέον.»[25] Πάνω όμως σε τέτοιου είδους παρανοήσεις και εντελώς λανθασμένες τελικά  σκέψεις  , στηρίχτηκε η συσχέτιση που επιθυμούν να κάνουν ορισμένοι φιλελεύθεροι στοχαστές όπως ο Α.Γκλυκσμάν ανάμεσα στον μηδενισμό και τον ολοκληρωτισμό ,  ή ανάμεσα στον μηδενισμό  , τον Ντοστογιέφσκι ,τον Νίτσε και την Άλ Κάϊντα.[26]. Τελικός στόχος είναι να προβάλλει τον φιλελευθερισμό ως το αντίδοτο τόσο στον μηδενισμό όσο και στον ολοκληρωτισμό , συμπέρασμα που όμως στηρίζεται σε λανθασμένες προκείμενες. Βεβαίως ο Νίτσε έχει την δική του συνδρομή στον σκεπτικισμό  , καθώς σε ορισμένα κείμενα του προεικονίζει  τον μεταμοντέρνο σχετικισμό , που στην θέση του συγκεκριμένου γεγονότος τοποθετεί την πολλαπλότητα των ερμηνειών[27].
Ο Μ.Χάϊντεγκερ  δεν θεωρεί τον μηδενισμό , ως δημιουργία ορισμένων φιλοσόφων ,  όπως ο Νίτσε , αλλά ένα συλλογικό  - το  κατ' εξοχήν -  κίνημα της Δύσης με κοσμοϊστορικές  συνέπειες : «Αντίθετα ο μηδενισμός - νοούμενος μέσα στην ουσία του - είναι το θεμελιώδες κίνημα της ιστορίας της Δύσης. Φανερώνει μια τέτοια πορεία εις βάθος , ώστε η ανάπτυξή του μόνο παγκόσμιες   καταστροφές μπορεί να έχει ως επακόλουθο. Ο μηδενισμός είναι το κοσμοϊστορικό κίνημα  εκείνων των λαών της γης , οι οποίοι έχουν συρθεί μέσα στην εξουσιαστική περιοχή της Νεότερης Εποχής. Γι' αυτό ο μηδενισμός δεν είναι μόνο ένα φαινόμενο του παρόντος αιώνα , ούτε καν προϊόν του 19ου - κατά τη διάρκεια του οποίου αφυπνίστηκε ένα οξύ βλέμμα για τον μηδενισμό και καθιερώθηκε ο όρος. Ακόμα λιγότερο είναι ο μηδενισμός μόνο το προϊόν μεμονωμένων εθνών , των οποίων οι στοχαστές και οι συγγραφείς μιλούν περί μηδενισμού .Όσοι πιστεύουν ότι είναι απαλλαγμένοι απ ' αυτόν , προωθούν ίσως τόσο πιο έντονα και βαθύτερα την ανάπτυξη του. Ιδιάζει στη φρίκη αυτού του φρικτού φιλοξενούμενου , το ότι αυτός δεν μπορεί να κατονομάσει τη δική του προέλευση. »[28] 


                                     
                                                            Β'


Μετά την αναγκαία αυτή παρένθεση για την συσχέτιση  του σκεπτικισμού , του σχετικισμού και του μηδενισμού στην νεότερη σκέψη επανερχόμαστε στον λόγο του Ε.Σιοράν.Το βιβλίο  του «Εγκόλπιο ανασκολοπισμού » είναι το πρώτο που έγραψε και δημοσίευσε στη γαλλική γλώσσα. Όπως γράφει η  Sylvie Jaudeau «σπανίως καταγγέλθηκαν με τόση βιαιότητα  η δυστυχία του να είσαι  άνθρωπος , η κατάρα της καταστροφικής συνείδησης και η ανηθικότητα των φιλοσόφων που αποφεύγουν τη ζωή θεωρητικοποιώντας την ή που επιτηδεύονται στη δικαιολόγηση του αδικαιολόγητου»[29], «ο κυνισμός ο οποίος προβάλλεται εκεί ως το μόνο φάρμακο ενάντια στην ύπαρξη , πηγάζει από τις ίδιες αρετές όπως και η αγιοσύνη».[30] Η αναζήτηση αναλογιών ανάμεσα στην κυνική φιλοσοφία και την αγιότητα θα απλωθεί σχεδόν σε όλο το έργο του, γεγονός που καταρχήν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι δεν είναι αβάσιμη δεδομένου ότι η ζωή ενός κυνικού -ανεξάρτητα από τις διαφορετικές κοσμοθεωρητικές αφετηρίες - παρουσιάζει μεγάλες ομοιότητες με αυτήν ενός ερημίτη  ή ενός στυλίτη ή  ενός «δια Χριστόν σαλού ».
Ενδιαφέρον εξακολουθεί να έχει  η επισήμανση , που κάνει για τον μεταφυσικό χαρακτήρα  που λαμβάνει κάθε θεωρητικό στοχασμός  , που φιλοδοξεί να ερμηνεύσει απόλυτα  και  δεσμευτικά τον κόσμο. Στις μεταμφιέσεις του δογματισμού ,οφείλονται τα μεγαλύτερα εγκλήματα που διαπράχθηκαν στην ιστορία. Όπως γράφει :«Η ιστορία δεν είναι παρά μια παρέλαση ψεύτικων Απολύτων , μια διαδοχή  ναών που αφιερώθηκαν σε προσχήματα , ένας εξευτελισμός του πνεύματος μπροστά στο Απίθανο .Ακόμα κι όταν απομακρύνεται  από τη θρησκεία , ο άνθρωπος παραμένει υποτελής της. Αφού πρώτα  κάνει τα πάντα για να χαλκεύσει είδωλα των θεών , στη συνέχεια τους παραδίδεται πυρετικά :η ανάγκη για το πλασματικό , για τη μυθολογία θριαμβεύει  σε βάρος του προφανούς και του γελοίου .Η ικανότητα του να λατρεύει  ευθύνεται για όλα τα εγκλήματά του : όποιος αγαπά με τρόπο ανάρμοστο έναν θεό , εξαναγκάζει τους άλλους να τον αγαπήσουν , έτοιμος να τους εξοντώσει αν αρνηθούν. Δεν υπάρχει μισαλλοδοξία, ιδεολογική αδιαλλαξία ή προσηλυτισμός , που να μην αποκαλύπτει το κτηνώδες βάθος του ενθουσιασμού .Αν ο άνθρωπος χάσει την ικανότητα της αδιαφορίας :γίνεται δυνάμει φονιάς .Αν μετατρέψει την ιδέα του σε θεό : οι συνέπειες είναι ανυπολόγιστες .Σκοτώνουμε πάντα εν ονόματι ενός θεού ή εν ονομάτι των δόλιων παραποιήσεων του :οι υπερβολές που προκάλεσε ο θεός Λόγος , η ιδέα του έθνους , της τάξης ή της φυλής συγγενεύουν με τις υπερβολές της Ιεράς Εξετάσεως ή της Μεταρρύθμισης .Οι εποχές της θεοσέβειας διαπρέπουν σε αιμοσταγείς άθλους :η αγία Τερέζα δεν μπορούσε παρά να είναι συγκαιρινή με τους επί πυράς θανάτους, και ο Λούθηρος με τη σφαγή των χωρικών. Στις μυστικιστικές  κρίσεις , οι οιμωγές των θυμάτων ακούγονται παράλληλα με τις οιμωγές της έκστασης … Αγχόνες μπουντρούμια , κάτεργα ευημερούν μόνο υπό τη σκέπη κάποιας πίστης , - από την ανάγκη του πνεύματος να πιστεύει η οποία το μόλυνε για πάντα. Ο διάβολος ωχριά μπροστά στον άνθρωπο που κατέχει μιαν αλήθεια ,την αλήθεια του. Είμαστε άδικοι απέναντι στους Νέρωνες και στους Τιβέριους : δεν επινόησαν αυτοί την έννοια του αιρετικού :υπήρξαν απλώς διεφθαρμένοι ονειροπόλοι που διασκέδασαν με τις σφαγές .Οι αληθινοί εγκληματίες  είναι εκείνοι που εγκαθιδρύουν μια θρησκευτική ή πολιτική ορθοδοξία και έτσι διακρίνουν τον πιστό από τον σχισματικό».[31]
 Οι σκέψεις αυτές δεν είναι παρά η αφετηρία για να ξεκινήσει ,ο Σιοράν , μια εξουθενωτική επίθεση όχι μόνο στον δογματισμό , αλλά  και στην βεβαιότητα  για την ύπαρξη  της μιας αποκλειστικά αλήθειας. Γράφει : «Τι άλλο είναι η Πτώση αν όχι η αναζήτηση μιας αλήθειας και η βεβαιότητα της εύρεσης της, το πάθος για ένα δόγμα ,η εγκατάσταση μέσα σε ένα δόγμα; » [32] Με αυτήν την προοπτική αισθάνεται κοντύτερα στον σκεπτικιστή Πύρρωνα, παρά στον Απόστολο Παύλο «Αισθάνομαι μεγαλύτερη ασφάλεια κοντά σε ένα Πύρρωνα παρά σε έναν απόστολο Παύλο, επειδή μια σκωπτική σοφία είναι πιο ήπια από μιαν αποχαλινωμένη αγιότητα. Μέσα σε ένα φλογερό πνεύμα ξαναβρίσκουμε μεταμφιεσμένο το αρπαχτικό ζώο. Δεν είναι εύκολο να γλυτώσει  κανείς από τα νύχια ενός προφήτη» [33].Ο μάρτυρας , ο ήρωας ,όπως εύκολα θυσιάζεται για ότι πιστεύει , κατά τον ίδιο τρόπο μπορεί να θυσιάσει ώστε να μεταμορφωθεί από ηθική σε εγκληματική προσωπικότητα : «Όσο για τον φανατικό, είναι αδιάφθορος :αν σκοτώνει για μιαν ιδέα , μπορεί κάλλιστα να σκοτωθεί γι'αυτήν .Και στις δύο περιπτώσεις , τύραννος ή μάρτυρας ,είναι ένα τέρας .Δεν υπάρχουν πιο επικίνδυνοι άνθρωποι από εκείνους που υπόφεραν για μια πίστη:οι μεγάλοι διώκτες στρατολογούνται ανάμεσα στους μάρτυρες που δεν τους έκοψαν το κεφάλι. Αντί να μειώνει τη λαχτάρα για δύναμη , η οδύνη την εκτραχύνει.»[34]
Ο Σιοράν θεωρεί ως εχθρό του , όποιον μιλά ως εκπρόσωπος των άλλων και όσους επικαλούνται ένα αόριστο  Εμείς. «Στο πρόσωπο του βλέπω έναν ελαττωματικό τύραννο, έναν παρ' ολίγο δήμιο , αξιομίσητο όσο και οι τύραννοι , όσο και οι δήμιοι πρώτης κατηγορίας. Κάθε πίστη ασκεί ένα είδος τρόμου , τόσο πιο φριχτού όσο υποκινητές του είναι οι «άσπιλοι».[35] Αντίθετα αυτοί που δεν έχουν καμιά βεβαιότητα , οι Σοφιστές , όχι μόνο δεν προξένησαν κάποιο μεγάλο και ανεπανόρθωτο κακό , αλλά «η ανθρωπότητα τους οφείλει τις λίγες στιγμές ευδαιμονίας που έχει γνωρίσει :αυτοί σώζουν τους λαούς που βασανίζονται από τους φανατικούς  και καταστρέφονται από τους «ιδεαλιστές».[36]
Ο προφήτης σαν εκδοχή  της ανθρώπινης  ύπαρξης προκαλεί φόβο στον Σιοράν. Αντίθετα «Ο άνθρωπος με την ιδεώδη διαύγεια , συνεπώς ο ιδεατά φυσιολογικός , δε θα έπρεπε να καταφεύγει σε κάτι έξω από το τίποτα που βρίσκεται μέσα του»[37], ενώ θα προσθέσει «Ευγένεια έχει μόνο η άρνηση της ύπαρξης , ένα χαμόγελο που σκύβει πάνω σε ερημωμένα πεδία»[38].Από τις πιο ενδιαφέρουσες  σκέψεις του Σιοράν είναι αυτές , που κατακεραυνώνουν την απολυτοκρατία  και την  απροϋπόθετη προσχώρηση σε πίστεις :«Υπάρχει μεγαλύτερη παραίτηση από την πίστη; Η αλήθεια είναι ότι χωρίς αυτή οδηγούμαστε σε άπειρα αδιέξοδα. Αλλά εφόσον γνωρίζουμε ότι τίποτα δεν μπορεί να οδηγήσει σε τίποτα , ότι το σύμπαν δεν είναι παρά ένα υπο-προϊόν  της θλίψης μας , γιατί θυσιάζουμε την απόλαυση του να σκοντάψουμε και να σπάσουμε το κεφάλι μας χτυπώντας πάνω στη γη και στον ουρανό; »
Η ζωή για τον Σιοράν έχει χάσει την αξία της  και αποτελεί μια δυσάρεστη εμπειρία ,μια γελοιότητα , που πρέπει να ξεπεραστεί: «η ζωή με τους άλλους αποβαίνει ανυπόφορη , και η ζωή με τον εαυτό  μας ακόμα πιο ανυπόφορη: όταν δεν παρεμβαίνουμε στις υποθέσεις των άλλων , είμαστε τόσο ανήσυχοι για τις δικές μας ώστε μεταστρέφουμε το «εγώ» μας σε θρησκεία , ή , απόστολοι από την ανάποδη , το αρνούμαστε :είμαστε θύματα του συμπαντικού παιχνιδιού…..»[39]Απέναντι σε αυτό το γεγονός κάθε προσπάθεια να δοθεί νόημα και σκοπός στην ζωή θα επιφέρει τα αντίθετα αποτελέσματα: «Δώστε ένα συγκεκριμένο σκοπό στη ζωή :στη στιγμή χάνει το θέλγητρό της .Η ανακρίβεια των στόχων της την καθιστά ανώτερη από το θάνατο - ένας κόκκος ακριβείας θα την υποβίβαζε στην κοινοτοπία των τάφων .Γιατί μια θετική επιστήμη του νοήματος της ζωής  θα ερήμωνε τη γη αυθημερόν , και κανείς παράφρων δεν θα κατόρθωνε να επανεμψυχώσει τη γόνιμη απιθανότητα της επιθυμίας. »[40]  Η συνείδηση της έλλειψης νοήματος της ζωής  είναι που διασώζει και κάνει ανεκτή την ύπαρξη «Ας φυλάξουμε μέσα μας μια βεβαιότητα ανώτερη από όλες τις άλλες : η ζωή δεν έχει νόημα , δεν μπορεί να έχει .Αν μια απρόβλεπτη αποκάλυψη μας έπειθε για το αντίθετο θα έπρεπε να αυτοκτονήσουμε στη στιγμή. Αναπνέουμε ακόμα παρότι δεν υπάρχει αέρας , αλλά θα παθαίναμε ακαριαία ασφυξία αν μας στερούσαν τη χαρά της ματαιότητας  ».[41] Το γεγονός μάλιστα ότι η ιστορία δεν έχει νόημα , ούτε ένα σκοπό στον οποίο κατευθύνεται είναι ένα γεγονός αισιόδοξο :«Το  ότι η Ιστορία δεν έχει κανένα νόημα , πρέπει να μας χαροποιεί. Θα θέλαμε να βασανιζόμαστε για μιαν ευτυχή λύση του γίγνεσθαι , για μια τελική γιορτή που το κόστος της πλήρωσαν οι μόχθοι και οι συμφορές μας ;Για ηλίθιες μελλοντικές προοπτικές που αγάλλονται  με τα  δεινά μας , χοροπηδούν πάνω στις στάχτες μας; Η θέαση μιας παραδείσιας περάτωσης υπερβαίνει , στον παραλογισμό της , τις χειρότερες πλάνες της ελπίδας.»[42] Πρόκειται για την ιουδαίο-χριστιανικής προέλευσης  εσχατολογία ,που μεταφέρθηκε στην ιστορία από τον εγελιανισμό , τον μαρξισμό και τελευταία από ένα ελάσσονα διανοούμενο ,τον Φουκουγιάμα, που θεώρησε τον φιλελεύθερο καπιταλισμό ως το ευτυχές τέλος της ιστορίας και  την δαφνοστεφανωμένη κατάληξή της.
Σε αυτό το σημείο ο Σιοράν θα καταλήξει σε ένα συμπέρασμα κοινό τόσο σε πολλούς στοχαστές , όσο και σε όλες τις θρησκείες .Ο θάνατος είναι το αληθινό κριτήριο γράφει. Μόνο που μπορεί κάποιος να πεθαίνει μια φορά , ενώ ένας άλλος να πεθαίνει κάθε στιγμή ,που σκέπτεται  την αιωνιότητα και «την αρνείται σε κάθε σκέψη .»[43]Αν, ο Σιοράν, βλέπει κάποια ίαση στην λαχτάρα όπως λέει του θανάτου είναι να «ζήσουμε μέχρις εσχάτων , να γευτούμε όλες τις τέρψεις , όλες τις φρικιάσεις , να της παραδοθούμε.[44]» Φυσικά μια τέτοια συμμετοχή στο γεγονός της ζωής  δεν  απέχει πολύ από το είναι η γνήσια κατάφασή της.
