ενδείξεις - αντενδείξεις





πρός τό δεῖν οὕτω



Προηγούμενα εὕσημον λόγον δῶτε








by : tinakanoumegk
Αποτέλεσμα εικόνας για ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
by : tinakanoumegk










Είναι φανερό πως αν ο κάθε λαός δεν ανακτήσει το συντομότερο τα κλειδιά της διατροφικής του αυτονομίας οι ίδιες οι συνθήκες της βιολογικής του επιβίωσης θα καταλήξουν να εξαρτώνται πλήρως από την κυνική στρατηγική των αγροβιομηχανικών λόμπι και από την χωρίς όριο απληστία των διεθνών κερδοσκόπων.
Jean-Claude Michea
Οδοδείκτης 1
Η ρήση του Γάλλου ιερέα Jacques Bénigne Bossuet «ο Θεός γελά με τους ανθρώπους που παραπονιούνται για τις συνέπειες ενώ αγαπούν τις αιτίες» όφειλε να συνοδεύει το διακριτικό σήμα κάθε εγχειρήματος κοινωνικής οικονομίας. Οφείλουμε, πρωτίστως, προκειμένου να διασωθούμε από τον εμπαιγμό των γενεών που έρχονται, μια ειλικρινή αναμέτρηση των όσων λιβανίζουμε με τα αποτελέσματα τους.
Οδοδείκτης 2
Η «κοινωνική», «αλληλέγγυα», «fair trade», «συνεργατική», «αντιεξουσιαστική», «συμμετοχική», οικονομία των «από τα κάτω» αποτελούν δρυμό όρων που το μοναδικό πράγμα που μας αποκαλύπτουν είναι το ακαδημαϊκό άγχος όσων θέλουν να προβλέψουν σαν νέοι αστρολόγοι το τι μέλλει γενέσθαι της κοινωνίας. Έχει περάσει άλλωστε καιρός τώρα που οι ακαδημαϊκοί έχουν όχι μόνο παραιτηθεί από κάθε διάθεση να αλλάξουν τον κόσμο, αλλά και από κάθε ικανότητα για να τον ερμηνεύσουν. Αντί ο Θεός του Μπασιέ να γελά πίσω από την πλάτη μας είναι προτιμότερο να γυρίσουμε εμείς την δική μας σε αυτούς που έχουν κάνει τον κοινωνικό ακτιβισμό επάγγελμα με κατεύθυνση τις social business και «ανθρωπιστικές» ΜΚΟ και στρώνουν χαλί προς το Μαξίμου εξαργυρώνοντας με το αζημίωτο τη συμμετοχή τους στα κοινωνικά εγχειρήματα.
Οδοδείκτης 3
Το παραθετικό «κοινωνική» δίπλα στο οικονομία δηλώνει την ανικανότητα της οικονομίας ως επιστήμης μεγεθών να εκπληρώσει, για ολοένα και μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων, τους ελάχιστους όρους μιας εξανθρωπισμένης ζωής. Η ανάγκη για την επαναδόμηση της ζωής δεν βολεύεται ούτε με νομοθετικές διατάξεις, ούτε εκτονώνεται σε φιλολογικά συνέδρια.
Όσοι, με πρόσχημα τον ρεαλισμό, πιστεύουν πως οι συσσωματώσεις που αναλαμβάνουν στο δικό τους πεδίο την ευθύνη για την αυτοσυντήρηση της κοινωνίας μπορούν να συγχρονιστούν με τον βηματισμό της αγοράς, προεξοφλούν τον εξανδραποδισμό τους από το κράτος και το ξεκοκάλισμα τους από τον ανταγωνισμό. Από την άλλη πλευρά, όσοι διεκδικούν μια ευθεία ρήξη με τον καπιταλιστικό σχεδιασμό εμμένοντας σε μια αυτιστική και κατά τ’ άλλα ναρκισσιστική νοοτροπία δεν κάνουν τίποτα άλλο από μια τρύπα στο νερό.
Οδοδείκτης 4
Η μοναδική προοπτική για εξανθρωπισμένη διαβίωση είναι εκ των ουκ άνευ δέσμια με την έξοδο από την κεφαλαιοκρατική οργάνωση της αγοράς. Η αγορά όμως παρόλες τις εξαγγελίες περί «αοράτου χεριού» κυβερνά με σιδηρά πυγμή επιβάλλοντας σε καταναλωτές και παραγωγούς την ισχύ του αστικού δικαίου. Αναγκαστικά λοιπόν επιλογή εξόδου από την λογική της κυρίαρχης οικονομίας σημαίνει ολομέτωπη αντιπαράθεση με τους κανόνες και τη νομοθετική ρύθμιση της αγοράς. Για τους φορείς της κοινωνικής οικονομίας οι αυταπάτες περί παράλληλου βηματισμού με την αγορά και συνεργασίας με το κράτος είναι το ελάχιστο πολυτέλεια, αν όχι η ένδειξη μιας αθεράπευτης φαντασιοκοπίας.
Οδοδείκτης 5
Τέτοιο πλαίσιο που «εντός στις θεμελιώδεις του αρχές να βρίσκεις πάντα την καλοσύνη από το πρώτο τους κύρος και το πρώτο τους φούντωμα» είναι η ζωντανή ιστορία του συνεργατικού κινήματος και αυτή είναι η μοναδική έγκυρη και θύραθεν του θεωρία. Από τους Χαρτιστές των αρχών του 19ου αιώνα έως τον καταναλωτικό συνεταιρισμό του Rochdale στο Ηνωμένο Βασίλειο, την συνεργατική “Εταιρεία για τον εφοδιασμό ψωμιού και σιταριού” του Raiffeisen στην Γερμανία και την “Κοινή Συντροφία και Αδελφότητα” των δικών μας Αμπελακίων η συλλογική εμπειρία στόχων, αστοχιών και κατακτήσεων είναι η μόνη ικανή βάση η οποία μπορεί να σηκώσει στους ώμους της το ακόμα άτολμο και αβέβαιο φαινόμενο των, όπως τους βάφτισε ο ν.4430/2016, «Φορέων κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας».
Ας μην ξεχνάμε λοιπόν:
Συνεργατισμός δεν είναι να ανταλλάσεις τον τίτλο ενός ιδιοκτήτη με μια πολυπρόσωπη επιχείρηση που να εξακολουθεί να έχει όλα εκείνα τα χούγια και τα χαρακτηριστικά ενός «συλλογικού αφεντικού». Να διαχωρίζει τους εργαζόμενους από τη διοίκηση στο σημείο που η γενική του συνέλευση να γίνεται τόπος απολύσεων.
Η Αλληλεγγύη δεν εξαντλείται στα όρια ενός φιλανθρωπικού ακτιβισμού. Ούτε είναι μια μεταφυσική εμπειρία συγκινησιακού χαρακτήρα. Δεν υποχωρεί ούτε εκφράζεται από καταστατικά έγγραφα και αστικές αντιλήψεις. Η αλληλεγγύη παράγει το δικό της δίκαιο περικλείοντας ολότμητα την οργάνωση της ζωής. Επομένως μόνο φαυλότητα και κατάντια είναι οποιοδήποτε συνεργατικό εγχείρημα να θεωρεί ένα άλλο «ανταγωνιστικό».
Κοινωνία δεν είναι ένα αφηρημένο σύνολο αποξενωμένων ανθρώπων. Το πλήθος της πόλης δεν αντιπροσωπεύει κανένα συγκεκριμένο πρόσωπο. Είναι πραγματικά ανέξοδο να είναι κανείς «κοινωνικός προς την κοινωνία» και να παραμένει ακοινώνητος στους γείτονες του. Οφείλουμε να παραδεχτούμε το εξής: η θωράκιση πίσω από τις ταμπέλες των καταστημάτων μας δεν μας κάνει περισσότερο κοινωνικούς από οποιαδήποτε άλλη εταιρία.
Οικονομία δεν είναι απλά η ανταλλαγή προϊόντων χρήσης, παραπλάνησης και αξίας. Μπορεί όμως να αποτελέσει την υλική βάση όπου επάνω της θα ξεδιπλώσει τις ικανότητες της μια νέα πολιτοφροσύνη αναφερόμενη σε μια αυτόκεντρη κοινότητα συνεργαζομένων εγχειρημάτων. Η παραγωγή της τροφής, η διάθεση στα νοικοκυριά, η σίτιση, η ανάταση της ψυχής, η αγωγή των νέων, η θεραπεία του σώματος και η καλλιέργεια του νου, η διαχείριση των κοινών αγαθών, η εναρμονισμένη συμβίωση συνθέτουν ένα ολιστικό πλέγμα σχέσεων που ή θα αποφασίσουμε να το διεκδικήσουμε κυριαρχικά ή θα αφεθούμε βορά στους ανέμους της μοιρολατρίας.
le mort saisit le vif! ( Ο πεθαμένος αδράχνει τον ζωντανό! )
Ήδη από 1800 η «νέα κοινωνική θεώρηση» του Robert Owen στα ιδιόκτητα νηματουργεία του στο Lancashire και στο New Lanark όσο πρωτοπόρα και αν ήταν έδειξαν από τότε τα όρια αντοχής των λεγόμενων «νησίδων ελευθερίας». Οι καλά αμειβόμενοι εργαζόμενοι, το ελάχιστο ταβάνι κέρδους του ιδιοκτήτη, η αλληλοβοήθεια, οι μειωμένες ώρες εργασίας, οι καλές κατοικίες, η σχολική εκπαίδευση των παιδιών των εργαζομένων φάνταζαν στα μάτια των συγχρόνων τους ως μια «εφικτή ουτοπία». Ήταν όμως στην καλύτερη περίπτωση μια ουτοπία με ημερομηνία λήξης που βασιζότανε στην καλή προαίρεση του Όουεν και μόλις αυτός βρέθηκε στην αφάνεια αφανίστηκε μαζί και η ουτοπία του.
Η μεγαλύτερη απειλή για τους κοινωνικούς συνεταιρισμούς είναι να μετατραπούν σε ένα νέο είδος «ιδιοκτήτη». «Είναι ένας στυγνός κλέφτης» λέει ο Prοudhon για τον ιδιοκτήτη, αλλά ήταν ο Μarx ο οποίος πρώτος διατύπωσε στα χειρόγραφα του με τον πιο διαυγή τρόπο τον κίνδυνο η κοινοκτημοσύνη των μέσων παραγωγής να μετατραπεί σε ένα είδος «συλλογικού ιδιοκτήτη». Οι διάφοροι συνεταιρισμοί στην εποχή του Μαρξ, και αυτός είχε πράγματι την οξύνοια να είναι από τους πρώτους που το διαπίστωσαν αυτό, έτειναν να ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλο. Δηλαδή να μεταφέρουνε την καπιταλιστική λογική στο συνεταιριστικό επίπεδο. Εκεί που πάμε να κλείσουμε την πόρτα στον bellum omnium contra omnes, τον πόλεμο όλων εναντίων όλων, τον βάζουμε από το παράθυρο. Αυτό ακριβώς είναι το παράδοξο του Μποσιέ.
Το πόσο έχουμε προοδεύσει από το σημείο που περιέγραφε ο νεαρός Μαρξ φαίνεται στην ορολογία των «social business» που έχει δοθεί στην κοινωνική οικονομία από τους οικονομολόγους. H κοινωνική οικονομία, δίπλα στην «πράσινη ανάπτυξη» και την «ηθική επιχειρηματικότητα» αποτελούν την προσαρμογή του καπιταλισμού στις απαιτήσεις του ανεπτυγμένου μορφωτικά καταναλωτικού πληθυσμού. Οι καταναλωτές των μεσοαστικών τάξεων κοσμοπολίτες του δυτικόμορφου κόσμου θρέφουν ασφαλώς ανεπτυγμένο το αίσθημα ευαισθησίας απέναντι στα οικολογικά προβλήματα της παγκοσμιοποίησης. Είναι επομένως περισσότερο «απαιτητικοί» εάν τα καλλυντικά τους είναι cruelty-free και leaping bunny, παρά εάν παράγονται τα ίδια από ανθρώπους που κατέχουν τον έλεγχο της παραγωγής τους. Έτσι το ίδιο κάνει για αυτούς –και μάλιστα είναι καλύτερα- να αναλάβουν τον ρόλο της «κοινωνικής οικονομίας» η Nestle, τα super market Βασιλόπουλος και αύριο μεθαύριο η αναγεννημένη μέσα στην οικολογική κολυμβήθρα των ΜΚΟ Bayer και Monsanto.  Αυτή η lifestyle εναλλακτική συνείδηση της αγοραιοποίησης [marketisation] με χορηγούς τα προγράμματα των Βρυξελών έχει συνεπάρει στην κυριολεξία και τα εγχώρια συνεργατικά κινήματα τα οποία ως έγνοια τους έχουν περισσότερο να μιμηθούν τις faire trade πολυεθνικές παρά να αντιμετωπίσουν (οικονομικά και οργανωτικά) στα ίσα την κυρίαρχη αγορά του μονιστικού καταναλωτισμού.
Για την πολιτοφροσύνη των συνεργαζόμενων συνεταιρισμών
Πολύ περισσότερο από το να «χτίζουμε στο σήμερα στιγμές από το μέλλον», μπορούμε να θεμελιώσουμε μεταξύ μας μια νέα συνεννόηση μεταξύ των υπαρκτών συνεργατισμών και έτσι το μέλλον για το οποίο στα λόγια είμαστε τόσο απλόχεροι να γίνει το παρόν που τόσο  άτολμοι του είμαστε στα έργα.
Στην Ιστορία των δύο πόλεων ο Charles Dickens ξεκινά με την φράση:
It was the best of times, it was the worst of times.
It was the age of wisdom, it was the age of foolishness,
it was the epoch of belief, it was the epoch of incredulity,
it was the season of Light, it was the season of Darkness,
it was the spring of hope, it was the winter of despair,
we had everything before us, we had nothing before us.
Η απόφαση αυτή είναι αποκλειστικά δική μας. Από τις δύο πόλεις που μας αναλογούν να επιλέξουμε αυτή των καλύτερων εποχών.