Όμως  ,όπως και ο δάσκαλος του Σοπενχάουερ, θεωρεί ότι η ανία είναι ένα θεμελιώδες χαρακτηριστικό της ζωής: «Όποιος αγνοεί την ανία βρίσκεται ακόμη στην παιδικότητα του κόσμου , τη στιγμή που οι ηλικίες προσδοκούσαν να γεννηθούν ».[45] Για να προσθέσει στην συνέχεια ,«Η ανία μας αποκαλύπτει μιαν αιωνιότητα που δεν είναι το ξεπέρασμα του χρόνου , αλλά η καταστροφή του. Είναι το άπειρο των ψυχών που σαπίζουν ελλείψει δεισιδαιμονιών: ένα επίπεδο απόλυτο όπου τίποτα πια δεν εμποδίζει τα πράγματα να περιστρέφονται αναζητώντας τη δική τους πτώση. Η ζωή δημιουργείται μέσα στο παραλήρημα και καταπίπτει μέσα στην ανία…Η ανία ,αυτή η ανίατη ανάρρωση.»[46] Η μελαγχολία της Κυριακής συμβολίζει την κατάληψη του σύμπαντος από την ανία. Τελικά  η ύπαρξη όπως και στον Σοπενχάουερ μετεωρίζεται τραγικά ανάμεσα στην ανία και την οδύνη : « Το σύμπαν μεταμορφωμένο σε κυριακάτικο απομεσήμερο …, είναι ο ορισμός της ανίας - και το τέλος του σύμπαντος …το υπάρχειν έχει  ένα   μονάχα νόημα :να βυθίζεται μέσα στην οδύνη ,-ωσότου η άσκηση μιας καθημερινής νιρβάνας  να   την ανυψώσει στην αντίληψη του μη πραγματικού»[47].
Η απέχθεια, η πλήξη και η ανία  που νοιώθει από το γεγονός της ζωής  τον ωθεί να ασπαστεί όχι μόνο τον αντιδογματισμό  , αλλά  και την αποδοχή της καταστροφής : «Άραγε μπορούμε να φανταστούμε πιο θλιβερή και πιο μεγαλειώδη έπαρση από το να είναι κανείς ο αίτιος της διάλυσης μιας φιλοσοφίας ή μιας αυτοκρατορίας ;Να σκοτώνει από τη μια μεριά την αλήθεια και από την άλλη το μεγαλείο , μανίες που δίνουν ζωή στο πνεύμα και στην πόλη .Να υπονομεύει την αρχιτεκτονική των ειδώλων πάνω  στην οποία βασίζεται η έπαρση του στοχαστή και του πολίτη .Να απαλύνει μέχρι διαστρεβλώσεως τα κίνητρα της χαράς του να αντιλαμβάνεται και να θέλει να υποτιμά , με τις λεπτολογίες του σαρκασμού και της βασάνου , τις παραδοσιακές αφαιρέσεις και τις αξιότιμες συνήθειες ,- τι λεπτή και πρωτόγονη ζέση!».[48]
Από την πλήξη και την ανία δεν ξεφεύγει κανείς , ούτε καν ο κατακτητής .Όμως μια προικισμένη προσωπικότητα , που πλήττει είναι εξαιρετικά επικίνδυνη : «Οι εξαιρετικές φύσεις στις οποίες παρεισφρέει η Ανία , τρέμοντας τον κάθε τόπο και κατατρυχόμενος από ένα  διηνεκές αλλού , εκμεταλλεύονται τον ενθουσιασμό των λαών για να πολλαπλασιάζουν τα νεκροταφεία του »[49] Κατά περίεργο τρόπο «τον ονειροπόλο κατακτητή , την μεγαλύτερη θεομηνία για τους ανθρώπους » , η ανθρωπότητα θα τον λατρέψει : « Η ανθρωπότητα λάτρεψε μόνο τους εξολοθρευτές της .Τα βασίλεια όπου οι πολίτες έσβησαν ειρηνικά δεν εμφανίζονται καθόλου μέσα στην ιστορία , ούτε ο συνετός ηγεμόνας , ο οποίος ανέκαθεν περιφρονείται από τους υπηκόους του. Το πλήθος αγαπάει το μυθιστόρημα , έστω κι αν του κοστίζει , γιατί το σκάνδαλο των ηθών συνιστά το υφάδι της ανθρώπινης περιέργειας και το υπόγειο ρεύμα κάθε συμβάντος….Δεν έχετε συνεισφέρει σε μια καταστροφή : θα εξαφανιστείτε χωρίς να αφήσετε ίχνος πίσω σας. »[50] Ένα παρόμοιο και συγγενές αίσθημα  ,την μελαγχολία , θα περιγράψει με άρτιο τρόπο ο Π.Κονδύλης. Πρόκειται  για μια κατάσταση , που όπως η ανία δεν χαρακτηρίζει μόνο τις καθημερινές υπάρξεις  ,αλλά και κυρίως εκείνους που τα έχουν πετύχει όλα διότι κατανοούν « ότι η ισχύς που ΄χει αποκτηθεί μέσω της επίτευξης του στόχου παραμένει αναγκαστικά σχετική , όπως εξάλλου και κάθε άλλη , και συνεπώς οφείλει να συνεχίσει να αγωνίζεται εναντίον των αντιπάλων που της αντιστέκονται».[51]Φυσικά ως θεμελιώδες συστατικό της ανθρώπινης κατάστασης η μελαγχολία , όπως και η ανία , η αίσθηση ότι ο κόσμος και η ζωή  αλλά και η εθελουσία έξοδο από αυτή  είναι  γεγονότα παράλογα και χωρίς νόημα , η επιθυμία για κυριαρχία  και  η επιθυμία  για απομόνωση , όλα αυτά δεν μπορούν να είναι  ανεξάρτητα από ένα θεμελιώδες χαρακτηριστικό , την  βούληση για ισχύ : «  μελαγχολία είναι η οφειλόμενη σε εξωτερικούς ή εσωτερικούς καταναγκασμούς  παραίτηση από την εκδήλωση της βούλησης για ισχύ , και συνάμα ο τόπος για μια αιφνίδια και παρ' όλα αυτά προβλέψιμη έκρηξη αυτής της βούλησης. » [52]
Ο μηδενισμός του Σιοράν θα διατυπωθεί με τον πλέον σαφή τρόπο. Η σχέση μας με τους άλλους , η υπέρβαση της μοναξιάς μας ρίχνει ακόμα πιο χαμηλά. Σε ένα επόμενο στάδιο ο μηδενισμός  του θα έχει άλλη μια συνέπεια, τον αντιανθρωπισμό .Ακριβέστερα  ο ριζικός αντιανθρωπισμός  και  ο μηδενισμός , όπως και η άρνηση κάθε αξίας και η αποδοχή τους ,είναι  έννοιες  που συμπλέκονται στον στοχασμό του και αλληλοτροφοδοτούνται  : «Μέσα στην κλίμακα των δημιουργημάτων , μόνο ο άνθρωπος προκαλεί  αηδία. Η  απέχθεια που γεννά ένα ζώο είναι προσωρινή. Δεν  ωριμάζει μέσα στη σκέψη , ενώ οι ομοιοί μας κατατρέχουν τους στοχασμούς μας , διεισδύουν στο μηχανισμό της απόστασής μας από τον κόσμο για να επιβεβαιώσουν το σύστημα της άρνησης και της μη προσχώρησης μας.»  [53]Προυπόθεση της αυθεντικής ύπαρξης είναι η αποτυχία , η «ερείπωσή της»[54] και αποδοχή της «κενότητας» του σύμπαντος .Ανάμεσα  στην δημιουργία και την καταστροφή , την αρχή και το τέλος φαίνεται να χάσκει το μηδέν , το «μυστήριο του Τίποτα», η μηδαμινότητα όλων των εγχειρημάτων.
Φυσικά , θεωρεί ως ανέφικτο να ξεφύγουμε από τους ορίζοντες του μηδενός:  «Αν με κάθε λέξη κερδίζουμε και μια νίκη σε βάρος του μηδενός , αυτό συμβαίνει για να το υποστούμε πληρέστερα .Πεθαίνουμε ανάλογα με τις λέξεις που σκορπίζουμε γύρω μας .. ..Όσοι μιλούν δεν έχουν μυστικά .Και μιλούμε όλοι .Προδινόμαστε , επιδεικνύουμε την καρδιά μας .Δήμιος του αφάτου , ο  καθένας μας πασχίζει ακράτητα να καταστρέψει όλα τα μυστήρια ,αρχίζοντας από τα δικά του.  »[55] Κατά παράδοξο τρόπο το τίποτα , το μηδέν «που έχει μια δύναμη ανώτερη από όλα τα απόλυτα » , που δεν μπορεί να προσδώσει νόημα στην ζωή , είναι το πάν , διότι κάνει την ζωή «να εγκαρτερεί μέσα σε αυτό που είναι :μια κατάσταση μη-αυτοχειρίας.»[56] Όμως η απόφαση για αυτόβουλη έξοδο από την ζωή δεν μπορεί να απαγορευθεί από κανένα σύστημα :«Αυτός ο κόσμος μπορεί να μας στερήσει τα πάντα , μπορεί να  μας απαγορεύσει τα πάντα , αλλά κανείς δεν έχει τη δύναμη να μας εμποδίσει να αυτοαφανιστούμε …Καμιά εκκλησία ,καμιά δημαρχία δεν επινόησε μέχρι τώρα έστω και ένα αξιόλογο επιχείρημα κατά της αυτοκτονίας .Τι να απαντήσει σε κάποιον που δεν μπορεί πλέον να υποφέρει τη ζωή;»[57]
Κάθε λέξη , πολύ περισσότερο κάθε διακήρυξη  είναι  μια βλασφημία χωρίς νόημα. Η σιωπή , οι σκέψεις του ανθρώπου με τον εαυτό του   και μόνο μπορούν να έχουν μόνο νόημα και σκοπιμότητα : «Μέσα στην  ατελεύτητη έκσταση του αμετάδοτου ρήματος , ο άνθρωπος θα έπρεπε να ακούει μόνο τον εαυτό του , να πλάθει λέξεις για τις σιωπές του και ακουστικές συμφωνίες για τις λύπες του μόνο. Αλλά είναι ο φλύαρος του σύμπαντος .Το εγώ αγαπά τον πληθυντικό. Και όποιος μιλάει εν ονόματι των άλλων είναι πάντα πλάνος. Οι πολιτικοί , οι μεταρρυθμιστές και όσοι επικαλούνται ένα συλλογικό πρόσχημα είναι απατεώνες. Μόνο το ψεύδος του καλλιτέχνη δεν είναι καθολικό , γιατί επινοεί μόνο τον εαυτό του.  »[58]
Ακριβώς επειδή η ποίηση ερμηνεύεται ,ως κυριαρχούμενη από στοιχεία άκρατης υποκειμενικότητας , δημιουργεί νοήματα καταληπτά κυρίως στον ίδιο  τον ποιητή, αποτελεί για τον Σιοράν ένα στοιχείο ελπίδας και αυθεντικότητας συγχρόνως. Η ποίηση και οι ποιητές , ακόμη περισσότερο και από τους άγιους , είναι ένα σημείο , ένα «ιδεώδες »στο οποίο θα πρέπει  με ενδιαφέρον , ίσως και ελπίδα  να στρεφόμαστε, αν επιθυμούμε βέβαια να ερευνήσουμε τον εαυτό μας  και το τι αυτός είναι «  Το σθένος της διάνοιας και η τόλμη να είμαστε ο εαυτός μας είναι κάτι που το μαθαίνουμε όχι τόσο στη σχολή των φιλοσόφων , όσο σε εκείνη των ποιητών .Οι «σκέψεις»  τους κάνουν να ωχριούν τα πιο παραδόξως προπετή λόγια των αρχαίων σοφιστών .Κανείς δεν τα υιοθετεί: υπήρχε τάχα ποτέ στοχαστής που να πήγε τόσο μακριά όσο ο Μπωντλαίρ  ή να τόλμησε να συστηματοποιήσει μιαν έκλαμψη του Λήρ ή έναν μονόλογο του Άμλετ ; Ίσως ο Νίτσε λίγο πριν το τέλος του , αλλά δυστυχώς ! επέμενε ακόμα στις προφητικές του επωδούς. Να στραφούμε προς τη μεριά των αγίων ;Ορισμένες φρενίτιδες της Τερέζας της Άβιλα ή του Άγγελου de  Foligno…Αλλά στα  λόγια τους συναντούμε πάρα πολύ συχνά το θεό , αυτή την παρήγορη α-νοησία  που , ενισχύοντας το θάρρος τους , μειώνει την ποιότητά του. Δεν είναι ίδιο του ανθρώπου να περιφέρεται χωρίς πεποιθήσεις και μόνος ανάμεσα στις αλήθειες ενίοτε όμως είναι ίδιο ενός ποιητή…   » [59]
Η φιλοσοφία δεν είναι ικανή να απαντήσει στα ερωτήματα του Σιοράν. Μόνο ένας ξεχωρίζει ,  «  ο αληθινός άγιος του καγχασμού» ,  ο Διογένης ο Κυνικός. Για αυτόν δεν μετρά τον θαυμασμό του. Αλλά είναι δύσκολο να αποκρύψει το γεγονός ότι ο Κυνικός βρίσκεται πολύ κοντά στους ασκητές και ιδιαίτερα τους λεγόμενους « δια τον Χριστό σαλούς » :  «Μόνο ο Διογένης δεν προτείνει τίποτα .Το βάθος της στάσης του - και η ουσία του κυνισμού του - έχει καθοριστεί από μιαν ορχιακή φρίκη μπροστά στη γελοιότητα ότι είναι άνθρωπος. Ο στοχαστής που στοχάζεται χωρίς ψευδαισθήσεις την ανθρώπινη πραγματικότητα , αν θέλει να παραμείνει στο εσωτερικό του κόσμου , και να εξαλείψει τον μυστικισμό ως διαφυγή , καταλήγει σε μια θέαση μέσα στην οποίαν συμφύρονται  η σοφία , η πίκρα και η φάρσα .Και αν επιλέγει την αγορά σαν χώρο της μοναξιάς ,ξεδιπλώνει τον οίστρο του περιγελώντας τους «ομοίους » του ή επιδείχνοντας την αηδία του , αηδία που σήμερα , με τον χριστιανισμό και την αστυνομία , δεν θα μπορούσαμε πλέον να επιτρέπουμε στον εαυτό μας … Πρέπει να εκτιμήσουμε την τύχη που τον έκανε να γεννηθεί πριν από την έλευση του Χριστού .Ποιος  ξέρει αν , μέσα στην αντικοινωνικότητά του , ένας επίνοσος πειρασμός για εξωανθρώπινη περιπέτεια δεν τον ωθούσε να γίνει ένας όποιος ασκητής , που αργότερα θα γινόταν άγιος , και έτσι θα χανόταν μέσα στην μάζα των ευδαιμόνων και του ημερολογίου; Τότε  θα γινόταν τρελός ,αυτός , ο πιο φυσιολογικός άνθρωπος , γιατί θα είχε απομακρυνθεί από κάθε διδασκαλία και κάθε διδαχή. Την δυσειδή εμφάνιση του ανθρώπου , ήταν ο μόνος που μπορούσε να μας την αποκαλύψει. Τα πλεονεκτήματα του κυνισμού συσκοτίστηκαν και ποδοπατήθηκαν από μια θρησκεία που εχθρευόταν το προφανές. Αλλά ήρθε η στιγμή να αντιταχθούν στις αλήθειες του θεανθρώπου οι  αλήθειες του «ουράνιου κυνικού » , όπως τον αποκάλεσε ένας συγκαιρινός του ποιητής. »[60] Όμως και ο ίδιος δεν θα αποφύγει τον πειρασμό της άσκησης. Βλέπει  γύρω του να αναδύεται η ανία των μοναστηριών , τελικά ένας ιδιαίτερος ασκητισμός χωρίς Θεό : «Είσαι ένας μοναχός χωρίς ιερές υποθέσεις και χωρίς την έπαρση του μοναχικού νοσηρού πάθους .Η  γη, ο ουρανός, είναι οι τοίχοι του κελιού σου και ,μέσα στην ατμόσφαιρα που καμιά πνοή δεν ταράζει ,βασιλεύει η απουσία της προσευχής. »[61]
Ο Σιοράν θα διατυπώσει ένα επιχείρημα με μεγάλο ενδιαφέρον , ίσως ατράνταχτο  λογικά , που επαναλαμβάνεται , με τον ίδιο τρόπο  από καθένα που θέλει να υπερασπιστεί την κοινωνική σημασία του μηδενισμού. Οι  μεγάλες θρησκείες , οι μεγάλες πίστεις , τα μεγαλεπήβολα οράματα , αυτά και όχι ο μηδενισμός είναι υπεύθυνες για τις εκατόμβες πτωμάτων , που γεμίζουν τις σελίδες της ιστορίας. Βεβαίως το επιχείρημα αυτό χάνει την σημασία του , πρώτα αν υπονοεί ότι η βία προέρχεται αποκλειστικά από τις ιδέες , τα οράματα  τις θρησκείες  ενώ  στις συγκρούσεις και στην χρήση βίας δεν παίζουν κανένα ρόλο τα γεωπολιτικά ή οικονομικά συμφέροντα και δεύτερον αν  ταυτίζει τις θρησκείες ή τις πολιτικές ιδεολογίες και τις εσχατολογίες αποκλειστικά και μόνο με την βίαιη εκδοχή τους - που πιθανότατα να είναι προσδιορισμένη χρονικά και τοπικά - αγνοώντας τις πολλές άλλες πλευρές τους. Αντίθετα  από ότι συνεπάγεται η επιχειρηματολογία του Σιοράν οι πίστεις ή τα συλλογικά οράματα ακολουθούν σε ένα δεύτερο στάδιο τις συγκρούσεις μεταξύ των αντιτιθέμενων συμφερόντων , ώστε να τα επενδύσουν και να εμφανίσουν μια αρκετά πεζή διαμάχη (  όπως η εξασφάλιση των αναγκαίων μέσων , σαν το νερό ή το πετρέλαιο , για την αυτοσυντήρηση ενός συνόλου ή η απαλλοτρίωση των μέσων εκείνων που σκοπό έχουν να ικανοποιήσουν συμπεριφορές ή ορμές καθόλου ασυνήθιστες στον άνθρωπο, όπως είναι  η απληστία ενός ατόμου ή μιας συλλογικότητας  )  ως διαμάχη μεταξύ διαφορετικών αξιών και ευγενών ιδανικών. Επιπρόσθετα  είναι λάθος να εξαντληθεί η πνευματική και ιστορική παρουσία του χριστιανισμού ,για παράδειγμα , στην Ιερά Εξέταση  ή στην χρηματοθυρία ή στην παιδοφιλία  ορισμένων κληρικών  και να αγνοηθούν  όλες οι άλλες πλευρές του , όπως είναι η πνευματική του διάσταση ή οι επιρροές που άσκησε στην εξέλιξη της τέχνης , της  κοινωνίας και της οικονομίας. Παρόμοια είναι λογικό ατόπημα να ταυτιστεί ο μαρξισμός αποκλειστικά  με τα στρατόπεδα συγκέντρωσης - που προϋπήρξαν άλλωστε αυτού - και  να περιφρονήσουμε τον ρόλο που έπαιξε  στην ερμηνεία και στην εξέλιξη της δυτικής κοινωνίας  όσο και στην πολιτική ωρίμανση των εθνικών κινημάτων του τρίτου κόσμου. Συνεπώς οι θρησκείες , οι  ιδεολογίες όπως και ο άνθρωπος , δεν έχουν αποκλειστικά και μόνο την εφιαλτική και σκοτεινή πλευρά τους. Ενδεχομένως δε , αν προσπαθήσουμε να διαγράψουμε την σκοτεινή πλευρά του ανθρώπου - αν βέβαιο  αυτό είναι δυνατό- , τότε να πρέπει να διαγράψουμε και την φωτεινή του πλευρά .Η κριτική του Σιοράν , παρά τις αναμενόμενες υπερβολές του ειρωνικού λόγου , δεν καταφέρνει να ξεφύγει από  το πειρασμό του δογματισμού. Διότι τελικά , όπως έχει επισημανθεί από την πρώτη στιγμή που εγκαινιάστηκαν αυτού του είδους οι συζητήσεις , το θεμελιώδες πρόβλημα του σκεπτικισμού είναι ότι θα πρέπει κι αυτός να προτείνει μιαν αλήθεια (έστω και αρνητική ) , την οποία θα πρέπει να υπερασπίσει συγκρουόμενος με άλλες αλήθειες , και η οποία είναι : «δεν υπάρχει αλήθεια , η ζωή δεν έχει νόημα».
Υπό αυτές τις προυποθέσεις οι επισημάνσεις του Σιοράν για τους κινδύνους που περιέχει η πίστη σε αξίες μπορεί να είναι πολύ ενδιαφέρουσες και σημαντικές συγχρόνως :  «Ό,τι δημιουργείται μέσα στη ζωή , και την ευγενίζει , πορεύεται προς ένα τέλος μακάβριο ή ό,τι άλλο. Ο αναβρασμός στις καρδιές προκάλεσε καταστροφές που κανένας δαίμονας δεν τόλμησε ποτέ να διανοηθεί .Όταν βλέπετε ένα πνεύμα που φλέγεται , να είστε βέβαιοι ότι στο τέλος θα πέσετε θύμα του. Εκείνοι που πιστεύουν στην αλήθεια τους - οι μόνοι που τους θυμάται η ανθρώπινη μνήμη - αφήνουν πίσω τους πτώματα .Οι θρησκείες έχουν στο ενεργητικό τους περισσότερους φόνους απ' ό,τι οι πιο αιμοσταγείς τυραννίες , και όσοι θεοποιήθηκαν από την ανθρωπότητα δεν μπορούν να συγκριθούν σε αιμοβορία ακόμα και με τους πιο συνειδητούς φονιάδες. Όποιος προτείνει μια νέα πίστη διώκεται περιμένοντας να γίνει διώκτης :οι αλήθειες ξεκινούν συγκρουόμενες με την αστυνομία για να καταλήξουν να την κάνουν στήριγμά τους   ».[62]
Με περισσότερο οξύ τρόπο  τονίζει , επεκτείνει τις προηγούμενες σκέψεις του,  για να καταδικάσει την ηθική και τον ηθικισμό:  «Αν στον έναν δίσκο μιας  ζυγαριάς βάζουμε το «κακό» που εξαπέλυσαν οι καλοί μέσα στον κόσμο και στον άλλο δίσκο το κακό που έκαναν οι άνθρωποι χωρίς αρχές και ενδοιασμούς , η ζυγαριά θα έκλινε προς το πρώτο δίσκο. Μέσα στο πνεύμα που την προτείνει , κάθε σωτηριολογία στήνει μια λαιμητόμο …Οι καταστροφές των διεφθαρμένων εποχών βαραίνουν λιγότερο από τις θεομηνίες που προκάλεσαν οι φλογερές εποχές .Ο βόρβορος  είναι πιο ευχάριστος  από το αίμα .Και υπάρχει μεγαλύτερη ηδονή στο ελάττωμα παρά στην αρετή , πιο ανθρώπινο στοιχείο στη διαφθορά απ' ό,τι στην ηθικολογία. Ο άνθρωπος που κυριαρχεί και δεν πιστεύει σε τίποτα , είναι το πρότυπο ενός παραδείσου της κατάπτωσης , μιας κυρίαρχης λύσης της ιστορίας. Οι καιροσκόποι έσωσαν τους λαούς , οι ήρωες τους κατέστρεψαν.  » [63]
Ο Σιοράν για να ειρωνευτεί , με κυνικό τρόπο , την φιλοσοφία ταυτίζει το πρότυπο του φιλοσόφου του , δηλαδή τον σκεπτικιστή , τον πυρρωνιστή  με την πόρνη. Όπως αυτή δεν έχει - κατά κανόνα-  σταθερή σχέση, έτσι και ο σκεπτικιστής δεν έχει μια σταθερά αλήθεια , αλλά μπορεί να αλλάζει αξίες και πεποιθήσεις με τον ίδιο τρόπο που η πόρνη αλλάζει εραστές. Πρόκειται για μια παρομοίωση , που πιθανόν προκαλεί φρίκη στην από καθέδρας φιλοσοφία , αλλά ας μην ξεχνάμε , ότι διατυπώνεται από αυτόν που φιλοδοξεί να είναι κληρονόμος του ειρωνικού και διασκεδαστικού (με την αρχαία σημασία του όρου , που σημαίνει καταστρέφω ) πνεύματος του Διογένη : «Ο φιλόσοφος , έχοντας βγει από την πλάνη των συστημάτων και των δεισιδαιμονιών , αλλά επιμένοντας ακόμα στους δρόμους του κόσμου , θα έπρεπε να μιμηθεί τον πυρρωνισμό του πεζοδρομίου στον οποίο δείχνει το λιγότερο δογματικό πρόσωπο : η κοινή γυναίκα .Απαλλαγμένη από όλα κι ανοιχτή σε όλα , δεχτική στη διάθεση και στις ιδέες του πελάτη , αλλάζοντας τόνο και πρόσωπο σε κάθε ευκαιρία, έτοιμη , από αδιαφορία , να φανεί χαρούμενη ή θλιμμένη …. Να στέκεις απέναντι στους ανθρώπους και στον εαυτό σου χωρίς πεποιθήσεις ,είναι το υψηλό μάθημα της πορνείας , περιφερόμενης ακαδημίας της διαύγειας , στο  περιθώριο της κοινωνίας , όπως η φιλοσοφία. «Ό,τι ξέρω το έμαθα στο σχολείο των γυναικών», θα έπρεπε να κραυγάσει ο στοχαστής που δέχεται τα πάντα και αρνείται τα πάντα , όταν, σύμφωνα με το παράδειγμά τους ,ειδικεύεται στο κουρασμένο χαμόγελο, όταν οι άνθρωποι   είναι γι' αυτόν πελάτες , και τα κράσπεδα του κόσμου αγορά όπου πωλεί την πίκρα του , όπως οι συναδέλφισσές του , το κορμί τους. »[64]
 Το ενδιαφέρον είναι ότι στοχαστές , που όμνυαν, με έναν απόλυτο , δογματικό και αδιαπραγμάτευτο τρόπο σε αξίες , αναδείχθηκαν σε αυτό που ονόμασε ο Σιοράν «φιλοσοφία του  πεζοδρομίου» , καθώς επέλεξαν να υπηρετήσουν κρατικές ιδεολογίες αντίθετες στα  αρχικά διακηρυγμένα πιστεύω τους ή ακόμη τάχθηκαν με την τάξη του χρήματος  ενάντια στην αντιαστική  τους υποτίθεται προέλευση  και ρητορική. Σε αυτή την περίπτωση ο καιροσκοπισμός δεν υπηρετεί το τραγικό χαρακτήρα της ύπαρξης , όπως συμβαίνει στην προβληματική του Σιοράν , αλλά έναν δογματισμό , που θεωρεί πως ότι υπάρχει  - το κράτος , το χρήμα , η υφιστάμενη τάξη - δικαιώνεται από το γεγονός  και μόνο ότι υπάρχει  και κατά συνέπεια οφείλουμε να συμμορφωθούμε  σε αυτό. Κατά αυτόν τον τρόπο ότι δεν υπάρχει -  οι ουτοπίες , ή οι θρησκείες  για παράδειγμα - θα επανέρχονται  για να πολεμήσουν την κοινωνική πραγματικότητα που χρησιμοποιεί ως εργαλεία για να κυριαρχεί  εξίσου  την πίστη και την απιστία, τον δογματισμό και τον καιροσκοπισμό. Διότι ο Σιοράν μπορεί να παραμένει συνεπής μόνο στην ασυνέπεια του και δογματικός στον πυρρωνισμό του  , όμως η εξουσία ενώ μπορεί να απαιτεί από τους υπηκόους της  να είναι πιστοί στην ιδεολογία  που διακηρύττει , η ίδια δεν δεσμεύεται  από καμία ιδεολογία και είναι καιροσκοπική , με την έννοια ότι χρησιμοποιεί την ιδεολογία ή το σύστημα αξιών  που προάγει σε κάθε περίπτωση τους στόχους τους οποίους θέτει , με πρώτο σε σημασία  βέβαια  την  ίδια την αναπαραγωγή της.
Πως όμως περιγράφει ο Σιοράν τον εαυτό του και όποιον καταλήγει σε παρόμοιες με αυτόν σκέψεις; Γράφει «   Γόνος κάποιας άτυχης φυλής , βαδίζει βιαστικά στα βουλεβάρτα της Δύσης. Λάτρης των   διαδοχικών πατρίδων , δεν ελπίζει πια σε καμιά :ασάλευτος μέσα σε ένα άχρονο λυκόφως , πολίτης του κόσμου - και κανενός κόσμου - είναι άπραγος ,χωρίς όνομα και δύναμη .Οι λαοί χωρίς μοίρα δεν θα μπορούσαν να ορίσουν μια μοίρα στα παιδιά τους που , διψασμένα για άλλους ορίζοντες , κυριεύονται από αυτούς και τους εξαντλούν συνακόλουθα για να καταλήξουν σε φαντάσματα των θαυμασμών και των κοπώσεων τους… Δεν ξέρω πια να πω από πού έρχομαι : μέσα στους ναούς , είμαι χωρίς πίστη. Μέσα στις πόλεις , χωρίς θέρμη , κοντά στους ομοίους μου, χωρίς περιέργεια , πάνω στη γη ,χωρίς βεβαιότητες .- Δώστε μου μια καθορισμένη επιθυμία , και θα ανατρέψω τον κόσμο. Ελευθερώστε με από αυτή την ντροπή των πράξεων που κάθε πρωί με κάνει να παίζω την κωμωδία της ανάστασης και κάθε βράδυ την κωμωδία του ενταφιασμού .Στο μεσοδιάστημα , βασανιστήρια μέσα στο σάβανο της ανίας. Ονειρεύομαι μια βούληση - ναι ό,τι βούλομαι μου φαίνεται ανάξιο. Σαν βάνδαλος με το σαράκι της μελαγχολίας , πορεύομαι χωρίς σκοπό , εγώ χωρίς εγώ , κι εγώ δεν ξέρω προς ποια γωνιά … για να ανακαλύψω ένα εγκαταλελειμμένο θεό , έναν άθεο θεό , και να κοιμηθώ στη σκιά των ύστατων αμφιβολιών και των ύστατων θαυμάτων του.   »[65]
Όμως αν και ο Σιοράν δεν εμπιστεύεται την «πραγματικότητα »  καμιάς ιδέας , κανενός ιδανικού , θεωρεί αναγκαία την κατασκευή μύθων για έναν πολιτισμό , που δεν επιθυμεί να περιπέσει στην παρακμή .Κατ' αυτόν « ένας πολιτισμός αρχίζει να εκπίπτει  από τη στιγμή που η Ζωή αποβαίνει η μοναδική του  ψύχωση»[66] , ενώ αντίθετα « η δραστηριότητα ενός πολιτισμού κατά τις γόνιμες στιγμές του εξάγει τις ιδέες από το αφηρημένο του μηδέν , μετασχηματίζει τις έννοιες σε μύθους»[67] Η δημιουργικότητα ενός πολιτισμού συνυφαίνεται με την ικανότητα κατασκευής θεών : «Ένας λαός πεθαίνει όταν δεν έχει πλέον τη δύναμη να επινοήσει άλλους θεούς , άλλους μύθους , άλλους παραλογισμούς .Τα είδωλα του ωχριούν  και εξαφανίζονται , προσπαθεί πια να τα αντλήσει από αλλού , και νιώθει μόνος  μπροστά σε άγνωστα τέρατα .Είναι η ίδια η παρακμή .Αλλά αν ένα από αυτά τα τέρατα τον κυριεύσει , ένας άλλος κόσμος - στερημένος , σκοτεινός , ανυπόφορος - κλονίζεται μέχρι να εξαντλήσει το θεό του και να απαλλαγεί από αυτόν .Γιατί ο  άνθρωπος είναι ελεύθερος - και στείρος - μόνο στο διάστημα  που οι θεοί πεθαίνουν .Δούλος - και δημιουργός - είναι στο διάστημα που - πραγματικοί τύραννοι- ευημερούν.[68]».Αν  σε συλλογικό επίπεδο ο Σιοράν αποκαλύπτει κάποιες αναμφισβήτητες χρησιμότητες στο θρησκευτικό φαινόμενο , σε προσωπικό επίπεδο συνδυάζει τις σκληρές επιθέσεις στον χριστιανισμό ,νιτσεϊκής μάλλον έμπνευσης - ιδιαίτερα δε στον Απόστολο Παύλο (  «ο μεγαλύτερος κομματάρχης όλων των εποχών , έκανε τις περιοδείες του μολύνοντας με τις επιστολές του  την αίθρια του αρχαίου λυκόφωτος »[69]) , με τις συχνές ομολογίες ότι δεν μπορεί να τον αγνοήσει  και να σταθεί απέναντι αδιάφορος (  «Μισώ όλους τους θεούς , δεν είμαι αρκετά υγιής για να τους περιφρονήσω .Αυτή είναι η μεγάλη ταπείνωση του Αδιάφορου  »[70] ή και «όπως και να έχουν τα πράγματα οι ώμοι μου είναι πολύ αδύναμοι για να βαστάξουν τον ουρανό»[71]).Βεβαίως όπως και ο Σοπενχάουερ , θα σταθεί περισσότερο φιλικός προς τον βουδισμό και τις ανατολικές θρησκείες εξ αιτίας της ιδιαίτερης θέσης που κατέχει  το μηδέν, μέσα στο πνευματικό κόσμο που συγκρότησαν.