2 Discussions on
“Οδοδείκτες για τον «τρίτο τομέα»”
  • Αθανάσιε αυτό το απόσπασμα από το κείμενό σου:
    “Όσοι, με πρόσχημα τον ρεαλισμό, πιστεύουν πως οι συσσωματώσεις που αναλαμβάνουν στο δικό τους πεδίο την ευθύνη για την αυτοσυντήρηση της κοινωνίας μπορούν να συγχρονιστούν με τον βηματισμό της αγοράς, προεξοφλούν τον εξανδραποδισμό τους από το κράτος και το ξεκοκάλισμα τους από τον ανταγωνισμό. Από την άλλη πλευρά, όσοι διεκδικούν μια ευθεία ρήξη με τον καπιταλιστικό σχεδιασμό εμμένοντας σε μια αυτιστική και κατά τ’ άλλα ναρκισσιστική νοοτροπία δεν κάνουν τίποτα άλλο από μια τρύπα στο νερό.”
    Σε συνδυασμό με αυτό:
    “Αναγκαστικά λοιπόν επιλογή εξόδου από την λογική της κυρίαρχης οικονομίας σημαίνει ολομέτωπη αντιπαράθεση με τους κανόνες και τη νομοθετική ρύθμιση της αγοράς. Για τους φορείς της κοινωνικής οικονομίας οι αυταπάτες περί παράλληλου βηματισμού με την αγορά και συνεργασίας με το κράτος είναι το ελάχιστο πολυτέλεια, αν όχι η ένδειξη μιας αθεράπευτης φαντασιοκοπίας.”
    Δημιουργούν νομίζω μια αντίφαση και με μπέρδεψαν λιγάκι. Εδώ έχω την αίσθηση ότι είτε δεν είναι ξεκάθαρο αυτό που θέλεις να πεις, είτε εγώ δεν το κατάλαβα. Συγκεκριμένα θεωρώ ότι δεν γίνεται κατανοητό τι ακριβώς προκρίνεις με τις παραπάνω προτάσεις.
  • Με συγχωρείς Γιώργο. Καταλαβαίνω τι μπορεί να φαίνεται σαν αντίφαση και δεν έχεις άδικο που το παρατηρείς.
    Για να απαντήσω θα χρησιμοποιήσω εκφράσεις από το κείμενο. “Έξοδος από την αγορά” δεν σημαίνει την “αυτιστική και κατά τ’ άλλα ναρκισσιστική νοοτροπία” αλλά “ολομέτωπη αντιπαράθεση”. Παρακάτω γράφω και για τις υποχρεώσεις που επιφέρει τέτοια ανάληψη ευθύνης.
Posted on : [ 0 ] comments Label:

by : tinakanoumegk
Παρακαλούνται όλοι οι Επαγγελματίες να προσέλθουν στην ετήσια Τακτική Γενική Συνέλευση του Εμπορικού & Προμηθευτικού Συλλόγου Ξυλοκάστρου '' ο Ερμής'' !!
Με την συμμετοχή και την ψήφο μας στην Γενική Συνέλευση, δυναμώνουμε την φωνή και την θέση μας, προτείνοντας βιώσιμες λύσεις, απέναντι στα μεγάλα προβλήματα του κλάδου μας και της περιοχής μας!!
Συνάδελφε Επαγγελματία ο λόγος σου έχει θέση στον Εμπορικό μας Σύλλογο, ενώσου μαζί μας !!
by : tinakanoumegk

Ο επικεφαλής της μείζονος μειοψηφίας του Δήμου Κορινθίων, Βασίλης Νανόπουλος – αν και υπέρμαχος της ελεύθερης αγοράς – με δηλώσεις του στην proti news (δείτε το video) καταγγέλλει την δημοτκή αρχή του Αλέκου Πνευματικού ότι θέλει να παραχωρήσει τη Δημοτική Αγορά σε ιδιώτη με ενοικίαση και εκμετάλλευση για άγνωστο χρόνο,διευκρινίζοντας παράλληλα ότι η παράταξή του καταψήφισε στο Δημοτικό Συμβούλιο της περασμένης Δευτέρας το 17 θέμα της ημερήσιας διάταξης,που αφορούσε την εκμίσθωση του χώρου της Δημοτικής Αγοράς,προτείνοντας παράλληλα την λύση που έχει συμπεριλάβει στο πρόγραμμά της και δεν είναι άλλη από την αναμόρφωση-ανάπλαση του ιστορικού χώρου από τον Δήμο.

Κατά τη γνώμη μας,χωρίς να μπούμε στον κόπο να σχολιάσουμε τις προθέσεις του κ. Νανόπουλου,πιστεύουμε ότι είναι μοιραίο «αυτογκόλ» της δημοτικής αρχής η εκμίσθωση του χώρου της Δημοτική Αγορά της Κορίνθου,χωρίς καν να έχουν ενημερώσει τους πολίτες για τις εξειδικευμένες προτάσεις και το επιχειρηματικό σχέδιο (bussiness plan) του όποιου ιδιώτη…που φιλοδοξεί να «αναβαθμίσει» το κέντρο της Κορίνθου !
Προφανώς δεν είναι «όραμα» των κατοίκων της Κορίνθου να παραχωρηθεί ένα από τα λιγοστά ιστορικά κτήρια – τοπόσημο της πόλης της Κορίνθου – σε κάποιον ιδιώτη, που ενδεχομένως βλέπει την Δημοτική Αγορά ως το πιο σημαντικό «φιλέτο» για μπίζνες.
Αναρωτιόμαστε επίσης για το ποιος είναι ο λόγος που δεν μπορεί ο Δήμος Κορινθίων να λειτουργήσει τη Δημοτική αγορά  ως πολυχώρο πολιτισμού,στοχεύοντας αφενός στη διατήρηση της συλλογικής µνήµης και ταυτότητας της πόλης και αφετέρου στην επίτευξη τόσο της τουριστικής, όσο και κάθε είδους ανάπτυξης, η οποία θα παρέχει οικονοµικο αποτέλεσμα  στους μικρεμπόρους της τοπικής αγοράς και όχι μόνο…
Ποσό δύσκολο θα ήταν για τον εύρωστο οικονομικά Δήμο Κορινθίων να δημιουργήσει στους χώρους της Δημοτικής Αγοράς ένα υπαίθριο μουσείο (open-air museum) όπου θα μπορούσε να λειτουργήσει και Κέντρο Πληροφόρησης Επισκεπτών,στα πρότυπα πολλών πόλεων …αλλά και εκθετήριο τοπικών παραδοσιακών προϊόντων και προϊόντων αλιείας,αναπτύσσοντας παράλληλα και τον ιχθυοτουρισμό που είναι μια μορφή αγροτουρισμού που ασκείται σε παράκτιες περιοχές με έμφαση σε παραδόσεις και έθιμα που σχετίζονται με την αλιεία ;
Posted on : Τετάρτη 25 Ιανουαρίου 2017 [ 0 ] comments Label:

by : tinakanoumegk
Φωτογραφία του Δημήτρης Εξαδάκτυλος.
by : tinakanoumegk

Αφετηρία του Πατρινού Καρναβαλιού υπήρξε ο πρώτος αποκριάτικος χορός μετά την απελευθέρωση, που δόθηκε το 1829 στην οικία του εμπόρου Μωρέττη. Ρόλο στην δημιουργία του Πατρινού Καρναβαλιού φέρονται να είχαν και οι γαλλικές δυνάμεις του στρατηγού Μαιζών, οι οποίες στάθμευαν στην πόλη μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους όπως και καθοριστική συνεισφορά στην εξέλιξη του θεσμού θεωρείται πως είχαν οι Επταννήσιοι, οι οποίοι συνέρρευσαν στην Πάτρα μετά την ένωση των Ιονίων Νήσων με την Ελλάδα το 1864. Επιπλέον, η ίδια η θέση της πόλης με την αυξανόμενη ακμή του λιμανιού της και τις συχνές επαφές με τη Δύση και ιδίως με την Ιταλία, με τα περίφημα καρναβάλια της όπως αυτό της Βενετίας συνέβαλαν με τα χρόνια στη διαμόρφωση του καρναβαλιού ώστε ακόμα και σήμερα να διαθέτει αρκετά μεσογειακά και δυτικότροπα χαρακτηριστικά.Μετά το β" Παγκόσμιο Πόλεμο στις αρχές της δεκαετίας του 1950 γίνονται οι πρώτες διστακτικές σκέψεις για αναβίωση του καρναβαλιού. Οι πλέον απαισιόδοξοι προεξοφλούν την αποτυχία: «τίποτα δεν θα είναι όπως παλιά». Κι όμως το καρναβάλι ξαναγεννήθηκε.

Σήμερα μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα πως  δεν διακρίνουμε κάποια ανοδική πορεία.

Μπορεί ένας τέτοιος θεσμός να μείνει διαχρονικά ελκυστικός όταν δεν βλέπεις παραγωγή ιδεών για την αναβάθμισή του; Είναι μόνο μια περίοδος κατανάλωσης αλκοόλ και μάλιστα με έναν πολύ κακόγουστο τρόπο σε συνδιασμό με κακοτεχνίες και κιτς ενδυμασίες(θυμηθείτε πόσα χρόνια έχετε να δείτε μια όμορφη και με άποψη ενδυμασία) που ειδικά την περίοδο αυτή θα μπορούσαν να αφήνουν μηνύματα και να βάζουν σε σκέψεις έναν πολίτη της Πόλης ή επισκέπτη.

Οι φιγούρες των νυχτερινών καταστημάτων αμετανόητοι ντρόπιαζαν και ντροπιάζουν τον θεσμό με εισόδους από τις καλές εποχές έως και σήμερα που αγγίζουν πολύ άνετα και τα 100 ευρώ.Θυμηθείτε κόκκινους χορούς στην Α.Κλάους κτλ..Αυτοί δεν αγαπούν ούτε την Πάτρα,ούτε τον θεσμό.Το εύκολο κέρδος και όχι το μακροπρόθεσμο και σταθερό,το ατομικό δηλαδή που λειτουργεί θετικά για το συλλογικό και συνολικό.Καμία παιδεία.Κι όμως..ζουν ανάμεσά μας.Ο Αρχαίος κωμωδιογράφος Εύπολις θα είχε σίγουρα πολλά να μας προτείνει.Δεν μπορεί να παραμείνει ελκυστικό το πιο φημισμένο καρναβάλι της χώρας έτσι.

Πόσες ευκαιρίες έχει μέσα στο χρόνο αυτή η Πόλη να αναδείξει το τοπίο την αρχιτεκτονική της. Το 1872 οικοδομείται με συνεισφορές πλούσιων σταφιδεμπόρων το Θέατρο «Απόλλων» ειδικά για το θεσμό το οποίο κατασκευάστηκε με σχέδια του Γερμανού αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ. Είναι το παλιότερο από τα σωζόμενα κλειστά θέατρα των νεοτέρων χρόνων στην Ελλάδα και το εντυπωσιακότερο αρχιτεκτονικό στολίδι της Πάτρας. .Μαζί με την τεχνογνωσία των αρμάτων δεν θα ωφελούσε την Πόλη η συνέχεια τέτοιων καλαίσθητων οικοδομημάτων; Δεν θα έπρεπε να έχουμε ειδικούς »μάστορες» για να πετύχουμε μια ακόμη ελκυστική αρχιτεκτονική που θα βάλει τέλος στον τραυματισμό της Πάτρας απο τις κακοτεχνίες; Ένας σοβαρός Δήμος και Δημοτική αρχή μαζί με την  Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Πάτρας (ΔΕΠΑΠ) θα μπορούσε να ασχοληθεί πολύ σοβαρά εδώ και χρόνια με τόσο εισόδημα απο την συγκεκριμένη περίοδο. Τα προιόντα,την κουλτούρα της. Τεντούρα (Οι παλιοί Πατρινοί ονόμαζαν την Τεντούρα και «Μοσχοβολήθρα» επειδή είχε έντονο άρωμα και την έπιναν συνήθως μετά από ένα καλό γεύμα, σαν χωνευτικό λικέρ, αλλά και κατά τα διαλείμματα μιας κοπιαστικής αγροτικής εργασίας, κυρίως στα αλώνια.Μαυροδάφνη και Μοσχάτο και άλλοι είναι που έχουν τον συνδιασμό αυτών όπως και προβολή εδεσμάτων που με τις ποικιλίες αυτές αποκτούν μοναδική ταυτότητα.Το κρασί ταιριάζει στην Πάτρα. Εδώ είναι ο Διόνυσος.

Προσφέρεται η ζωντανή μουσική,Φεστιβάλς που να αναδεικνύουν και την γνωστή Καρναβαλική εκδοχή (χορούς και οργανωμένες παρουσιάσεις και σωστή ενημέρωση κυρίως για τον επισκέπτη.) αλλά και με διαδρομές που παρουσιάζουν αυτη την σύνδεση με την μουσική μας κυρίως με την Ν.Ιταλία( όπως οι Καντάδες ). ΄Οχι  άλλη Βραζιλία!!!

Το 1880 την ημέρα του Αγίου Αντωνίου κάνουν την εμφάνισή τους οι πρώτες μπούλες (ομάδες μεταμφιεσμένων που τριγυρίζουν στις γειτονιές και με χιουμοριστική διάθεση κάνουν πλάκα σε φίλους, γνωστούς αλλά και άγνωστους). Το έθιμο αυτό τείνει στις μέρες μας να εκλείψει. Όπως μαρτυρεί ο ιστορικός του Πατρινού Καρναβαλιού Νίκος Πολίτης την εποχή της Μπελ Επόκ διοργανώνονται ωραία καρναβάλια όπως τις χρονιές 1900, 1907, 1909 με τη συμμετοχή για πρώτη φορά ατόμων κάθε κοινωνικής τάξης και καταγωγής.Ατάκες στους δρόμους και πειράγματα,αλλά αυτό θέλει και ένα επίπεδο και μια καλλιέργεια.