Η συλλογική ζωή πάσχει   από το σύνδρομο της εξουσίας . Είναι το τίμημα που πληρώνει  ο άνθρωπος , καθώς εγκαταλείπει  τον μοναχικό βίο  .Οι επιγραμματικοί αφορισμοί περιγράφουν με εξαιρετική ακρίβεια και πολιτική διαύγεια  το εξουσιαστικό φαινόμενο .Ότι σε άλλους συγγραφείς χρειάστηκαν εκατοντάδες σελίδες για να  το  περιγράψουν , ο Σιοράν το έθεσε με πληρότητα μέσα σε ορισμένες προτάσεις : «Ένας Καίσαρας βρίσκεται πιο κοντά σε έναν βλαχοδήμαρχο παρά σε ένα πνεύμα τέλεια διαυγές το οποίο όμως στερείται του ενστίκτου κυριαρχίας. Το πρωταρχικό είναι να διατάζεις : σχεδόν όλοι οι άνθρωποι συμφωνούν .Είτε έχετε υπό την εξουσία σας μια αυτοκρατορία , είτε μια φυλή , μια οικογένεια ή έναν υπηρέτη εκδιπλώνετε το τάλαντό σας ως τύραννος , ένδοξα ή γελοία : οι πάντες ή ένας μόνο άνθρωπος βρίσκονται υπό τις διαταγές σας .Έτσι αρχίζει η σειρά των συμφορών που γεννιούνται από την ανάγκη του άρχειν….. Όποιος  υπακούει θα κάνει με τη σειρά του τους άλλους να τον υπακούσουν : αυτή είναι η υπέρτατη επιθυμία όλων .Μόνο οι ζητιάνοι και οι σοφοί δεν την αισθάνονται - εκτός κι αν το παιχνίδι  τους είναι πιο λεπτό….Όσο οι άνθρωποι θα έχουν το  πάθος της πόλης , θα κυριαρχεί ένας μασκαρεμένος κανιβαλισμός.  Το πολιτικό ένστικτο είναι η άμεση συνέπεια του προπατορικού αμαρτήματος , η άμεση υλοποίηση της πτώσης. Καθένας θα  έπρεπε να είναι τεταγμένος στη μοναξιά του , αλλά ο καθένας επιτηρεί τη μοναξιά των άλλων. Οι άγγελοι και οι ληστές έχουν τους αρχηγούς τους : πως θα μπορούσε να είναι αλλιώς με τα ενδιάμεσα όντα -  την ανθρωπότητα εν γένει ;Στερείστε τους την επιθυμία να είναι δούλοι ή τύραννοι : η πόλη καταστρέφεται εν ριπή οφθαλμού  »[72].Άλλωστε « Όλες οι εξουσίες έχουν την Βαστίλη τους :όσο πιο ισχυρός είναι ένας θεσμός , τόσο πιο λίγη είναι η ανθρωπιά του.»[73]
Ο κίνδυνος  να μην είναι ο άνθρωπος ο εαυτός - αλλά τι είναι  και τι μπορεί να είναι ο εαυτός του ;- δημιουργεί δυο κινδύνους , δύο πειρασμούς , να εκτραπεί ή στην βλακεία ή στην αγιότητα  , στην ψευδαίσθηση ότι είναι κάτι λιγότερο(υπ-άνθρωπος) ή κάτι περισσότερο από άνθρωπος (υπερ-άνθρωπος ): «Να ολισθήσεις προς τη βλακεία ή προς την αγιότητα , σημαίνει να αφεθείς να βγεις από τον εαυτό σου »[74]Βεβαίως αυτό είναι ένα θέμα που  θα απασχολεί διαρκώς τον Σιοράν. Η  διαρκής καταφυγή στους Κυνικούς - σε αυτούς τους ασκητές του μηδενός - αποτελεί  μια προσωρινή παρηγοριά στην σκέψη του, αλλά και ένδειξη των τραγικών αντιφάσεων του, θέτοντας το ερώτημα αν η πίστη και η απιστία συνδέονται οργανικά στην σκέψη του ή απλά φανερώνουν την ύπαρξη διαφορετικών επιρροών που δεν κατάφερε να χωνέψει : « Με πόση τρυφερότητα και πόσο φθόνο στρέφονται οι σκέψεις μου προς τους ασκητές της ερήμου και προς τους κυνικούς !Άρνηση κατοχής του παραμικρού αντικειμένου : αυτού  του τραπεζιού , αυτού του κρεβατιού , αυτών των ενδυμάτων …Το ρούχο παρεμβάλλεται ανάμεσα σε μας και το μηδέν ….Άλλοτε , μονήρεις άνθρωποι απογυμνώνονταν από τα πάντα για να ταυτιστούν με τον εαυτό τους :στην έρημο ή στο δρόμο , απολαμβάνοντας  εξίσου την απογύμνωση τους , άγγιξαν την υπέρτατη τύχη: εξισώνονταν με τους νεκρούς.» [75]




                                             Γ'

Η Sylvie Jaudeau  ισχυρίζεται ότι  ο Σιοράν σε ένα από τα τελευταία έργα του « Εξομολογήσεις  και Αναθεματισμοί » ,  «χωρίς να  απαρνηθεί τίποτε από τον εαυτό του , εμφανίζεται ωστόσο διαφορετικός»[76] Βεβαίως μπορούμε να επισημάνουμε ορισμένες ενδιαφέρουσες όσο και εριστικές σκέψεις .Όπως ότι «η τυραννία είτε τσακίζει είτε δυναμώνει τον άνθρωπο, η ελευθερία τον κάνει μαλθακό ένα ανδρείκελο.Ο  άνθρωπος έχει περισσότερες ελπίδες να σωθεί δια της Κόλασης παρά δια του Παραδείσου »[77] Με χαϊντεγκεριανό τρόπο   γράφει « Δεν κατοικούμε μια χώρα. Κατοικούμε μια γλώσσα Αυτή είναι η πατρίδα και τίποτε άλλο. »[78] Επαναλαμβάνει ότι « το ότι η ζωή  δεν έχει κανένα νόημα είναι ένας λόγος για να ζεις. Ο μόνος λόγος άλλωστε»[79] .Συγχρόνως , ενώ υμνεί τους θεοκτόνους  γοητεύεται από τους μυστικιστές ,αυτούς που θα «χαθούν στην απεριόριστη θεότητα»[80] όσο και από τους πατέρες του ερήμου. Η ύπαρξη επειδή δεν δεσμεύεται από ένα σκοπό , αλλά από « την ιδέα της περιπέτειας , της άνευ λόγου καταστροφής»[81] συνυφαίνεται με την τραγικότητα. Ως μαθητής του Σοπενχάουερ και του Νίτσε θεωρεί τον πόνο ως τον μεγάλο σχολείο  που  «παράγει γνώση»[82] , με το οποίο «παύουμε να είμαστε μαριονέτες» [83]  , ενώ «οι οδύνες μας δένουν , μας καθηλώνουν στη ζωή …αποτελούν αποδείξεις  για την ποιότητα της ύπαρξής μας»[84]. Η δίψα του απόλυτου , η δίψα του Θεού αρμόζει σε «ένα διαταραγμένο πνεύμα »[85] ,ενώ αυτός ομολογεί ότι διψά για την ανυπαρξία. Η άρνηση του Θεού οδεύει μαζί με τον μισανθρωπία , «ο άνθρωπος πρέπει να εξαφανιστεί » [86]γράφει .Όμως το μηδέν και το είναι, το μηδέν και το παν έχουν μια διαρκή επικοινωνία «Το όλον είναι τίποτε των μυστικιστών δεν είναι παρά ένα προοίμιο στη συγχώνευση με αυτό το όλον το οποίο ως εκ θαύματος αρχίζει να υπάρχει , δηλαδή γίνεται πράγματι όλον.»[87]
Η σκοτεινή  κακή ανθρωπολογική φύση προϋποθέτει την «ύπαρξη» ενός κακού δημιουργού, ενός σκοτεινού θεού «  της σκιάς του οποίου αποτελώ προέκταση , κι ότι σ' εμένα εναπόκειται να εξαντλήσω τις συνέπειες της καταστροφής που επικρέμαται πάνω από εκείνον και  το έργο του» [88]. Οι άθεοι ακριβώς επειδή στέκονται έναντι του Θεού  που αρνούνται , δεν μπορούν να τον ξεπεράσουν και γι' αυτό «η ιδέα τους για τον Θεό είναι ακριβώς η ίδια με των πιστών» [89]. Βεβαίως ούτε ο ίδιος ο Σιοράν μπορεί να βρεθεί εκτός του θείου: «Με τη βοήθεια της έκστασης - αντικείμενο της οποίας είναι ένας θεός χωρίς ιδιότητες , μια ουσία θεού - υψωνόμαστε προς μια μορφή απάθειας καθαρότερη κι από εκείνη του υπέρτατου θεού. Όταν βυθιζόμαστε στο θείο , βρισκόμαστε εξίσου πέρα από κάθε μορφή θεότητας .Αυτό είναι το τελευταίο στάδιο , το σημείο όπου καταλήγει ο μυστικός , αφού σημείο εκκίνησης είναι η ρήξη  με το Δημιουργό, η άρνηση να συγχρωτισθεί μαζί του και να επιδοκιμάσει το έργο του. »[90] Η σχέση του με το Θεό είναι πολύπλοκη και διαρκής : «Πρέπει να σκεφτόμαστε τον Θεό και όχι τη θρησκεία , την έκσταση και όχι το μυστικισμό.»[91]
Ο Σιοράν αποδοκιμάζει το γεγονός της ζωής και για αυτό ειρωνεύεται  την ερωτική πράξη , δια μέσου της οποίας η ζωή  διαιωνίζεται:  «Δεν μπορούμε να δεχτούμε ότι ένας θεός , ούτε καν ένας άνθρωπος , προέρχεται από μια γυμναστική που έχει  ως αποκορύφωμα ένα μούγκρισμα. Τι παράξενο που η «εξέλιξη» , ύστερα από τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα , δεν κατάφερε να εφαρμόσει κάποιον άλλο μηχανισμό…. Όταν ξέρουμε τι μοιράζει στον καθένα το πεπρωμένο , μένουμε κατάπληκτοι μπροστά στη δυσαναλογία ανάμεσα σε  μια στιγμή αφηρημάδας και στο θαυμαστό πλήθος  των συμφορών που πηγάζουν απ' αυτή. Όσο  περισσότερο εξετάζουμε αυτό το ζήτημα , τόσο περισσότερο ανακαλύπτουμε ότι οι μόνοι που έχουν κάτι καταλάβει είναι όσοι επέλεξαν την κραιπάλη ή τον ασκητισμό , οι διεφθαρμένοι ή οι ευνουχισμένοι .»[92]
Τελικά ο Σιοράν θα ομολογήσει ότι ο πολυθεϊσμός ταιριάζει περισσότερο στην ιδιοσυγκρασία και στην σκέψη του  καθώς και « στην ποικιλία των τάσεων και των ορμών μας , στις  οποίες προσφέρει τη δυνατότητα να εκφραστούν , να εκδηλωθούν , αφού καθεμιά απ' αυτές έχει την ελευθερία να στραφεί , σύμφωνα με τη φύση της , στο θεό που της ταιριάζει εκείνη τη στιγμή.»[93] Ο παγανισμός υπήρξε πολύ πιο διακριτικός έναντι της θεότητας από ότι ο χριστιανισμός. Χάρις  τον τελευταίο «βυθομετρήσαμε τις αβύσσους  του Θεού και τις δικές μας »[94] Αυτό είναι ένα κατόρθωμα που όμως δεν μπορεί να αποκρύψει το γεγονός ότι και ο χριστιανισμός με την λατρεία των αγίων  λαμβάνει τα χαρακτηριστικά που αποδίδονται στον παγανισμό [95].
Βεβαίως ακόμη κι αν οι θεοί  δεν  λαμβάνονται στην ονομαστική τους σημασία ή με τον τρόπο που αξιώνουν οι διάφορες θρησκείες , δεν μπορούμε  να αγνοήσουμε ότι παίζουν ένα κρίσιμο ρόλο  στην εξέλιξη ενός πολιτισμού ώστε « ένας πολιτισμός καταστρέφεται μόνο όταν καταστρέφονται οι θεοί του .»[96] Ο Σιοράν  αναφέρεται στον τρόπο , που θεωρεί , ότι κατάρρευσε η ρωμαϊκή αυτοκρατορία , αλλά η επισήμανση  του  θεωρεί   ότι  έχει ευρύτερη εφαρμογή. Τελικά ο πολυθεϊσμός όπως και η θέση ότι  η « ελευθερία είναι το δικαίωμα στη διαφορά »[97], θα τον οδηγήσουν να επιλέξει τον φιλελευθερισμό ως ένα αρκετά ανεκτό πολιτικό δέον.
 Φυσικά δεν σταματά να επαναλαμβάνει  ένα αντιφατικό λόγο , όπως όταν ισχυρίζεται ότι είναι αναγκαίος  κατά καιρούς ο ασκητισμός  καθώς « όταν τελειώνει η άσκηση , είμαστε περισσότερο ελεύθεροι και μόνοι σχεδόν άτρωτοι.»[98] , ή όταν γράφει « περισσότερο από οποτεδήποτε άλλοτε θα έπρεπε να χτίζονται μοναστήρια … για εκείνους που πιστεύουν σε όλα και για εκείνους που δεν πιστεύουν σε τίποτε. »[99].
Είναι εντυπωσιακό ότι ομολογεί πως τον γοητεύουν πιο πολύ τα βιβλία της διαιτητικής και του μυστικισμού  καθώς ο μυστικισμός προϋποθέτει την  ασκητική « Τα βιβλία που διαβάζω με μεγαλύτερο ενδιαφέρον τείνουν προς το μυστικισμό και τη διαιτητική .Μήπως υπάρχει κάποια σχέση ανάμεσα σ' αυτά τα δύο ;Οπωσδήποτε ναι , στο μέτρο που ο μυστικισμός προϋποθέτει  άσκηση, δηλαδή σύστημα ζωής , για την ακρίβεια ,δίαιτα.  »[100]
Βεβαίως ο στόχος του παραμένει σταθερός : να νεκρώσει το Εγώ , να νεκρώσει ο κόσμος. Να  κυριαρχήσει το κενό :  «Το ξέρουμε ότι δεν υπάρχει εγώ , αλλά αυτή τη γνώση τη βαραίνει η υστεροβουλία. Το κενό βρίσκεται ευτυχώς εκεί και , όταν το εγώ υποχωρεί , το αντικαθιστά, αντικαθιστά τα πάντα , πληροί τις προσδοκίες μας , μας δίνει τη βεβαιότητα της μη πραγματικότητάς μας. Το κενό είναι η άβυσσος χωρίς ίλιγγο. »[101]  . Ο Σιοράν  βρίσκει στο κενό την θετική διέξοδο , που δεν προσφέρει το μηδέν: «  Το κενό είναι το μηδέν , στερημένο από τα αρνητικά χαρακτηριστικά του , το  μηδέν μετουσιωμένο. Αν συμβεί να το νιώσουμε , οι σχέσεις μας με τον κόσμο μεταμορφώνονται , κάτι μέσα μας αλλάζει , παρ' όλο που κρατάμε τα παλιά μας ελαττώματα.» [102] Το κενό , η έλλειψη κάθε θεμελίου  οδηγεί στο όλο , στην ολότητα , ώστε η απόλυτη άρνηση τελικά εκβάλει στην μεταφυσική. Συγχρόνως εξομαλύνει την ζωή και το θάνατο  , ώστε να κάνει ανεκτό  το γεγονός της ύπαρξης : «Ακόμη και αν η εμπειρία του κενού δεν είναι παρά μια απάτη , ακόμη και τότε θα άξιζε να τη δοκιμάσει κανείς .Αυτό που στοχεύει , αυτό που επιχειρεί είναι να εκμηδενίσει και τη ζωή και το θάνατο , με μοναδικό σκοπό να τα κάνει ανεκτά .Αν το πετυχαίνει μερικές φορές , τι άλλο να  ευχηθούμε; Χωρίς αυτή δεν υπάρχει κανένα φάρμακο  για την αναπηρία της ύπαρξης ούτε και ελπίδα να ξαναγυρίσουμε , έστω και για σύντομες στιγμές , στην πριν από τη γέννηση γλυκύτητα , στο φως του καθαρού προγενέστερου .»[103] Άλλωστε « δεν έχουμε καμιά απόδειξη ότι είναι προτιμότερο να υπάρχουμε παρά να μην υπάρχουμε»[104] Ο θάνατος κατά συνέπεια δεν είναι ένα τρομακτικό γεγονός , που απωθεί και φοβίζει , αλλά « το άρωμα της ύπαρξης»[105].Η  εξερεύνηση του μηδενός , του κενού  προϋποθέτει μεθοδολογικά τον σκεπτικισμό , ο οποίος  οδηγεί εκτός του κόσμου « Ο σκεπτικιστής είναι ο λιγότερο μυστηριώδης άνθρωπος που υπάρχει και ωστόσο από κάποια στιγμή και έπειτα δεν ανήκει πια σ' αυτό τον κόσμο.»[106]