Αναδεικνύονται αυτά με έναν τρόπο επεξεργασμένο?Έχει τελικά ταυτότητα το Καρναβάλι μας; Οι Πατρινοί θα ξαναφέρουν το Καρναβάλι  στην καταξίωση  αν ασχοληθούν σοβαρά και αγαπήσουν όσο εκτίμησε ο Άλκης Στέας με μια σωστή αντίληψη της Αισθητικής.Δεν την ονόμασε τυχαία  καρναβαλούπολη της Ελλάδας και θα χαιρόταν να λέει το περίφημο »συνεχίστε να χορεύετε» όχι στους ρυθμούς που θέλουν αυτοί που μας βάζουν να συζητάμε αυτά που θέλουν,αλλά αυτά που η δική μας ατζέντα θα έχει να προτείνει.
by : tinakanoumegk

 
 Το Ιστορικό-Λαογραφικό Μουσείο Κορίνθου
και το Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας στο πλαίσιο του προγράμματος «Γέφυρες-Η τέχνη της περιήγησης», διοργανώνουν, την Κυριακή 29 Ιανουαρίου (10:00- 13:00) δράση με τίτλο «Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική της ορεινής Κορινθίας».
Πρόκειται για μια δράση γνωριμίας με την αρχιτεκτονική του ορεινού τοπίου της Κορινθίας, μέσα από τη σχετική διάλεξη της αρχιτέκτονος κυρίας Ξένιας Χρυσάφη -Ζωγράφου στο Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας. Θα ακολουθήσει περιήγηση σε επιλεγμένα σημεία της ορεινής Κορινθίας. Σκοπός της δράσης αυτής είναι η ανάδειξη της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της περιοχής, που κατά καιρούς έχει περιγραφεί σε περιηγητικά κείμενα, και η οποία, δυστυχώς, τείνει να εξαφανισθεί. Όσοι πύργοι και αρχοντικά διασώζονται ξεχωρίζουν για την αυτοδύναμη αρχιτεκτονική τους δίνοντας μια ικανοποιητική εικόνα των παραδοσιακών οικισμών.
Για τη μετάβαση στο Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας και για την περιήγηση που θα ακολουθήσει θα υπάρχει πούλμαν από τους διοργανωτές. Όσοι μεταβούν ιδιωτικώς στο Μουσείο, μπορούν να ακολουθήσουν και την περιήγηση, η οποία περιλαμβάνει και πεζοπορία διάρκειας μισής ώρας.
Σημείο συνάντησης για την οργανωμένη μετάβαση στο Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας: Χώρος στάθμευσης Αγίου Νικολάου, στο Λιμάνι της Κορίνθου. (ώρα αναχώρησης: 09:00π.μ.) 

Η συμμετοχή στη δράση είναι δωρεάν. Για την οργανωμένη μετάβαση, απαραίτητη είναι η προσυνεννόηση για την κράτηση θέσης.
Για δηλώσεις συμμετοχής:
Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας: 27470 22279 (καθημερινά, εκτός Τρίτης, 10:00-17:00).
Ιστορικό – Λαογραφικό Μουσείο Κορίνθου: 27410 25352 (καθημερινά, εκτός Δευτέρας, 08:30-14:00).
by : tinakanoumegk
Δείτε στο αφιέρωμα της εκπομπής "Υγεία πάνω απ' όλα" του ΑΝΤ1 (μετά το 10ο λεπτό) το γιατί η κορινθιακή σταφίδα είναι πραγματική υπερτροφή (superfood), η απόλυτη Ελληνική υπερτροφή!
Πόσο super είναι τα ...superfoods;
Ποιά από τα λεγόμενα "superfoods'' διαθέτουν κλινικές μελέτες, δηλαδή μελέτες που να έχουν γίνει και σε ανθρώπους, οι οποίες να πιστοποιούν τις ευεργετικές ιδιότητες της συγκεκριμένης τροφής στον ανθρώπινο οργανισμό, κατατάσοντας τα έτσι αποδεδειγμένα ως υπερτροφές;
http://www.antenna.gr/…/igia-pano-ap-ola-episodio-19-5os-ki…
Posted on : Παρασκευή 20 Ιανουαρίου 2017 [ 0 ] comments Label:

by : tinakanoumegk
                                                                                                                                                                       


Posted on : Τετάρτη 18 Ιανουαρίου 2017 [ 0 ] comments Label:

ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ

by : tinakanoumegk
ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ       Αυθόρμητες, επιπόλαιες αντιδράσεις εγκλωβίζουν, όταν δεν εξετάζονται οι συνέπειες σε σημαίνοντα πρακτικά και συμβολικά. 
 Kαθεστωτικό χαρακτήρα που τείνουν να λάβουν οι αγροτικές διεκδικητικές εξάρσεις.
Η ασθένεια που έχει δημιουργήσει ο μεταπολιτευτικός τρόπος, είναι η αποστεωμένη διεκδίκηση από οποιαδήποτε αντίληψη ανθρωπολογική, ποιότητας, έρευνας, επιστροφής στην δημιουργία   επώνυμων, αυθεντικών, χωρικά και προσωπικά ταυτοτικών δημιουργιών.
by : tinakanoumegk
                               
     Η Ακαδημία Αθηνών ανέθεσε την προεδρία της στον Λ. Παπαδήμο. Αυτό το πνευματικό ίδρυμα ανοίγεται πλέον σε νέους τομείς ερευνητικούς και μορφωτικούς.

     Πολλοί εκπλήσσονται, αντιδρούν ενστικτωδώς, αλλά δεν είναι σε θέση να ανιχνεύσουν τις δομικές σχέσεις, τους κώδικες πλοκής οικονομίας, πολιτικής, κράτους, και λειτουργικού πνευματικού εποικοδομήματος.

     Λάθος εισαγωγικό πρώτο μάθημα επέλεξε ο νέος πρόεδρος στην Ακαδημία. Μία αυθεντική ανάγνωση του Ελληνικού κεκτημένου, της εθνικής και κοινωνικής ιδιοτυπίας, η αυτοκατανόηση θα έδινε άλλες, σταθερές αφετηρίες λόγου, ενός Αναγεννησιακού δρόμου.
                                                
     Η κυριαρχία του τραπεζοχρηματιστικού κεφαλαίου βρίσκει έδαφος, πόρους στο πνευματικό προσωπικό των χωρών. Μαζί και η απουσία των γνωστών ως «διανοούμενων» που υποκαθίστανται από τους λογιστές-οικονομολόγους. Το τραπεζοχρηματιστικό κεφάλαιο και τα μέσα ενημέρωσης απέκτησαν τέτοια ισχύ που διευρύνουν τις δυνατότητες αποφάσεών τους. Συρρικνώνουν τις δυνατότητες αποφάσεων από τα κάτω. Αποφασίζουν, επηρεάζουν τον προσανατολισμό, το βηματισμό, τις πολιτικές κρατών και κοινωνιών. Η οικονομία παίρνει την πρωτοκαθεδρία επί της πολιτικής. Και ένα νέο ανθρωπολογικό πρότυπο επιβάλλεται.

      Με παραπέρα διευρυμένους τους μηχανισμούς πνευματικού ελέγχου ανατροφοδοτείται η γνωσιακή και ηθοπολιτική ανεπάρκειά του κοινωνικού σώματος. Η ηθική της εργασίας από πολλά χρόνια υφίσταται πίεση, υποχωρεί, και η επιλογή που προτείνεται είναι ενταγμένη στη σφαίρα της κίνησης του χρήματος. Η χώρα φτωχαίνει οικονομικά και παιδευτικά. Άγονο τοπίο δολοφονημένου συλλογικού δημιουργικού πνεύματος.

     Η κακοποιημένη Ελληνική κοινωνία υφίσταται μία ακόμα απώλεια πνευματικών αντισωμάτων. Όλες οι γραμμές άμυνας της χώρας έχουν καταλυθεί. Η πνευματική αποικιοποίηση προϋπήρξε. Όμως, όσο ψηλά και αν βρίσκονται οι Ακαδημαϊκοί αγνοούν τις σχέσεις τεχνικών οικονομίας και πολιτικής διεύθυνσης. Αλλά αγνοούν και ότι η κλασική και φιλοσοφική παιδεία για τη διαχείριση του πολιτικού και της πόλης είναι αυτό που απεχθάνεται η χρηματιστηριακή ολιγαρχία, ο ολοκληρωτισμός της αγοράς.


     Ο πνευματικός κόσμος της χώρας αν ήθελε να συμβάλλει στην ηθική, δημοκρατική και αναπτυξιακή προοπτική της χώρας θα έπρεπε να διαμορφώσει μία κεντρικότητα στόχων. Βοήθεια δίνει η κ. Ι. Τσιβάκου, όπως αντιγράφω από το κείμενό της ΔΡΑΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ, περιοδικό ΙΝΔΙΚΤΟΣ Ιανουαρίου 2006:   «Θα πρέπει η  πολιτική για την κουλτούρα να έχει σαφείς θέσεις για το είδος των γνωσιακών δομών που είναι καλό να διαμορφώνουν οι πολίτες καθώς επίσης και για το τι  κοινωνικές και επαγγελματικές θέσεις χρειάζεται η κοινωνία ώστε να διευκολύνεται η παραγωγή και η υποδοχή των επιθυμητών πολιτισμικών μορφών. Με λίγα λόγια, η πολιτική για την κουλτούρα θα πρέπει να γνωρίζει ποιο είναι το «πρωτεύον αγαθό» για τη δεδομένη κοινωνία τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, για να δυνηθεί να σχεδιάσει τους διαύλους που θα αναδείξουν τα αναγκαία πολιτισμικά συμβάντα».

    Η Ακαδημία, τα πανεπιστήμια, έπρεπε να προβάλλουν την κεντρικότητα ενός Νέου Ευρωπαϊκού Αφηγήματος, να συνδιαμορφώνουν με άλλες δυνάμεις την Νέα Ανθρωπιστική Magna Carta της Ευρωπαϊκής Ενότητας απέναντι στα εφαρμοστικά μέτρα ενός άτυπου Χρηματιστικού Συντάγματος. Δυστυχώς όμως, για τις ηγεμονικές τάξεις και τα θεσμικά πνευματικά οικοδομήματα μόνο αντιγραφές και εισαγωγές επιτρέπονται.

     Ο Δημάρατος έδινε μία συνοπτική εικόνα των Ελλήνων. «Με την αρετή τους απομακρύνουν την φτώχεια και τον δεσποτισμό». Διαχρονική προϋποθετική αφετηρία. Λόγος επανεμπίστευσης σε κεκτημένα παιδείας.


Γρηγόρης Κλαδούχος
by : tinakanoumegk

Εικαστική έκθεση «Από τον Ίκαρο στον Αρχάγγελο» στην Αγορά Αργύρη
''Μια Ζωή ολόκληρη Αγωνίστηκα για αυτό που λέμε "Ελληνικότητα". Και που δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας τρόπος να Βλέπεις και να Αισθάνεσαι τα πράγματα, είτε στην κλίμακα τη μεγάλη είτε στην Ταπεινή.... Το παν είναι η Ευγένεια και η Ποιότητα, σε αντίθεση με το μέγεθος και την ποσότητα που χαρακτηρίζουν τη Δύση. Γιατί εκεί βρίσκεται η Διαφορά...." Οδυσσέας Ελύτης

« ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΚΑΡΟ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟ » στην ΑΓΟΡΑ ΑΡΓΥΡΗ από 13 έως 23 ΓΕΝΑΡΗ .

Η 4art+ με χορηγό την Δημοτική Πινακοθήκη, Πολιτιστικό Τομέα του Δήμου της Πόλης μας, δημιούργησαν μια δράση που ελπίζουμε να σας γεμίσει με την ένταση και την ανάταση της δημιουργικής διαδικασίας.
Από 13 έως 23 Γενάρη στην Αγορά Αργύρη παρουσιάζεται η θεματική ομαδική έκθεση
« Από τον Ίκαρο στον Αρχάγγελο»
Μια έκθεση εικαστική που προσπαθεί να απεικονίσει και αντλήσει ταυτόχρονα, θέματα από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας.
Μία δράση που αγκαλιάζει την πόλη της Πάτρας, κινητοποιεί νέους αλλά και φτασμένους καλλιτέχνες, παράγει πρωτότυπο έργο & παρεμβαίνει εικαστικά δρώμενα της Πόλης μας .
Μετά από δημόσια πρόσκληση της 4art+, οι Εικαστικοί Δημιουργοί ,41 συνολικά , καταξιωμένοι αλλά και νέοι πρωτοεμφανιζόμενοι καλλιτέχνες, από την περιοχή της Αχαΐας, ανταποκρίθηκαν & εκδήλωσαν ενδιαφέρον για να λάβουν μέρος σε μια διαδικασία ενιαίας δράσης - έκφρασης .
41 Εικαστικοί Δημιουργοί, με πολλαπλάσια πρωτότυπα έργα, συνενώνονται σε μια αξιόλογη εικαστική έκθεση που εμπεριέχει την φωτογραφία ,την ζωγραφική ,την γλυπτική ,τα εικαστικά περιβάλλοντα , & τέλος τις κατασκευές .
Όλες οι εικαστικές τάσεις συνιστούν μία ενιαία έκθεση που διαπερνά την πόλη μας, δημιουργώντας
διάλογο για την Ελληνικότητα στην τέχνη με σκοπό την ανταλλαγή απόψεων.

« Με την έκθεση αυτή και το θέμα που διαλέξαμε , θέλουμε να τιμήσουμε την εικαστική δημιουργία της πόλης μας και να φέρουμε κοντά μας το κοινό της Πάτρας , αποδεικνύοντας στην πράξη ότι η τέχνη ενώνει….»