Η άρνηση της επιθυμίας , όπως και στον βουδισμό , αποτελεί το κλειδί της λύτρωσης : « Μόλις πάψουμε να έχουμε επιθυμίες , γινόμαστε πολίτες όλων των κόσμων και κανενός .Βρισκόμαστε εδώ μέσω της επιθυμίας , μόλις την ξεπεράσουμε , δεν είμαστε από πουθενά και δεν έχουμε πια τίποτε να ζηλέψουμε από ένα άγιο ή από ένα  φάντασμα. Είναι  πιθανόν να υπάρχει ευτυχία στην επιθυμία , αλλά η  ευδαιμονία εμφανίζεται μόνο εκεί όπου έχει σπάσει κάθε δεσμός. Η ευδαιμονία δεν είναι συμβατή μ' αυτό τον κόσμο. Για χάρη της κόβει ο ερημίτης όλους τους δεσμούς  του , για χάρη της αυτοκαταστρέφεται.  »[107]
To 1937  ,o Σιοράν, πολύ νέος,    εκδίδει στο Βουκουρέστι το βιβλίο «Για δάκρυα και αγίους»[108] .  Ο Κ.Τσιρόπουλος -  ένας στοχαστής έντονα επηρεασμένος από την ορθοδοξία -  γράφει  στην εισαγωγή της ελληνικής έκδοσης ότι ο Σιοράν «δέχεται τους αγίους  αλλά αμφισβητεί τον Θεό » και  « αφήνει την εντύπωση μιας παλινδρομικής αντιφατικότητας  ανάμεσα στο  είναι και στο μηδέν του Θεού»[109]  , ενώ προσθέτει  «  ο Σιοράν υπήρξε ένας μοναδικός στην σύνθεση της προσωπικότητας του σκεπτικιστής . (και ο σκεπτικιστής σφραγίζει τα πάντα με τον σχετικισμό του ). Αλλά ένας σκεπτικιστής που υπάρχοντας στον κόσμο υποφέρει. Η οδύνη που εκφράζει   ο στοχασμός του τον απομακρύνει αρκετά από τον καθαρά στωικισμό , τον αναδείχνει μια περίπτωση συγκλονιστικά αξιοσέβαστη στη γενναία της τιμιότητα ώστε ενώ εκφράζει βεβαιότητα πως υπάρχει ο Θεός ( στοχασμοί 19,23,53) συγχρόνως να Τον αρνείται ( στοχασμοί 6, 87, 117) , να Τον θεωρεί λιποτάχτη ( στοχασμός 147)  στους πόνους του ανθρώπου , να επιθυμεί «  να ταπεινώσουμε» τον Θεό ( στοχασμός 165 ) και τελικά να εξομολογείται πως «πεθαίνει εν Θεώ» (στοχασμός 94) όχι κατά Θεόν . »[110]. Η Sylvie Jaudeau    επισημαίνει ότι « Όλο το σιορανικό δράμα  εμφανίζεται σε αυτό το βιβλίο : « το πάθος του απόλυτου μέσα σε μια σκεπτικιστική ψυχή», μια ψυχή η οποία κατατρύχεται από την ιδέα ότι το άπειρο  που την ταλανίζει πιθανώς δεν είναι παρά « ένα σφάλμα της καρδιάς » , μια ψυχή η οποία γοητεύεται από την ακλόνητη πίστη των αγίων , που είναι ικανοί να « κοιμηθούν εν Θεώ για να πεθάνουν μέσα τους»……Το δράμα του ανθρώπου που διαπερνάται από το προαίσθημα του Θεού , είναι ότι  κατατρύχεται από το όραμα του μηδενός , από το δικό του μηδέν : «Κατά βάθος υπάρχουμε μόνον Αυτός κι εγώ , αλλά η σιωπή του μας καταργεί αμφότερους »  γράφει.»[111]
Το έργο ξεκινά με ένα αφορισμό , για τον οποίο δεν θα είχε αντίρρηση μια θρησκευτική φύση : «Δεν είναι η γνώση αυτή που μας κάνει να πλησιάσουμε τους αγίους , αλλά το ξύπνημα των δακρύων που κοιμούνται βαθιά μέσα μας. Μόνο τότε και μέσω αυτών , προχωρούμε στη γνώση και καταλαβαίνουμε πως μπορούμε να γίνουμε άγιοι αφού πρώτα υπήρξαμε άνθρωποι.»[112]  Η ζωή όπως και ο θάνατος αντιμετωπίζονται με αδιαφορία , ενώ επανέρχεται σε ένα θέμα που θα απασχολεί όλο το έργο του , τον πόνο : «το όριο κάθε πόνου είναι ένας μεγαλύτερος πόνος».[113] Βεβαίως το ερώτημα του Θεού σημαδεύει την σκέψή του : «Έρχεται μια στιγμή που επανέρχονται όλα στο Θεό… Δε θα είναι ο Θεός παρά ένα φευγαλέο πάθος , ένας τρόπος του πνεύματος ;»[114] Συγχρόνως διασταυρώνει τις σκέψεις του Νίτσε και του Πασκάλ : « Η μεγάλη αξία του Νίτσε είναι ότι ήξερε να υπερασπίζεται τον εαυτό του έγκαιρα εναντίον της αγιότητας .Τι θα είχε απογίνει εάν άφηνε ελεύθερες τις φυσικές του ροπές ; - Ένας Πασκάλ μαζί με όλες τις τρέλες των αγίων.»[115] Ο μηδενισμός του όμως  αφήνει διάπλατα την πόρτα στον μυστικισμό .Κατά έναν τρόπο τον ελκύει : «Είμαστε τόσο πιο κοντά στον μυστικισμό ώστε ο χρόνος να χάνεται πληρέστερα από τη μνήμη μας. Όσο πιο φρέσκα και καλοδιατηρημένη είναι η μνήμη , τόσο καλύτερα εισβάλλει στα φαινόμενα , στην αμεσότητα .Η αρχαιολογία της μας αποκαλύπτει πειστήρια ενός άλλου κόσμου έναντι αυτού εδώ .»[116] Με λόγο ευστοχότερον  ενός θεολόγου γράφει «Η αγιότητα έχει για μέθοδο τον πόνο και ο σκοπός της είναι ο Θεός. …Οι  φιλόσοφοι είναι ψύχραιμοι. Δεν  υπάρχει ζεστασιά παρά μόνο στη γειτονία με τον Θεό. Η φύση μας , για ό,τι σιβηρικό φέρει μέσα της , απαιτεί τους αγίους. »[117] .Η σπουδή στον πόνο είναι προϋπόθεση της  αγιότητας . «Δεν υπάρχει αγιότητα χωρίς ηδονή του πόνου και χωρίς μιαν ύποπτη εκλέπτυνση».[118]
Ο μυστικισμός και ο σκεπτικισμός δεν αλληλοαποκλείονται , αλλά ο ένας τροφοδοτεί τον άλλο :  «Ένας  φιλόσοφος ξεφεύγει από τη μετριότητα μόνο μέσω του σκεπτικισμού ή του μυστικισμού , αυτές τις  δύο μορφές της απόγνωσης απέναντι στη γνώση .Ο μυστικισμός είναι μια διαφυγή πέρα από τη γνώση , ο σκεπτικισμός μια γνώση χωρίς ελπίδα. Δύο τρόποι  για να πείς ότι  ο κόσμος δεν είναι μια λύση. »[119] Το μηδέν είναι προνομιακό σημείο  της αγιότητας : «Η απελπισία , γεννημένη ανάμεσα σε μιαν έρημο  και έναν ουρανό το ίδιο αδιάλλακτους , οδήγησε στον παροξυσμό της αγιότητας. Η «ξηρασία της συνείδησης » για  την οποία παραπονιούνται οι άγιοι , είναι το αντίστοιχο φυσικό φαινόμενο της εξωτερικής ερήμου .Όλα είναι τίποτε - αυτή είναι η αρχική αποκάλυψη των μοναστηριών. Έτσι αρχίζει μυστικισμός .Ανάμεσα στο τίποτε και στον Θεό είναι λιγότερο από ένα βήμα , γιατί ο Θεός είναι η θετική έκφραση του μηδενός. »[120]
Ο Σιοράν  εντοπίζει το όριο εκείνο , όπου η εύρεση του μηδενός καταλήγει σε αναζήτηση  του Θεού : «Η αγιότητα είναι η υπέρβαση της κατάστασης του πλάσματος .Η επιθυμία να είσαι εν Θεώ δεν  ταιριάζει πλέον με την ύπαρξη δίπλα ή κάτω , που προσδιορίζει την πτώση μας. ..Και εάν δεν μπορώ να ζήσω , τουλάχιστον θα ήθελα να πεθάνω εν Θεώ. Ή καλύτερα , να συνδυάσω και τα δύο : να ταφώ ζωντανός εν Αυτώ.»[121]
 Ο μυστικισμός και η έκσταση προϋποθέτουν την έξοδο από τον κόσμο .Το κενό  οδηγεί στο πάν. Ο ειρωνικός λόγος καταλύει την νομιμότητα του υπάρχειν για να καταλήξει στον τραγικό λόγο  : «  Ο μυστικισμός αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στο πάθος της έκστασης και τον τρόμο του κενού. Δεν μπορεί κανείς να γνωρίσει τη μια , χωρίς να έχει γνωρίσει το άλλο. Και τα δύο προϋποθέτουν μια έντονη θέληση « λήθης του παρελθόντος » , μια προσπάθεια προς ένα ψυχικό λευκό … Μόλις η ψυχή ωριμάσει για ένα διαρκές και γόνιμο κενό , υψώνεται μέχρι την ολοκληρωτική εξάλειψη .Η συνείδηση ανεβαίνει πέρα από τα κοσμικά όρια .Μια  συνείδηση απελευθερωμένη από όλες τις εικόνες είναι απαραίτητη προϋπόθεση της κατάστασης έκστασης και της εμπειρίας του κενού .Δεν βλέπει πια κανείς τίποτε πέρα από το τίποτε και αυτό το τίποτε είναι το πάν. Η έκσταση είναι μια ολοκληρωτική παρουσία χωρίς αντικείμενο , ένα κενό πλήρες. Ένα ρίγος  διασχίζει το μηδέν , μια επιδρομή του όντος  μέσα  στην απόλυτη  απουσία .Το κενό είναι η κατάσταση της έκστασης , όπως η έκσταση είναι η κατάσταση του κενού.»[122]
Ο Σιοράν καταφεύγει στον δυτικό μυστικισμό , όπως είναι ο  Άγιος Ιωάννης του Σταυρού  ή ο Μάϊστερ Έκχαρτ , για να συνδέσει το μηδέν με την Θεότητα ( «το ζωτικό μηδέν είναι το ιδανικό σημείο στήριξη της Θεότητας» [123]) .Όμως παρόμοιες σκέψεις συναντούμε και στον ορθόδοξο μυστικισμό (Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς ) ,  και στους  «ερημίτες της Θηβαϊδας» , στους οποίους  δεν παραλείπει ο Σιοράν να αναφερθεί ,   γεγονός που δείχνει μια ριζωμένη στην σκέψη αντίληψη , ανεξάρτητη από χωρική ή την χρονική της προέλευση . Γράφοντας με ένα τρόπο κλασσικό μυστικιστικό ο Σιοράν επισημαίνει ότι η « Η εν Θεώ ζωή είναι θάνατος του πλάσματος , όχι μοναξιά μαζί αλλά μέσα σε αυτόν .Είναι η « μοναξιά εν Θεώ , του αγίου Ιωάννη του Σταυρού. Σ' αυτόν η ένωση της ανθρώπινης μοναξιάς με την απέραντη έρημο του Θεού είναι μια ανέκφραστη ευχαρίστηση , αγγέλτρια της πλήρους ταυτολόγησής τους. »[124] Σε αρμονία με την θεολογία του προσώπου και τον περσοναλισμό καταλήγει ότι : «Η ανθρωπότητα απαλλάσσεται από τον Θεό από τότε που τον απογύμνωσε από τις ιδιότητες του ως προσώπου. Θέλοντας να διευρύνει τον τομέα επιρροής του Παντοδύναμου , τον έκρυψε , χωρίς να το θέλει , από την άμεση όρασή μας . »[125]          
Προφανώς ο μυστικισμός ανακαλύπτει στον διανοητισμό της θεολογικής σκέψης και στην απόπειρα της να περιλάβει  στην γλώσσα ότι δεν λέγεται   και ότι ανήκει στην σιωπή  έναν αντίπαλο , αλλά και ένα εμπόδιο που κλείνει τον δρόμο προς την θεότητα : « Η θεολογία είναι η άρνηση του  Θεού. Η παράλογη ιδέα να ζητεί  κανείς επιχειρήματα για να  αποδείξει την ύπαρξή του !Όλα αυτά τα εγχειρίδια δεν αξίζουν ούτε ένα επιφώνημα της  αγίας Τερέσας. Από  τότε που υπάρχει η θεολογία , καμία συνείδηση δεν κέρδισε μια επί πλέον βεβαιότητα , γιατί η θεολογία δεν είναι παρά η άθεη άποψη της πίστης .Το έσχατο  μυστικιστικό ψέλλισμα είναι πιο κοντινό στον Θεό απ' όσο η Θεολογική Σύνοψη. Ό,τι είναι  θεσμός και θεωρία παύει να είναι ζωντανό .Η Εκκλησία και η θεολογία εξασφάλισαν στον Θεό μια διαρκή αγωνία. Μόνο ο μυστικισμός κατά καιρούς τον αναζωογόνησε.   » [126]
Πολύ εύστοχα ο Σιοράν  , επαναλαμβάνοντας  και επεκτείνοντας τον Μπερδιάγεφ, συνδέει  τον ρώσικο όσο και τον ισπανικό  σκεπτικισμό - θα προσθέταμε και τον μηδενισμό - με τον Θεό : « Η Ρωσία με ολόκληρη τη Σιβηρία - καίγεται ταυτόχρονα με την Ισπανία και ολόκληρο τον ουρανό. Ο πιο σκεπτικιστής Ρώσος η Ισπανός είναι  είναι περισσότερο παθιασμένος για τον Θεό από οποιονδήποτε γερμανό μεταφυσικό. Όλες οι φωτοσκιάσεις της ολλανδικής ζωγραφικής δεν παραβγαίνουν σε δραματική ένταση τη φλεγόμενη σκιά ενός Θεοτοκόπουλου ή ενός Θουρμπαράν. »[127] Αποσαφηνίζοντας  το θεμέλιο  της σκέψης αυτής γράφει «Αδύνατο να αγαπάς τον Θεό  αλλιώτικα ,  παρά μισώντας τον ! »[128] Ο Ντοστογιέφσκι, ο Νίτσε  μαζί με τον Σοπενάουερ αποκαλύπτονται σε αυτό το σημείο οι μεγάλοι του δάσκαλοι .Η εμμονή του στην σημασία του πόνου όπως και στον αρνητικό ρόλο της επιστήμης που « μειώνει την μεταφυσική συνείδηση»[129]  τεκμηριώνουν το μέγεθος της επίδρασης τους.