Η Έκθεση αυτή φιλοδοξεί , να αποτελέσει έναυσμα για την ανταλλαγή απόψεων, γνώσης και εμπειριών,ανάμεσα στους καλλιτέχνες και το κοινό και να παρουσιάσει το πολιτιστικό απόθεμα της περιοχής μας στην δύσκολη εποχή που διανυουμε ...
Διάρκεια έκθεσης 13 έως 23 Γενάρη 2017 Ώρες λειτουργίας 9 π.μ. έως 1 μ.μ. & 5 έως 9 μ.μ.
Στην έκθεση συμμετέχουν οι καλλιτέχνες :
AΜΥΡΑΛΗ ΑΛΙΚΗ , ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΧΑΡΗΣ ,ΑΠΟΣΤΟΛΑΤΟΣ ΜΑΚΗΣ ,ΒΕΛΑΩΡΑΣ ΧΑΡΗΣ ,ΒΟΛΙΚΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ,ΒΟΥΡΔΟΥΛΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ,ΒΟΥΡΤΣΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ,ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ ,ΓΚΑΤΖΟΥΝΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ,ΓΚΟΥΛΙΟΥΜΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ,ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΟΡΕΣΤΗΣ ,ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ ΓΙΑΝΝΑ ,ΔΙΠΛΑ ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΑ ,ΚΑΚΟΥΛΙΔΟΥ ΡΟΥΘ ,ΚΑΝΕΛΛΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ,ΚΑΠΙΝΙΑΡΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ,ΚΑΡΑΒΑΣΙΛΗ ΦΩΤΕΙΝΗ , ΚΑΡΑΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ,ΚΑΡΑΓΚΟΥΝΗ ΑΝΝΑ ,ΚΑΡΑΓΚΟΥΝΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ,ΚΟΝΤΟΓΙΩΡΓΑ ΤΟΤΑ ,ΚΟΝΤΟΓΛΗ ΤΙΝΑ ,ΚΟΥΤΡΟΥΜΠΗ ΒΑΣΩ , ΜΑΥΡΟΕΙΔΗ ΑΓΓΕΛΑ , ΜΠΑΜΠΙΛΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ,ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΝΙΚΟΣ ,ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΦΩΤΗΣ , ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ ΑΣΗΜΙΝΑ ,ΠΑΠΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΤΩΝΗΣ ,ΠΟΥΛΗ ΣΟΦΙΑ ,ΠΡΕΣΣΑΣ ΝΙΚΟΣ ,ΠΡΙΤΣΑΠΙΔΟΥΛΑ –ΒΛΑΧΟΣΤΑΘΗ ΚΟΡΙΝΑ ,ΡΟΥΝΤΖΟΜΑΝΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ,ΣΙΩΖΟΣ ΘΑΝΑΣΗΣ ,ΣΤΕΦΑΝΟΠΟΥΛΟΥ ΝΑΝΤΙΑ ,ΣΦΑΚΙΑΝΑΚΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ,ΤΗΛΙΓΑΔΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ,ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ ,ΤΡΥΠΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ,ΤΣΟΥΛΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ ,ΦΙΛΛΙΠΟΠΟΥΛΟΥ ΕΜΜΕΛΕΙΑ

Posted on : Δευτέρα 16 Ιανουαρίου 2017 [ 0 ] comments Label:

by : tinakanoumegk
by : tinakanoumegk
http://fractalart.gr/alexandros-papadiamantis/




papad_1

Η κριτική αποτίμηση των έργων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, έστω και θεματικά, ακόμα και σαν πρόθεση, είναι ένας άθλος. Θέλει τόλμη και κάτι παραπάνω. Εκείνο που με προκάλεσε στο να το κάνω είναι οι χαρακτηρισμοί που του έχουν αποδοθεί όπως κοσμοκαλόγερος αλλά και οι λογοτεχνικοί μύθοι που επικρατούν για τον συγγραφέα της Σκιάθου, που εν δυνάμει εμπεριέχουν τον χώρο. Αλλά  το ότι θεωρείται από τους αρτιότερους και κορυφαίους των ελληνικών γραμμάτων, μου δίνει το έναυσμα να προσεγγίσω το έργο του με αντικείμενο το ζήτημα που διερευνώ, δηλαδή τον χώρο στην λογοτεχνία. Οπωσδήποτε μια πλήρης και εξαντλητική ανάλυση στα πλαίσια του παρόντος δεν υπόσχομαι, το ομολογώ. Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε πρόσθετο χρόνο: Να μελετήσεις εκτός από τα έργα, τα ρητά του, τις κριτικές παρουσιάσεις, τις μελέτες πάνω σ’ αυτά, καθώς και βιβλιογραφικές αναφορές, σχόλια και  μεταφορές σε άλλες μορφές τέχνης, θέατρο, εικαστικά κά. Ακροθιγώς θα προσεγγίσω το θέμα μου ώστε να έχω και να δώσω μια ιδέα. Αλλά έστω…Δεν σχολιάζω την λογοτεχνική αξία γενικότερα ούτε την φιλολογική αναντίρρητη σπουδαιότητα, επικεντρώνω στον χώρο[i].