      Στο έργο του « Ο πειρασμός του υπάρχειν»[130] ο Σιοράν επιχειρεί να επεκτείνει τον φιλοσοφικό του λόγο στην  παρουσίαση  ορισμένων στοιχείων που έχουν αποκρυσταλλώσει διάφοροι λαοί κατά την ιστορική του διαδρομή. Ξεκινάει την σκέψη του με την παραδοχή ότι « Ο ρυθμός της ζωής μας , πιο πολύ κι από το ύφος , θεμελιώνεται στην εντιμότητα της εξέγερσης»[131] , ενώ στην θέση της ενότητας τοποθετεί  την διαφοροποίηση  , την πολλαπλότητα  και την ετερογένεια. Συγχρόνως επανέρχεται στην προσφιλή του θεματολογία στους μυστικούς ,  που « έχουν δίκιο που αναζητούν τον Θεό μέσα τους , ή αλλού , εκτός απ' αυτόν τον κόσμο , τον οποίο έχουν διαγράψει εντελώς , χωρίς ωστόσο να έχουν ξεπέσει στην ανταρσία»[132] όπως και στην αναζήτηση της οδύνης. Γράφοντας  για τους λαούς με έναν τρόπο , που θυμίζει έντονα Χάϊντεγκερ , επισημαίνει ότι η «η Αμερική ορθώνεται μπροστά στον κόσμο σαν ένα θυελλώδες μηδέν , ένα άνευ ουσίας πεπρωμένο»[133] ,   ενώ «  όσον αφορά τη  Ρωσία , δεν μπορούμε να εξετάσουμε το παρελθόν της χωρίς να νιώσουμε ένα ρίγος , ένα τρόμο ποιότητας .Παρελθόν υπόκωφο , πλήρες υπόγειας αναμονής , αγωνίας , παρελθόν πεφωτισμένων αρουραίων. Η εισβολή των Ρώσων θα κάνει τα έθνη να τρέμουν - ήδη έχουν εισάγει το απόλυτο στην πολιτική. Είναι  η πρόκληση για μιαν ανθρωπότητα λεηλατημένη από τις τύψεις  στην οποία δεν θα παραλείψουν να δώσουν τη χαριστική βολή. Αν εμείς δεν έχουμε πια ψυχή , έχουν εκείνοι με το παραπάνω …Στην  πραγματικότητα δεν σκέφτονται , εκρήγνυνται. Στο στάδιο όπου η νόηση δεν μειώνει , ούτε διαλύει τις εμμονές , αγνοούν τα νοσηρά συμπτώματα του στοχασμού , όπως και τις ακρότητες της συνείδησης , στις οποίες αυτή γίνεται παράγοντας ξεριζωμού και αναιμίας. »[134]Από αυτή την έποψη η Ρωσία , όχι μόνο , διαθέτει ένα βαρύ  και  στέρεο πνευματικό  παρελθόν  , αλλά και ένα ορμητικό ένστικτο που την ωθεί να ταυτίζει τις πολιτικές πράξεις με το απόλυτο.  Ο μεσσιανισμός τους , που έχει πάρει πολλές μορφές ήδη από τα έργα του Ντοστογιέφσκι  , «είναι το νοσηρό φαινόμενο της νεότητας ενός λαού.»[135] Βεβαίως  ούτε οι Ρώσοι , ούτε οι Αμερικάνοι « δεν ήταν αρκετά ώριμοι , ούτε διανοητικώς αρκετά διεφθαρμένοι για να « σώσουν » την Ευρώπη ή ν ΄ αποκαταστήσουν την παρακμή της»[136]  Αλλά και οι Γερμανοί  «  ιμπεριαλιστές εν ονόματι ενός περιορισμένου ονείρου και μιας ιδεολογίας εχθρικής σε όλες τις αξίες που προέκυψαν από την Αναγέννηση  »[137] απέτυχαν διότι « συμπεριφέρθηκαν τόσο αδέξια , ώστε επιτάχυναν την πανωλεθρία της .Δυσαρεστημένοι , που τη συγκλόνισαν και την άφησαν άνω κάτω , επιπλέον , δώρο στη Ρωσία και την Αμερική , διότι  γι' αυτές ήξεραν καλά να πολεμούν και να καταρρέουν. Έτσι, ήρωες για λογαριασμό  άλλων  , δράστες ενός τραγικού χαλασμού , απέτυχαν στον σκοπό τους , στον αληθινό ρόλο τους .Αφού προηγουμένως μελέτησαν και διέπλασαν τα θέματα του σύγχρονου κόσμου , παρήγαγαν τον Χέγκελ και τον Μάρξ , χρέος τους ήταν να τεθούν στην υπηρεσία μιας οικουμενικής ιδέας , και όχι ενός φυλετικού οράματος.»[138]
   Ο Σιοράν δεν βλέπει να έχει μέλλον η Δύση. Την  περιμένει το χάος και το ιστορικό της τέλος. Η ελευθερία ταυτίζεται με την επιθυμία να είσαι ο εαυτός .Αυτή την θεμελιώδη θέση η Ευρώπη την έχει απορρίψει  ,  ώστε ότι συνιστούσε την γοητεία και την πρωτοτυπία  δηλαδή « η οξύτητα του κριτικού της πνεύματος »  και ο « επιθετικός σκεπτικισμός της»  τελικά « εξεμέτρησε το ζην »[139]  και αντικαταστάθηκε από τον δογματισμό. Η επισήμανση του είναι ανακριβής. Ο σκεπτικισμός όσο και ο δογματισμός έχουν μια περίοπτη θέση στον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Συνεπώς ο Σιοράν αποτυγχάνει  να ερμηνεύσει τους λόγους της παρακμής της Δύσης. Παρόλα αυτά   προφητικά ισχυρίζεται «Το μέλλον ανήκει στα περίχωρα του πλανήτη.»[140] Βεβαίως με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στέκεται στην χώρα  της Αγίας Τερέζας ,του Θερβάντες, του Ουναμούνο, του  Ορτέγκα Υ Γκάσσετ, την Ισπανία .Πρόκειται για έναν πολιτισμό  που απώλεσε τον εαυτό του από «υπερβολικό βάθος »[141], ενώ η εμμονή τους στο μηδέν δημιούργησε «ένα μη σοβαρό τραγικό».[142] Κοντά σε αυτούς έρχονται οι μικρότεροι λαοί που χρησιμοποιούν τον εθνικισμό τους ως μάσκα « χάρη στην οποία προσπαθούν να κρύψουν το δράμα τους και να ξεχάσουν , μέσα σε φρενίτιδα από διεκδικήσεις , την ανικανότητά τους να παρεμβάλλονται στα γεγονότα.»[143]
  Το  εβραϊκό έθνος αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση ακριβώς επειδή έχει βιώσει το ξερίζωμα του ανθρώπου  με μεγάλη ένταση: «Το να είσαι άνθρωπος είναι ένα δράμα , το να είσαι Εβραίος είναι ένα άλλο δράμα. Έτσι ο Εβραίος έχει το προνόμιο να ζει δύο φορές τη συνθήκη μας .Εκπροσωπεί την  κατ' εξοχήν διαχωρισμένη ύπαρξη , ή , για να χρησιμοποιήσω μιαν έκφραση με την οποία χαρακτηρίζουν οι θεολόγοι τον Θεό , το όλως άλλο.  »[144] Πρόκειται για έναν λαό που επιχειρεί μέσα στην ιστορική διαδρομή να κρατήσει ζηλότυπα την ταυτότητα  του  .Μπορεί να φόρεσε άλλες ταυτότητες - να υποδύθηκε άλλοτε τον χριστιανό, άλλοτε τον μουσουλμάνο , άλλοτε τον άθεο και τον αγνωστικιστή - , αλλά σπάνια επέτρεψε στον εαυτό του να αφομοιωθεί. Η  τελευταία του προσπάθεια να δημιουργήσει  εθνικό κράτος στα εδάφη ενός άλλου λαού τον κάνει πρωταγωνιστή  σε ένα νέο ιστορικό δράμα. Ο Σιοράν επισημαίνει   για το εβραϊκό  έθνος ότι « Το βέβαιον είναι ότι εμφανίστηκαν επί μακρόν ως η ενσάρκωση του  φανατισμού , και ότι η κλίση τους προς  τη φιλελεύθερη ιδέα  είναι μάλλον επίκτητη , παρά έμφυτη. Ο πιο μη ανεκτικός και καταδιωγμένος των λαών συνενώνει τον οικουμενισμό με τον πιο αυστηρό ιδιομορφισμό. »[145]Τους πιστώνει  όμως το γεγονός ότι απέρριψαν τον χριστιανισμό. Μια ανεξήγητη σκέψη τους θεωρεί υπεύθυνους για ότι συμβαίνει : « Δεν υπάρχουν  γεγονότα , κακουργήματα  ή καταστροφές για τα οποία οι αντίπαλοί τους δεν τους έχουν καταστήσει υπεύθυνους .Παράλογη απότιση τιμής .Όχι ότι πρέπει να ελαχιστοποιηθεί ο ρόλος τους .Για να είμαστε όμως δίκαιοι , πρέπει να τα βάλουμε μαζί τους μόνο για τα πραγματικά τους αδικήματα : το πιο σημαντικό είναι ότι παρήγαγαν έναν θεό που η ευδοκίμησή του - μοναδική στην ιστορία των θρησκειών - έχει κάτι που μας αφήνει άναυδους . » [146]
 Αντιφατική είναι σε αυτό το σημείο η αξιολόγηση του Σιοράν . Αρνητικός διότι συντέλεσαν στην δημιουργία του χριστιανισμού , θετικός διότι δεν τον αποδέχθηκαν. Τελικά   βέβαια θα τους επιδαψιλεύσει την μεγάλη τιμή: « είναι οι δάσκαλοι περί  του υπάρχειν .Απ' όσους γνώρισαν μακρά περίοδο σκλαβιάς , μόνον αυτοί έχουν καταφέρει ν ΄αντισταθούν στις γητειές της αβουλίας. »[147] Οι Γερμανοί τους φθόνησαν γιατί ήσαν αυτό που και οι ίδιοι επιθυμούσαν να είναι: «Αυτοί οι δύο λαοί , νιώθοντας μυστική έλξη ο ένας για τον άλλο , δεν μπορούσαν να συνεννοηθούν : πως οι Γερμανοί , αυτοί οι αριβίστες του  πεπρωμένου , θα είχαν συγχωρέσει στους Εβραίους το γεγονός ότι κατάφεραν να έχουν μοίρα ανώτερη από τη δική τους;… Οι Γερμανοί απεχθάνονταν στον Εβραίο το δικό τους υλοποιημένο όνειρο , την οικουμενικότητα που δεν μπορούσαν να προσεγγίσουν…Ούτε εκλεκτοί , ούτε καταδικασμένοι , οι Γερμανοί εκτραχηλίστηκαν ότι είναι και το ένα και το άλλο: η κορυφαία στιγμή της ανάπτυξής τους θα αποτυπωθεί ως ένα επεισόδιο στην εποποιία των Εβραίων. »[148] Οι σκέψεις αυτές θα πρέπει να διαβαστούν και ως έμπρακτη μεταμέλεια του Σιοράν  για τις μεσοπολεμικές πολιτικές του επιλογές.
   Βεβαίως η προσπάθεια να χαρακτηρίσει  λαούς μέσα από την ιστορική τους εξέλιξη αποτελεί  ένα διάλειμμα στον φιλοσοφικό λόγο του , που έλκεται από την αποθέωση του μηδενός .Ισχυρίζεται ότι  ο λόγος του δεν αποτυπώνει την  επιθυμία για καταστροφή  , αλλά ένα κόσμο που τείνει προς την αυτοεκμηδένιση. Στην πραγματικότητα συμβαίνουν και τα δύο .Η επιθυμία του μηδενός  προεκτείνεται από το υποκείμενο στον αντικειμενικό κόσμο , ώστε ο σκεπτικισμός του δεν είναι μια μέθοδος , αλλά η υποδοχή του μηδενός : «Δεν καταστρέφουμε , καταστρεφόμαστε .Μίσησα τον εαυτό μου σε όλα τα αντικείμενα του μίσους μου , φαντάστηκα θαύματα εκμηδενισμού , κονιορτοποίησα τις ώρες μου , πειραματίστηκα με τις γάγγραινες της διάνοιας. Ο σκεπτικισμός , όργανο ή μέθοδος , κατέληξε να εγκατασταθεί μέσα μου , να γίνει η φυσιολογία μου , η μοίρα του σώματος μου , η εντόσθια αρχή ( principe) μου , το κακό από το οποίο δεν ξέρω πώς να γιατρευτώ ή να εξολοθρευτώ. »[149] Τελικά θα ομολογήσει : «Καταστρέφομαι , το θέλω πολύ.»[150] Για να καταλήξει και πάλι σε ένα μεταφυσικό ξέσπασμα : «προσπαθώ ν' αποσπαστώ  απ' όλα , ν' ανυψωθώ με το να ξεριζώνομαι .Για να γίνουμε ουτιδανοί , οφείλουμε να κόψουμε τις ρίζες μας , να γίνουμε μεταφυσικώς ξένοι.»[151]
 Ο μηδενισμός τον καθοδηγεί στην αναζήτηση του ιερού : «Όταν με κατακλύζει το τίποτα και , σύμφωνα με μιαν ανατολίτικη έκφραση , φτάνω στο «άδειο του κενού » , μου συμβαίνει , καταπτοημένος απ' αυτήν την ακρότητα , να στρέφομαι στον Θεό , έστω και μόνο με την επιθυμία να ποδοπατήσω τις αμφιβολίες μου , να έρθω σε αντίφαση με τον εαυτό μου και , πολλαπλασιάζοντας τα ρίγη μου , ν' αναζητήσω σ' αυτά  ένα κίνητρο .Η εμπειρία του κενού είναι ο μυστικός πειρασμός του άπιστου , η δυνατότητά του για προσευχή , η στιγμή του για πληρότητα. Στα  όρια μας ανακύπτει ένας θεός , ή κάτι που παίρνει τη θέση του.  »[152]  Βεβαίως δεν αγνοεί τις αντιφάσεις του , γι΄ αυτό επαναλαμβάνοντας τον Φλωμπέρ γράφει «Είμαι ένας μυστικός και δεν πιστεύω σε τίποτα .»[153] Το στοιχείο που τον ελκύει σε στοχαστές όπως ο Νίτσε και σε Μυστικούς όπως ο Μάιστερ Έκχαρτ  και ο Άγγελος Σιλέσιος  είναι  η αποθέωση του υποκειμενισμού και η έλλειψη συστήματος , η υποχώρηση του διανοητισμού και η προέλαση της αισθαντικότητας  .Ειδικά για τον τελευταίο γράφει «Τον Άγγελο Σιλέσιο δεν  τον απασχολεί ο Θεός , αλλά ο δικός του Θεός.» [154]
Οι μυστικοί είναι η ωριμότητα της σκέψης : «Οι μυστικοί , ανυπότακτοι από κλίση , φρενιασμένοι στις  προσευχές τους , παίζουν , τρέμοντας με τον ουρανό… Και ήταν όλοι δυνατοί , εφόσον κατέστρεφαν το σώμα τους για ν' αντλούν απ' αυτό  συμπλήρωμα ισχύος .Νομίζουμε πως είναι μαλακοί , δεν υπάρχουν πιο σκληρά όντα. Τι μας προτείνουν ; Την αρετή της ανισορροπίας .Άπληστοι για κάθε είδους πληγές , υπνωτισμένοι από το αλλόκοτο , επιχείρησαν την κατάκτηση της μόνης μυθοπλασίας που αξίζει τον κόπο .Ο Θεός τους χρωστάει τα πάντα : τη δόξα του , το μυστήριό του , την αιωνιότητά του. Δανείζουν ύπαρξη στο ασύλληπτο , ασκούν βία στο Τίποτα για να το ζωντανέψουν: πως θα μπορούσε  η μαλθακότητα να επιτελέσει παρόμοιο άθλο ;Αντίστροφα από το αφηρημένο και λανθασμένο μηδέν των φιλοσόφων , το δικός τους εκρήγνυται από πληρότητα : απόλαυση εκτός κόσμου , ανύψωση της διάρκειας , φωτεινή εκμηδένιση πέραν των ορίων της σκέψης. »[155]
Αντίθετα με το πνεύμα των Μυστικών, ο Απόστολος Παύλος ,θεωρεί ,ότι εισήγαγε στον χριστιανισμό όλα τα ελαττώματα της Παλαιάς Διαθήκης : τη μισαλλοδοξία , την βαναυσότητα , τον επαρχιωτισμό : «  Δεν έχει ούτε τον λυρισμό των αρχαίων προφητών , ούτε τον ελεγειακό και κοσμικό τους τόνο , έχει όμως το σεκταριστικό πνεύμα τους και καθετί που σ' εκείνους ήταν κακογουστιά , φλυαρία , παραλήρημα προς χρήσιν των πολιτών .»[156]Παρόλα  αυτά και παρά την αμφιθυμία του θα επανέρχεται συχνά όχι μόνο στους  Μυστικούς της Δύσης αλλά και της Ανατολής  , τον Κασσιανό ,τον Ευάγριο , τον Άγιο Νείλο[157]. Σε αυτούς  θα βρει το ουσιώδες : την μελέτη θανάτου. Πιστεύει ότι έφευγαν στην έρημο για να αισθανθούν με μεγαλύτερη ένταση τον θάνατο .Τελικά κάνουν την έρημο υπόθεση του εσωτερικού ανθρώπου : «  Αυτόν τον τόνο , για να τον ακούσουμε, οφείλουμε να νοικοκυρέψουμε εντός μας μιαν έρημο… Αν το καταφέρουμε , αρμονίες διατρέχουν το αίμα μας , οι φλέβες μας διαστέλλονται , τα μυστικά και τα  αποθέματά μας εμφανίζονται στην επιφάνεια μας , όπου η αηδία και ο πόθος , η φρίκη και η συναρπαγή συγχωνεύονται σε μια σκοτεινή και λάμπουσα γιορτή .Η αυγή του θανάτου χαράζει μέσα μας. Κοσμικός σπασμός , έκρηξη των σφαιρών , μύριες φωνές ! Είμαστε ο θάνατος , και όλα είναι ο θάνατος …..  Οι ερημίτες των πρώτων αιώνων θα μας χρησιμεύσουν εκ νέου ως παράδειγμα .Θα μας μάθουν πως , προκειμένου ν΄ ανεβάσουμε το ψυχικό  μας επίπεδο , οφείλουμε να είμαστε σε διαρκή σύγκρουση με τον εαυτό μας. Δικαίως ένας Πατέρας της Εκκλησίας τους ονόμασε «αθλητές της ερήμου» .Ήταν μαχητές , των οποίων την ένταση , τη λύσσα εναντίον του εαυτού τους , τους αγώνες τους , δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε…Οι αναχωρητές ήξεραν να θεραπεύουν την ανεπάρκεια των βασάνων τους …Αφού καταπολέμησαν τον κόσμο , ένιωσαν την ανάγκη να πολεμήσουν τον εαυτό τους .Οποία ηρεμία για τον πλησίον τους …Όλοι αυτοί οι ερημίτες , εάν είχαν μείνει εντός του αιώνος , πόσες ακρότητες δεν θα είχαν διαπράξει !Προς όφελος της εποχής τους , είχαν την έμπνευση να ασκήσουν την ωμότητά τους στον εαυτό τους .Αν τα ήθη μας πρέπει να εξημερωθούν , θα χρειαστεί να μάθουμε να στρέφουμε τα νύχια μας εναντίον μας , να δίνουμε   αξία στην τεχνική της ερήμου..»[158] Ο Σιοράν απεχθάνεται τον Θεό , τους καλόγερους και τις πεποιθήσεις   τους , αλλά συγχρόνως θαυμάζει τις υπερβολές τους , την αμετροέπεια τους , τις αγρυπνίες τους , τον «νυκτόβιο αθλητισμό τους », το γεγονός ότι «κάνουν τον θάνατο τρόπο για να μην πεθάνουν»[159].Ενάντια στις αμφιβολίες και στις καταφάσεις   «καθετί που ζει , κάθε υποτυπώδης ύπαρξη , μετέχει μιας θρησκευτικής ουσίας», « κάθε αληθινός ζωντανός επιδίδεται μανιωδώς στην ηδονή και στην οδύνη »  και καθιστά τον θάνατο «κατάφαση στη ζωή».[160]
    Τις διαστάσεις , συχνά αντιφατικές ,    που λαμβάνει η σκέψη του Σιοράν μπορούμε να τις ερμηνεύσουμε από τις επιρροές που δέχθηκε από δύο σημαντικούς Ρώσους φιλοσόφους τον Ν.Μπερντιάγεφ  και τον Λ.Σεστώφ . Στην συνέντευξη του στην  Sylvie Jaudeau  εξαίρει ιδιαίτερα το ενδιαφέρον του για τον δεύτερο  λέγοντας : «έπαιξε σημαντικό ρόλο στη ζωή μου .Του είμαι αφοσιωμένος , χωρίς να έχω την τύχη να τον γνωρίσω προσωπικά .»[161]Πρόκειται για δύο στοχαστές στους οποίους η ρώσικη παράδοση - της Ορθοδοξίας ,του Ντοστογιέφσκι   , του Μπερδιάγεφ, του Ευδοκίμωφ - συναντάται  γόνιμα με την δυτικοευρωπαϊκή φιλοσοφία του Νίτσε , του Κίρκεγκωρ  και  του υπαρξισμού. Σύμφωνα με τον Τ.Μίλοτς [162] ο Σεστώφ έχει επηρεάσει την Σιμόν Βέιλ  και βέβαια τον Α.Καμύ.  Ο τελευταίος γράφοντας για θέματα παρεμφερή με αυτά του Σιοράν - το παράλογο , το μηδενισμό , την αυτοκτονία -  εξετάζει στο έργο του «Ο μύθος του Σίσυφου - δοκίμιο πάνω στο παράλογο »   την συμβολή του Σεστώφ  - όπως και των  Κίρκεγκωρ, Χούσερλ - στην ανάδειξη του παράλογου ως προϋπόθεση της υπαρξιακής σκέψης [163]. Ο Σεστώβ αναδεικνύεται σε κριτή του ορθολογισμού .Παραθέτει την Ιερουσαλήμ στην Αθήνα , και την Πίστη στον Λόγο .Καταφεύγει στον Πασκάλ για να «λυτρωθεί από τον Λόγο», υποκύπτει στο σκεπτικισμό  γράφοντας « ας μη γυρεύουμε πια τη σιγουριά και τη σταθερότητα » [164]  , γεγονός που υποβάλλει την αναγκαιότητα  για μια «συνεχή νύχτα της Γεσθημανής » , δηλαδή την παρουσία μιας άγρυπνης συνείδησης. Όπως  γράφει « Οφείλουμε να μην προσπαθούμε να μετατρέψουμε το νοητό σε αδιανόητο , αλλά αντίθετα να φανεί το λιγότερο νοητό. Έτσι πρέπει να ριχτούμε άπληστα σε κάθε «ξαφνικό»  , σε κάθε «αναπάντεχο», σε κάθε « δημιουργικό γενηθήτω» , στο αναίτιο , πάνω στο άσκοπο και κυρίως να δυσπιστήσουμε σ' αυτή την  θεωρία της προοδευτικής εξέλιξης που δέρνει την αδύνατη σκέψη μας. »[165] Πρόκειται για έναν λόγο , που κατά το παράδειγμα του Κίρκεγκωρ και του Ντοστογιέφσκι δεν ενδιαφέρεται τόσο για την κατανόηση όσο για την ίδια την ζωή[166] , στον οποίο βρίσκει πρόσφορο έδαφος για να ριζώσει  η σκέψη του Σιοράν με τις αντιφάσεις της ανάμεσα στην απόλυτη άρνηση και την κατάφαση , ανάμεσα στο μηδέν , το κενό και τον μυστικισμό.
    Πέραν του μηδενισμού , του σχετικισμού , του σκεπτικισμού  αλλά και του μισανθρωπισμού , που αντιπροσωπεύει , σε ένα εξαιρετικά πρωτότυπο και ενδιαφέρον μείγμα - χαρμάνι ο φιλοσοφικός λόγος του Σιοράν , στην σύγχρονη μαζική δημοκρατία επικρατεί ενός άλλου είδους μηδενισμός , που ο Π.Κονδύλης ονόμασε « χαρούμενο μηδενισμό»[167]. Πρόκειται για μια ενότητα , αναγκαία προυπόθεση της μαζικής δημοκρατίας , όπου ο ηδονισμός  συνδυάζεται με τον πλουραλισμό των αξιών  και την δυνατότητα να συνδυάζονται τα πάντα με τα πάντα ώστε  τελικά «να ξεθωριάζουν οι χαρακτηριστικοί ποιοτικοί προσδιορισμοί , που σε πρώτη γραμμή είναι γενετικής υφής  »[168]. Φυσικά μια τέτοια παραδοχή δεν υπονοεί ότι οι αξίες , δεν χρησιμοποιούνται με τρόπο πολεμικό , ώστε να ικανοποιείται το ένστικτο της αυτοσυντήρησης ή αιτήματα ισχύος και κυριαρχίας , αλλά εντός του πλαισίου της μαζικής δημοκρατίας ο σχετικισμός  υπηρετεί τις σκοποθεσίες  του εμπορεύματος και του χρήματος που όμως σε αυτή την περίπτωση δεν θεωρούνται  ως  σχετικές ή πρόσκαιρες.
  



[1] Στο επίμετρο που έγραψε ο  Δημήτρης Δημητριάδης  στο E.Σιοράν  : «Ο πειρασμός του υπάρχειν », Εκδόσεις SCRIPTA, Αθήνα , 2007, μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης  , σελ.236.
[2] E. Σιοράν : «Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού», Εκδόσεις Εξάντας , 1998, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης  σελ. 365
[3] Η Sylvie Jaudeau στο βιβλίο της « Ο Σιοράν μιλάει για τον Σιοράν»(Εκδόσεις PRINTA, 2005,Μετάφραση Κ.Παπαγιώργη )  σημειώνει  ότι καταρχήν   τον Σιοράν παρακίνησε για να ενδιαφερθεί με τον Ζοζέφ Ντε Μαίστρ , ο θαυμασμός του Μπωντλαίρ .Γοητεύεται από την  « ευφράδεια της γκρίνιας του»  και θεωρεί ότι παραμένει επίκαιρος «ακριβώς χάρη στη μισητή πλευρά της ύπαρξης του»(σελ.53).Τελικά ο Σιοράν θα συμπυκνώσει τις σκέψεις του στο «Δοκίμιο για την αντιδραστική σκέψη με αφορμή τον Ζοζέφ Ντε Μαίστρ ». Η Sylvie Jaudeau συμπεραίνει ότι ο Σιοράν «πίσω από το δογματισμό του ντε Μαίστρ  , αποκαλύπτει την ουσιώδη ζωτικότητά του , σύμπτωμα μιας εσωτερικευμένης επαναστατικής δύναμης. Αυτός ο ορκισμένος εχθρός της επανάστασης , φέρει την επανάσταση μέσα του. Παίρνει τη μορφή ενός αντι-ανθρωπισμού που καταδικάζει την ιστορία και την πρόοδο εν ονόματι της αιωνιότητας , με άλλα λόγια εν ονόματι ενός συμπληρώματος ύπαρξης»(σελ.56).
[4] Στο βιβλίο της Sylvie Jaudeau Ο Σιοράν μιλάει για τον Σιοράν»(Εκδόσεις PRINTA, 2005,Μετάφραση Κ.Παπαγιώργη ), περιλαμβάνεται μια συνέντευξή του στην οποία αναφέρεται στην μακρά φιλική του σχέση με τον Σάμουελ Μπέκετ  για  τον οποίο αναφέρει ότι κάποια εποχή τον είχε βοηθήσει οικονομικά  και ο οποίος «ήταν ένας άνθρωπος απλός , που δεν ήθελε να του πετάνε παράξενες κουβέντες»(σελ. 107), ενώ για τον  Μισώ λέει «ότι πιθανώς  είναι ο πιο ευφυής συγγραφέας που γνώρισα»(109).
[5] Α.Καμύ: «Ο Επαναστατημένος Άνθρωπος »,Εκδόσεις Μπουκουμάνης, Αθήνα 1971, μετάφραση Τζούλια Τσακίρη, Εισαγωγή -επιμέλεια Δ.Θεοδωρακάτος ,σελίδες 379. Στο έργο αυτό, ο Καμύ,  ξεκινά με την παραδοχή ότι η φιλοσοφία και οι φιλόσοφοι έχουν στενή σχέση με τα μεγαλύτερα εγκλήματα , τα πολιτικά εγκλήματα : «Οι εγκληματίες μας δεν είναι πια εκείνα τ'αδύναμα παιδιά που επικαλούνταν την αιτιολογία της αγάπης .Απεναντίας είναι ενήλικοι και το άλλοθί τους είναι αναμφισβήτητο: είναι η φιλοσοφία που μπορεί να χρησιμέψει για οτιδήποτε , ακόμα και για να μεταμορφώσει τους δολοφόνους τους δικαστές  » (σελ. 17)
[6] Α.Καμύ: «Ο μύθος του Σίσυφου:Δοκίμιο πάνω στο παράλογο », Εκδόσεις Μπουκουμάνης, Αθήνα 1973, μετάφραση Βαγγέλη Χατζηδημητρίου, σελ.164
[7] Ο Σιοράν γράφει « Με τον Καμύ ειδωθήκαμε  μια φορά. Αλλά δεν τα πήγαμε καλά .Τον είχα διαβάσει και έτρεφα κάποιον σεβασμό για λογαριασμό του, κυρίως επειδή μου φαινόταν  έντιμος. Τον θεωρούσα , αν όχι μέτριο , πάντως συγγραφέα δεύτερης κατηγορίας .Είχε διαβάσει ,στον εκδοτικό οίκο Γκαλλιμάρ , το «Εγκόλπιο ανασκολοπισμού»  σε χειρόγραφο , και μου είπε το εξής :   «Και τώρα πρέπει να μπείτε στον κόσμο των ιδεών !» - «Άντε παράτα μας !»  του απάντησα. Όπως καταλαβαίνετε , αυτός ο καθηγητάκος του γυμνασίου  μου έκανε το δάσκαλο !Είχε διαβάσει μερικούς συγγραφείς , αλλά δεν είχε ίχνος φιλοσοφικής παιδείας και τολμούσε να πει «Και τώρα…», λες  και μιλούσε σε κανένα μαθητούδι .Ήταν πολύ μειωτικό για μένα , ακούς εκεί να μου πει ότι θα μπω στον κόσμο των ιδεών , λές και ήμουνα κανένας πρωτάρης .Και  μάλιστα με υπεροπτικό τόνο : «Και τώρα..».Εγώ που είχα διαβάσει τέλος πάντων κάποιους μεγάλους φιλοσόφους , να πάρω μαθήματα από τον καθηγητάκο …. Παρευθύς αποφάσισα να τον εκδικηθώ. Εκδικήθηκα , αλλά όχι αμέσως , και για την ακρίβεια δεν έκανα τίποτα ιδιαίτερο .Απλώς έγραψα τα βιβλία μου.»( Στο βιβλίο της Sylvie Jaudeau Ο Σιοράν μιλάει για τον Σιοράν»,Εκδόσεις PRINTA, 2005,Μετάφραση Κ.Παπαγιώργη  , σελ.103   )
[8] Πλάτωνος Θεαίτητος : Εκδόσεις Πάπυρος ,Εισαγωγή-Μετάφραση Τ.Δημόπουλος , σελ. 53, 152Α
[9] Πλάτωνος Θεαίτητος : Εκδόσεις Πάπυρος ,Εισαγωγή-Μετάφραση Τ.Δημόπουλος , σελ. 53, 152Β  το οποίο αποδίδεται « καθ' όν τρόπον μου φαίνεται έκαστον πράγμα , έτσι υπάρχει για μένα , και καθ' όν τρόπον φαίνεται εις εσένα , έτσι πάλιν υπάρχει για σένα  και άνθρωπος είσαι και εσύ όπως και εγώ;  »
[10] Πλάτωνος Θεαίτητος : Εκδόσεις Πάπυρος ,Εισαγωγή-Μετάφραση Τ.Δημόπουλος , σελ.77, 78, 79,160 Ε: «Παγκάλως  άρα σοι είρηται ότι επιστήμη ουκ άλλο τι έστιν η αίσθησις , και εις ταυτόν συμπέπτωκε , κατά μεν Όμηρον και  Ηράκλειτον και   παν το τοιούτον φύλον οίον ρεύματα κινείσθαι τα πάντα , κατά δε Πρωταγόραν τον σοφώτατον πάντων  χρημάτων άνθρωπον μέτρον είναι , κατά δε Θεαίτητον τούτων εχόντων αίσθησιν  επιστήμην γίγνεσθαι  »(μετάφραση Τ.Δημόπουλος:Ωραιότατα λοιπόν έχεις συ ειπεί , ότι γνώσις δεν είναι τίποτε άλλο παρά η αίσθησις , και εις το αυτό συμπίπτουν και η γνώμη του Ομήρου και του Ηρακλείτου και όλων εκείνων που τους ακολουθούν : «τα πάντα κινούνται ως ρεύματα  υδάτων» , και η γνώμη του σοφώτατου Πρωταγόρου : «μέτρον όλων των πραγμάτων είναι ο άνθρωπος », και η γνώμη του Θεαίτητου , ότι κατόπιν τούτων η αίσθησις γίνεται γνώσις.) 
[11] Πλάτωνος Θεαίτητος : Εκδόσεις Πάπυρος ,Εισαγωγή-Μετάφραση Τ.Δημόπουλος , σελ.80,81 ,161D,E: «Ή πως λέγωμεν , ώ Θεόδωρε ; Ει γαρ δη εκάστω αληθές έσται  ό  αν δι'αισθήσεως δοξάζη , και μήτε το άλλου πάθος άλλος βέλτιον διακρινεί , μήτε την δόξαν κυριώτερος έσται επισκέψασθαι έτερος  την ετέρου , ορθή ή ψευδής , αλλ' ό πολλάκις είρηται , αυτός τα αυτού έκαστος μόνος δοξάσει , ταύτα δε πάντα ορθά και αληθή , τι δη ποτε , ώ εταίρε, Πρωταγόρας μεν σοφός , ώστε και άλλων διδάσκαλος αξιούσθαι δικαίως μετά μεγάλων μισθών , ημείς δε αμαθέστεροι τε και φοιτητέον ημίν ην παρ' εκείνον , μέτρω όντι αυτώ εκάστω της αυτού σοφίας ; Ταύτα πως μη φώμεν δημούμενον λέγειν τον Πρωταγόραν; »( Μετάφραση Τ.Δημόπουλος: Εάν πράγματι δια τον καθένα είναι αληθής όποια γνώμη σχηματίζεται μέσα του από την αίσθησιν , εάν την εντύπωσιν του ενός δεν μπορεί ο άλλος να την κρίνη καλύτερα  και εάν την γνώμιν του ενός δεν  είναι ο άλλος αξιώτερος να την εξετάση  αν είναι ορθή ή ψευδής ,εάν , αντιθέτως , όπως πολλάκις έχομεν ειπεί , ο καθένας , ο ίδιος μόνος του σχηματίζει γνώμας από τας  ιδικάς του εντυπώσεις , αι οποίαι όλαι είναι ορθαί και αληθείς , τότε λοιπόν , φίλε μου , κατά τι μεν ο Πρωταγόρας θα ήτο σοφός εις σημείον ώστε να αξιούται να διδάσκη και άλλους δικαίως με μεγάλα δίδακτρα , ημείς δε πλέον αμαθείς ώστε να πρέπη να παρακολουθώμεν τα μαθήματα εκείνου , ενώ ο καθένας  αποτελεί ο ίδιος μέτρον της ιδίας του σοφίας ; Πώς να μη βεβαιώσωμεν ότι λέγει τούτο ο  Πρωταγόρας δια να ευχαριστήση τους πολλούς;  )
[12] Κάρλ Πόππερ : «Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της»,Εκδόσεις Δωδώνη, 1982,Μετάφραση Ειρήνη Παπαδάκη ,Τόμος ΙΙ, σελ. 569.
[13]  Κάρλ Πόππερ : «Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της»,Εκδόσεις Δωδώνη, 1982,Μετάφραση Ειρήνη Παπαδάκη ,Τόμος ΙΙ, σελ. 575
[14]  Κάρλ Πόππερ : «Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της»,Εκδόσεις Δωδώνη, 1982,Μετάφραση Ειρήνη Παπαδάκη ,Τόμος ΙΙ, σελ. 340
[15]  Κάρλ Πόππερ : «Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της»,Εκδόσεις Δωδώνη, 1982,Μετάφραση Ειρήνη Παπαδάκη ,Τόμος ΙΙ, σελ.342.
[16]  Κάρλ Πόππερ : «Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της»,Εκδόσεις Δωδώνη, 1982,Μετάφραση Ειρήνη Παπαδάκη ,Τόμος ΙΙ, σελ.342
[17]  Κάρλ Πόππερ : «Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της»,Εκδόσεις Δωδώνη, 1982,Μετάφραση Ειρήνη Παπαδάκη ,Τόμος ΙΙ, σελ.364
[18] Από συνέντευξη του Π.Κονδύλη στον γράφοντα , που πρωτοδημοσιεύθηκε  στο περιοδικό ΝΈΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ  τ.25 (Άνοιξη 1998) σελ. 17 -36  και αναδημοσιεύεται στο  βιβλίο του Π.Κονδύλη «Αόρατο χρονολόγιο της  σκέψης »,Εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ,1998,σελ. 99,100.
[19] Από συνέντευξη του Π.Κονδύλη στον γράφοντα , που πρωτοδημοσιεύθηκε  στο περιοδικό ΝΈΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ  τ.25 (Άνοιξη 1998) σελ. 17 -36  και αναδημοσιεύεται στο  βιβλίο του Π.Κονδύλη «Αόρατο χρονολόγιο της  σκέψης »,Εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ,1998,σελ.95
[20] Π.Κονδύλη:Ισχύς και Απόφαση- Η διαμόρφωση των κοσμοεικόνων  και  το πρόβλημα των αξιών, Εκδόσεις ΣΤΙΓΜΗ, 1991, σελ.225
[21] Π.Κονδύλη:Ισχύς και Απόφαση- Η διαμόρφωση των κοσμοεικόνων  και  το πρόβλημα των αξιών, Εκδόσεις ΣΤΙΓΜΗ, 1991,όπου υποστηρίζεται « ότι η έλλειψη νοήματος στη ζωή θα σήμαινε ότι και κάθε αξίωση κυριαρχίας στερείται νόημα , και έτσι θα αφαιρούσε κάθε δεσμευτικότητα από την  παρότρυνση παροχής θυσιών. Από την άποψη αυτή οφείλουν όλοι - εξουσιαστές , υπήκοοι και επαναστάτες - να είναι εξ ίσου ηθικιστές »(σελ. 92).
[22]Π.Κονδύλη:Ο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός, Εκδόσεις Θεμέλιο,1993,Α' Τόμος, σελ.71
[23]Π.Κονδύλη:Ο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός, Εκδόσεις Θεμέλιο,1993,Β' Τόμος, σελ. 175
[24] Ο Π.Κονδύλης  θεωρεί κατά τα άλλα πολύ ενδιαφέρον και χρήσιμο το έργο του  L.Crocker:Nature and Culture.Ethical Thought inthe French EnlightenmentBaltimore 1963, όπως αναφέρει στο Π.Κονδύλη:Ο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός, Εκδόσεις Θεμέλιο,1993,Β' Τόμος, σελ.173,174
[25]  Π.Κονδύλη:Ο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός, Εκδόσεις Θεμέλιο,1993,Β' Τόμος, σελ.173
[26] Andre GlucksmanΟ Ντοστογιέφσκι στο Μανχάταν, εκδόσεις Γκοβόστη, Αθήνα 2003, μετ.: Κωστή Παπαγιώργη.Όπως γράφει χαρακτηριστικά  «ένα φάντασμα στοιχειώνει τον πλανήτη, το φάντασμα του μηδενισμού. Μετέρχεται τις αρχαίες θρησκείες, καταχράται τις παλιές ιδεολογίες και τις κοινοτικές εξάρσεις αλλά δεν τις σέβεται. Διεκδικεί την παράβαση ως ένδειξη της απόφασής του.»(σελ. 52)
[27] Φ.Νίτσε:Τα τελευταία σημειωματάρια, Εκδόσεις Κέδρος ,Επιμέλεια Rudiger Bittner , Μετάφραση Γιώργος Καράμπελας, όπου αναφέρεται «Εγώ θα έλεγα :όχι , γεγονότα δεν υπάρχουν ακριβώς , υπάρχουν μόνο ερμηνείες .Δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε  κανένα γεγονός ως αυτό «καθεαυτό»: ίσως δεν έχει νόημα να προσπαθούμε να κάνουμε κάτι τέτοιο»(σελ. 254).
[28]   Από το  Χαϊντέγγερ :Ο λόγος   του Νίτσε «Ο Θεός είναι νεκρός »  στο Μ.Γ.Τζαβάρα : «Η απαξίωση των αξιών - Νίτσε και Χαϊντέγγερ», Εκδόσεις ΙΝΔΙΚΤΟΣ , 2003, σελ. 118,119
[29] Sylvie Jaudeau  , «Ο Σιοράν μιλάει για τον Σιοράν»,ΕκδόσειςPRINTA, 2005,Μετάφραση Κ.Παπαγιώργη,  σελ.43  
[30] Sylvie Jaudeau , Ο Σιοράν μιλάει για τον Σιοράν»,Εκδόσεις PRINTA, 2005,Μετάφραση Κ.Παπαγιώργη,  σελ 44
[31] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ.9,10.
[32] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ.11
[33] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ.11
[34] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ.13
[35] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ.12
[36] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ.13
[37] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ.15
[38] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ.16
[39] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ14
[40] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ.24,25
[41] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ. 216
[42] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ.291
[43] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ26
[44] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ26
[45] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ.29
[46] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ.30,31
[47] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ.47,49
[48] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ.32,33
[49]  Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ. 208
[50]  Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ. 208, 209, 210.
[51] Από το δοκίμιο του Π.Κονδύλη «Μελαγχολία και Πολεμική» (σε μετάφραση Μ.Παπανικολάου), που περιέχεται στο ομότιτλο «Μελαγχολία και Πολεμική», Εκδόσεις Θεμέλιο,2002,πρόλογος R.Koselleck, σελ.176
[52] Από το δοκίμιο του Π.Κονδύλη «Μελαγχολία και Πολεμική» (σε μετάφραση Μ.Παπανικολάου), που περιέχεται στο ομότιτλο «Μελαγχολία και Πολεμική», Εκδόσεις Θεμέλιο,2002,πρόλογος R.Koselleck, σελ. 178
[53] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ.35
[54] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ.143
[55] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ. 36
[56]  Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ.39
[57] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ. 78,79
[58] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ. 36
[59] [59] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ. 204,205
[60] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ. 133,134,135
[61] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ. 150
[62] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ. 155, 156
[63] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ. 188
[64] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ.163
[65]  Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ. 207
[66]  Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ.225
[67] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ. 225
[68] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ. 227,228
[69] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ. 232
[70] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ. 264
[71] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ. 279
[72] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ. 218, 219
[73] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ.336
[74] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ. 268
[75] Ε.Σιοράν: Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού , Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1988, Μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης , σελ. 338,339
[76] Sylvie Jaudeau , Ο Σιοράν μιλάει για τον Σιοράν»,Εκδόσεις PRINTA, 2005,Μετάφραση Κ.Παπαγιώργη,  σελ.81
[77] Ε.Σιοράν :Εξομολογήσεις και Αναθεματισμοί που περιλαμβάνεται στο β' μέρος του τόμου Ε.Σιοράν :Στοχασμοί , Εκδόσεις Εξάντας 2010, μετάφραση Κυβέλη Μαλαμάτη σελ. 243
[78] Ε.Σιοράν :Εξομολογήσεις και Αναθεματισμοί που περιλαμβάνεται στο β' μέρος του τόμου Ε.Σιοράν :Στοχασμοί , Εκδόσεις Εξάντας 2010, μετάφραση Κυβέλη Μαλαμάτη σελ. 245
[79] Ε.Σιοράν :Εξομολογήσεις και Αναθεματισμοί που περιλαμβάνεται στο β' μέρος του τόμου Ε.Σιοράν :Στοχασμοί , Εκδόσεις Εξάντας 2010, μετάφραση Κυβέλη Μαλαμάτη σελ. 272
[80] Ε.Σιοράν :Εξομολογήσεις και Αναθεματισμοί που περιλαμβάνεται στο β' μέρος του τόμου Ε.Σιοράν :Στοχασμοί , Εκδόσεις Εξάντας 2010, μετάφραση Κυβέλη Μαλαμάτη σελ.284
[81] Ε.Σιοράν :Εξομολογήσεις και Αναθεματισμοί που περιλαμβάνεται στο β' μέρος του τόμου Ε.Σιοράν :Στοχασμοί , Εκδόσεις Εξάντας 2010, μετάφραση Κυβέλη Μαλαμάτη σελ. 287
[82] Ε.Σιοράν:Ο κακός Δημιουργός, Εκδόσεις Εξάντα,1994,Μετάφραση Θανάσης Χατζόπουλος, σελ. 159
[83] Ε.Σιοράν :Εξομολογήσεις και Αναθεματισμοί που περιλαμβάνεται στο β' μέρος του τόμου Ε.Σιοράν :Στοχασμοί , Εκδόσεις Εξάντας 2010, μετάφραση Κυβέλη Μαλαμάτη σελ. 299
[84] .Σιοράν:Ο κακός Δημιουργός, Εκδόσεις Εξάντα,1994,Μετάφραση Θανάσης Χατζόπουλος, σελ. 192
[85] Ε.Σιοράν :Εξομολογήσεις και Αναθεματισμοί που περιλαμβάνεται στο β' μέρος του τόμου Ε.Σιοράν :Στοχασμοί , Εκδόσεις Εξάντας 2010, μετάφραση Κυβέλη Μαλαμάτη σελ. 335
[86] Ε.Σιοράν :Εξομολογήσεις και Αναθεματισμοί που περιλαμβάνεται στο β' μέρος του τόμου Ε.Σιοράν :Στοχασμοί , Εκδόσεις Εξάντας 2010, μετάφραση Κυβέλη Μαλαμάτη σελ.338
[87] Ε.Σιοράν :Εξομολογήσεις και Αναθεματισμοί που περιλαμβάνεται στο β' μέρος του τόμου Ε.Σιοράν :Στοχασμοί , Εκδόσεις Εξάντας 2010, μετάφραση Κυβέλη Μαλαμάτη σελ. 361
[88] .Σιοράν:Ο κακός Δημιουργός, Εκδόσεις Εξάντα,1994,Μετάφραση Θανάσης Χατζόπουλος, σελ. 148
[89] Ε.Σιοράν:Ο κακός Δημιουργός, Εκδόσεις Εξάντα,1994,Μετάφραση Θανάσης Χατζόπουλος, σελ. 29
[90] Ε.Σιοράν:Ο κακός Δημιουργός, Εκδόσεις Εξάντα,1994,Μετάφραση Θανάσης Χατζόπουλος, σελ. 29,30
[91] .Σιοράν:Ο κακός Δημιουργός, Εκδόσεις Εξάντα,1994,Μετάφραση Θανάσης Χατζόπουλος, σελ. 141
[92] Ε.Σιοράν:Ο κακός Δημιουργός, Εκδόσεις Εξάντα,1994,Μετάφραση Θανάσης Χατζόπουλος, σελ. 35
[93] Ε.Σιοράν:Ο κακός Δημιουργός, Εκδόσεις Εξάντα,1994,Μετάφραση Θανάσης Χατζόπουλος, σελ. 50
[94] Ε.Σιοράν:Ο κακός Δημιουργός, Εκδόσεις Εξάντα,1994,Μετάφραση Θανάσης Χατζόπουλος, σελ. 52
[95] Ε.Σιοράν:Ο κακός Δημιουργός, Εκδόσεις Εξάντα,1994,Μετάφραση Θανάσης Χατζόπουλος, σελ.53
[96] Ε.Σιοράν:Ο κακός Δημιουργός, Εκδόσεις Εξάντα,1994,Μετάφραση Θανάσης Χατζόπουλος, σελ. 55
[97] Ε.Σιοράν:Ο κακός Δημιουργός, Εκδόσεις Εξάντα,1994,Μετάφραση Θανάσης Χατζόπουλος, σελ. 55
[98] Ε.Σιοράν:Ο κακός Δημιουργός, Εκδόσεις Εξάντα,1994,Μετάφραση Θανάσης Χατζόπουλος, σελ. 70
[99] Ε.Σιοράν:Ο κακός Δημιουργός, Εκδόσεις Εξάντα,1994,Μετάφραση Θανάσης Χατζόπουλος, σελ. 71,72
[100] .Σιοράν:Ο κακός Δημιουργός, Εκδόσεις Εξάντα,1994,Μετάφραση Θανάσης Χατζόπουλος, σελ. 163
[101] .Σιοράν:Ο κακός Δημιουργός, Εκδόσεις Εξάντα,1994,Μετάφραση Θανάσης Χατζόπουλος, σελ. 126
[102] .Σιοράν:Ο κακός Δημιουργός, Εκδόσεις Εξάντα,1994,Μετάφραση Θανάσης Χατζόπουλος, σελ. 129
[103] .Σιοράν:Ο κακός Δημιουργός, Εκδόσεις Εξάντα,1994,Μετάφραση Θανάσης Χατζόπουλος, σελ. 137,138
[104] .Σιοράν:Ο κακός Δημιουργός, Εκδόσεις Εξάντα,1994,Μετάφραση Θανάσης Χατζόπουλος, σελ. 146
[105] .Ε.Σιοράν:Ο κακός Δημιουργός, Εκδόσεις Εξάντα,1994,Μετάφραση Θανάσης Χατζόπουλος, σελ. 166
[106] Ε.Σιοράν:Ο κακός Δημιουργός, Εκδόσεις Εξάντα,1994,Μετάφραση Θανάσης Χατζόπουλος, σελ. 156
[107] Ε.Σιοράν:Ο κακός Δημιουργός, Εκδόσεις Εξάντα,1994,Μετάφραση Θανάσης Χατζόπουλος, σελ.      131
[108] Ε.Σιοράν: Για δάκρυα και για αγίους, Εκδόσεις Ευθύνη , 2000, Μετάφραση Σοφίας Μωραΐτη - Καπετσώνη , σελ. 92.
[109] Ε.Σιοράν: Για δάκρυα και για αγίους, Εκδόσεις Ευθύνη , 2000, Μετάφραση Σοφίας Μωραΐτη - Καπετσώνη , σελ. 7
[110] Ε.Σιοράν: Για δάκρυα και για αγίους, Εκδόσεις Ευθύνη , 2000, Μετάφραση Σοφίας Μωραΐτη - Καπετσώνη , σελ. 10
[111] Sylvie Jaudeau , Ο Σιοράν μιλάει για τον Σιοράν»,Εκδόσεις PRINTA, 2005,Μετάφραση Κ.Παπαγιώργη,  σελ. 86
[112]  Ε.Σιοράν: Για δάκρυα και για αγίους, Εκδόσεις Ευθύνη , 2000, Μετάφραση Σοφίας Μωραΐτη - Καπετσώνη , σελ. 13
[113] Ε.Σιοράν: Για δάκρυα και για αγίους, Εκδόσεις Ευθύνη , 2000, Μετάφραση Σοφίας Μωραΐτη - Καπετσώνη , σελ. 22
[114] Ε.Σιοράν: Για δάκρυα και για αγίους, Εκδόσεις Ευθύνη , 2000, Μετάφραση Σοφίας Μωραΐτη - Καπετσώνη , σελ. 27
[115] Ε.Σιοράν: Για δάκρυα και για αγίους, Εκδόσεις Ευθύνη , 2000, Μετάφραση Σοφίας Μωραΐτη - Καπετσώνη , σελ. 30
[116] Ε.Σιοράν: Για δάκρυα και για αγίους, Εκδόσεις Ευθύνη , 2000, Μετάφραση Σοφίας Μωραΐτη - Καπετσώνη , σελ. 31
[117] Ε.Σιοράν: Για δάκρυα και για αγίους, Εκδόσεις Ευθύνη , 2000, Μετάφραση Σοφίας Μωραΐτη - Καπετσώνη , σελ. 32, 33
[118] Ε.Σιοράν: Για δάκρυα και για αγίους, Εκδόσεις Ευθύνη , 2000, Μετάφραση Σοφίας Μωραΐτη - Καπετσώνη , σελ.  40
[119] Ε.Σιοράν: Για δάκρυα και για αγίους, Εκδόσεις Ευθύνη , 2000, Μετάφραση Σοφίας Μωραΐτη - Καπετσώνη , σελ. 33
[120] Ε.Σιοράν: Για δάκρυα και για αγίους, Εκδόσεις Ευθύνη , 2000, Μετάφραση Σοφίας Μωραΐτη - Καπετσώνη , σελ. 41
[121] Ε.Σιοράν: Για δάκρυα και για αγίους, Εκδόσεις Ευθύνη , 2000, Μετάφραση Σοφίας Μωραΐτη - Καπετσώνη , σελ. 43
[122]  Ε.Σιοράν: Για δάκρυα και για αγίους, Εκδόσεις Ευθύνη , 2000, Μετάφραση Σοφίας Μωραΐτη - Καπετσώνη , σελ. 46
[123] Ε.Σιοράν: Για δάκρυα και για αγίους, Εκδόσεις Ευθύνη , 2000, Μετάφραση Σοφίας Μωραΐτη - Καπετσώνη , σελ. 46
[124] Ε.Σιοράν: Για δάκρυα και για αγίους, Εκδόσεις Ευθύνη , 2000, Μετάφραση Σοφίας Μωραΐτη - Καπετσώνη , σελ. 49
[125] Ε.Σιοράν: Για δάκρυα και για αγίους, Εκδόσεις Ευθύνη , 2000, Μετάφραση Σοφίας Μωραΐτη - Καπετσώνη , σελ. 51
[126] Ε.Σιοράν: Για δάκρυα και για αγίους, Εκδόσεις Ευθύνη , 2000, Μετάφραση Σοφίας Μωραΐτη - Καπετσώνη , σελ.56
[127] Ε.Σιοράν: Για δάκρυα και για αγίους, Εκδόσεις Ευθύνη , 2000, Μετάφραση Σοφίας Μωραΐτη - Καπετσώνη , σελ. 64
[128] Ε.Σιοράν: Για δάκρυα και για αγίους, Εκδόσεις Ευθύνη , 2000, Μετάφραση Σοφίας Μωραΐτη - Καπετσώνη , σελ. 69
[129] Ε.Σιοράν: Για δάκρυα και για αγίους, Εκδόσεις Ευθύνη , 2000, Μετάφραση Σοφίας Μωραΐτη - Καπετσώνη , σελ.79
[130] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης
[131] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. 20
[132] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης  σελ.22
[133] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης  σελ. 2232

[134] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. 32,33
[135] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. 49
[136] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. 35
[137] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. 35
[138] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. 35
[139] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. 37
[140] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ.43
[141] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ.50
[142] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ.49
[143] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. 52
[144] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. 64
[145] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. 67
[146] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. 72
[147] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ.78
[148] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. 93, 94
[149] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. 104
[150] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. 107
[151] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. 108
[152] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. 110.
[153] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ.111
[154] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. 147
[155] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. 150, 151
[156] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. 168
[157] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. 205
[158] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. 222,225,226
[159] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ. 228.
[160] Ε.Σιοράν: Ο πειρασμός του υπάρχειν , Εκδόσεις SCRIPTA ,2007, Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης σελ.  227, 228
[161] Sylvie Jaudeau , Ο Σιοράν μιλάει για τον Σιοράν, Εκδόσεις PRINTA, 2005,Μετάφραση Κ.Παπαγιώργη,  σελ. 15
[162] Λ.Σεστώβ: Στους  αντίποδες του ορθολογισμού - απόπειρα για μια αδογμάτιστη σκέψη , Εκδόσεις PRINTA ,2005, Πρόλογος Τσέσλαβ Μίλος, Μετάφραση Μαρία Ζ.Παπαδοπούλου , σελ. 38
[163] Α.Καμύ : Ο μύθος του Σίσυφου- δοκίμιο πάνω στο παράλογο , Εκδόσεις Μπουκουμάνη, Μετάφραση Βαγγέλη Χατζηδημητρίου , σελ. 45
[164] Λ.Σεστώβ : Η νύχτα της Γεσθημανής , Εκδόσεις       Δωδώνη,  1970, Μετάφραση Άρη Δικταίου σελ. 104.
[165] Λ.Σεστώβ :Η Επιστήμη και η ελεύθερη έρευνα , Εκδόσεις Αστρολάβος /Ευθύνη , Μετάφραση Σούλας Νικολοπούλου σελ. 52, 53
[166] Λ.Σεστώβ :Κίρκεγκωρ και Ντοστογιέφσκι , περιοδικό Εποπτεία, τεύχος 41/12-1979, Μετάφραση Χ.Μαλεβίτση σελ. 965
[167] Π.Κονδύλης:Η Παρακμή του αστικού πολιτισμού - από τη μοντέρνα στη μεταμοντέρνα εποχή και από το φιλελευθερισμό στη μαζική δημοκρατία ,Εκδόσεις ΘΕΜΕΛΙΟ, 1995 ,σελ 280
[168] Π.Κονδύλης:Η Παρακμή του αστικού πολιτισμού - από τη μοντέρνα στη μεταμοντέρνα εποχή και από το φιλελευθερισμό στη μαζική δημοκρατία ,Εκδόσεις ΘΕΜΕΛΙΟ, 1995 ,σελ 267