Ο τόπος αναφοράς του είναι πράγματι η Σκιάθος; Είναι αναγνωρίσιμη σ’ αυτούς που έχουν εξερευνήσει και γνωρίζουν καλά τη νήσο. Καθώς τα αναγνωριστικά τοπικά χαρακτηριστικά αλλοιώνονται με το χρόνο και τα δομικά πρότυπα εξομοιώνονται, στα μάτια των νεώτερων τίποτα δεν ανταποκρίνεται στην αυθεντική εικόνα του νησιού. Τα τοπωνύμια που αντιστοιχούν σε θέσεις και συνοικισμούς, όσα φυσικά έχουν διατηρηθεί, μπορούν να ταυτιστούν μόνο με επιτόπια έρευνα. Αποκαλεί τον γενέθλιο τόπο ως η πτωχή νήσος μου.  Oι τόποι συχνά «αντικρίζουν»  το Πήλιο.  Η γεωγραφική θέση προσδιορίζεται γενικόλογα από τις αποστάσεις από την Χαλκιδική και ιδιαίτερα από το Αγιο Ορος. Η νήσος, γράφει, είναι προσφιλὴς σκοπὸς τοῦ Βορρᾶ καὶ τῶν γειτόνων του, τοῦ Καικίου καὶ τοῦ Ἀργέστου (πρόκειται για ανέμους), ὧν τὸ στάδιον εὐρὺ ἐκτείνεται ἀναμέσον τῆς Χαλκιδικῆς, τοῦ Θερμαϊκοῦ, τοῦ Ὀλύμπου καὶ τοῦ Πηλίου· Στο διήγημα Χήρα παπαδιά (1888)[ii], μιλάει καθαρά για μία των Σποράδων και επίσης  αναφέρεται στην δημοτική και διοικητική αυτονομία των Σποράδων. Ετσι, εκτός από τις ιστορικές μαρτυρίες, γίνεται φανερό και από τα προαναφερόμενα ότι πρόκειται για την Σκιάθο
Η διάκριση των συστατικών του φυσικού και του δομημένου χώρου που ακολουθεί, επιχειρεί να αποδώσει, να εκτιμήσει και, πρόσθετα, να αξιολογήσει και να αναδείξει την μίξη των στοιχείων αυτών, τόσο σημαντικών, στο έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη ώστε να αποδίδουν πρόσθετη αξία στο έργο του.
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης μπορεί να χαρακτηρισθεί πεζογράφος του ανοιχτού χώρου και υμνητής του μεγαλείου της φύσης, όχι μόνο γιατί το ενδιαφέρον του είναι ευδιάκριτο όσον αφορά το περιβάλλον αλλά και για την αρμονική ένταξη της θεώρησής του στα έργα του. Συχνά μάλιστα χρησιμοποιεί την άποψη αυτή προκειμένου να διαχειρισθεί την υπόθεση του έργου και όχι ως παραπληρωματικό στοιχείο. Για το φυσικό τοπίο ιδιαίτερα, δεν περιορίζεται στα χαρακτηριστικά των αντίστοιχων δημιουργών της δυτικής λογοτεχνίας του ρομαντισμού. Το βλέμμα του, απόλυτα φυσικό, τονίζει τα υφιστάμενα στοιχεία, περιγράφοντάς τα με λεπτομέρεια σε βαθμό ανεκτό, χωρίς υπερβολές και εκφράσεις θαυμασμού:  Επι μέρους τοπία όπως η θάλασσα, οι βράχοι, ο γυαλός, τα όρη, τα φαράγγια προβάλλονται και είναι εκεί όπου συμβαίνουν οι μικρές ή μεγάλες ιστορίες ! Στο διήγημα Η νοσταλγία του Γιάννη (1906 ), προβάλλει το ελληνικό τοπίο και την τοπική παράδοση γράφοντας για το πυκνό φύλλωμα της μουριάς  και των άλλων δένδρων, όπου και η φαιδρή πανήγυρις στο ξωκκλήσι! Νοσταλγικός, συναισθηματικός και μαζί λιτός και λυρικός ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και στο Όνειρο στο κύμα (1900), μας δίνει ένα από τα πλέον τρυφερά διηγήματά του. Γνώστης των ανθρώπινων σκέψεων και αισθημάτων, καταγράφει την ονειρική αναπόληση ενός ανεκπλήρωτου νεανικού έρωτα, ενώ ταυτόχρονα είναι αρκούντως πραγματιστής. Ετσι, κατονομάζει  πετρώδη, απότομη ακτή, τον μεγάλο Γιαλό, αλλά και τόπους δαντελωτούς, εκτεθειμένους στους ανέμους, τόπους στους οποίους ήταν φανερά εξοικειωμένος: λόγγους, φαράγγια, κοιλάδες, βουνά. Πέρα από τη φύση, το ενδιαφέρον του επικεντρώνεται σε πυργοειδή υψηλόν οικίσκον, στην ακτή, με δύο πατώματα, με ρυθμισμένο το νερό από εσκορπισμένους κρουνούς, και πηγάδι με  μάγγανο για το πότισμα. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ενέργειες διαχείρισης, με τη διαίρεση του κτήματος σε τέσσαρα μέρη:  άμπελον, ελαιώνα, αγροκήπιον με πλήθος οπωροφόρων δένδρων και κήπους με  μποστάνια. Από το διήγημα Ρεμβασμός του Δεκαπενταύγουστου (1906) αξίζει νομίζω να παραθέσω ένα απόσπασμα που περιγράφει, με γλαφυρό και συνάμα ολοκληρωμένο όσο και αντιπροσωπευτικό της γραφής του Παπαδιαμάντη τρόπο, τον τόπο των διαδραματιζόμενων: Ἀνάμεσα εἰς συντρίμματα καὶ ἐρείπια, λείψανα παλαιᾶς κατοικίας ἀνθρώπων ἐν μέσῳ ἀγριοσυκῶν, μορεῶν μὲ ἐρυθροὺς καρπούς, εἰς ἔρημον τόπον, ἀπόκρημνον ἀκτὴν πρὸς μίαν παραλίαν βορειοδυτικὴν τῆς νήσου, ὅπου τὴν νύκτα ἑπόμενον ἦτο νὰ βγαίνουν καὶ πολλὰ φαντάσματα, εἴδωλα ψυχῶν κουρασμένων, σκιαὶ ἐπιστρέφουσαι, καθὼς λέγουν, ἀπὸ τὸν ἀσφοδελὸν λειμῶνα, ἀφήνουσαι κενὰς οἰμωγὰς εἰς τὴν ἐρημίαν, θρηνοῦσαι τὸ πάλαι ποτὲ πρόσκαιρον σκήνωμά των εἰς τὸν ἐπάνω κόσμον ― ἐκεῖ ανάμεσα ἐσώζετο ἀκόμη ὁ ναΐσκος τῆς Παναγίας τῆς Πρέκλας. Δὲν ὑπῆρχε πλέον οἰκία ὀρθή, δὲν ὑπῆρχε στέγη καὶ ἄσυλον, εἰς ὅλον τὸ ὀροπέδιον ἐκεῖνο, παρὰ τὴν ἀπορρῶγα ἀκτήν. Μόνος ὁ μικρὸς ναΐσκος ὑπῆρχε. Πέρα από την άρτια αυτήν παράγραφο, από το διήγημα πληροφορούμαστε για τον παλαιό θεσμό της ιδιοκτησίας μικρών συνήθως εξοχικών ναίσκων που βρίσκονταν  σε  παλιό χωριό το οποίο φθίνοντας με τον χρόνο έμεινε εν τέλει έρημο. Από μια άλλη πλευρά , κοινωνικο- οικονομική θα έλεγα, παίρνουμε πληροφορίες για την τοκογλυφία που ξενόφερτη μεν, μάστιζε ωστόσο τον στερημένο τόπο. Κτήματα άλλαζαν ιδιοκτήτες αφού κοστολογούνταν με δεκαπλάσια αξία του δανείου, κτήματα όπως αναφέρει με προϊόντα ποικίλα, προερχόμενα από ελαιώνα, αμπέλια, οπωροφόρα δένδρα, εξοπλισμένα με βρύση, ρέμα και νερόμυλο!
Δεν ήταν όμως μόνο οι οικονομικές σχέσεις των ανθρώπων και η γαιοκτησία που αλλοίωναν τις φυσικές καταστάσεις. Ηταν και οι ίδιες οι λειτουργίες που αναπτύσσονταν συχνά σε ασύμβατες θέσεις. Στο διήγημα Ολόγυρα στη Λίμνη. Αναμνήσεις προς φίλον (1892), περιγράφεται θέση όπου εχωρίζετο ἡ λίμνη ἀπὸ τῆς θαλάσσης διὰ πλατείας λωρίδος γῆς ἀμμώδους καὶ κισηρώδους, τῆς ὁποίας μέρος ἦταν τὸ ναυπηγεῖον τῆς πόλεως[iii]. Σήμερα η θέση ταυτίζεται με το αεροδρόμιο της Σκιάθου. Αναφέρονται ακόμα καλαμῶνες, σειόμενοι ὑπὸ τοῦ ἀνέμου,  και πολλά άλλα αυτοφυή φυτά τα οποία επίσης έχουν τύχει μελέτης από σκιαθίτες ή και άλλους ειδικούς. Αυτή όμως η επιμήκης και πλατιά ἀμμουδιὰ μεταξὺ τῆς λίμνης καὶ τοῦ λιμένα, δὲν εἶχεν οὐτὲ ἕνα κόκκον ἄμμου καθαρό ἀπὸ πριονίδια, οὐδὲ ἕνα χαλίκι ἐλεύθερο ἀπὸ τα πελεκούδια. Ετσι ο συγγραφέας αναρρωτιέται με θλίψη και με οικολογική διάθεση, όπως θα λέγαμε ίσως σήμερα, για την τύχη των δασών της περιοχής[iv]. Χαρακτηριστική η προσωποποίηση των ξύλινων σκελετών των πλοίων που δείχνουν, κατά τον συγγραφέα, σαν να εχλεύαζαν τη μανία και εκμετάλευση των ανθρώπων σε βάρος της φύσης.
Εκτός όμως από τις προθέσεις, ιδιαίτερος είναι και ο τρόπος περιγραφής, σαφής και περιεκτικός αλλά όχι στείρος φαντασίας, τρόπος που συμβάλλει στον εντοπισμό και την προβολή του τοπίου. Στα Φώτα ολόφωτα (1894), ο συγγραφέας αποδίδει συνοπτικά κάθε έννοια και κλίμακα του χώρου: θέτει δύο επίπεδα παρατήρησης, τον μεμονωμένο οικίσκο, στὴν κορυφὴν τοῦ λόφου τοῦ μικροῦ νησιδίου  καὶ το χωριό που ήταν κτισμένο κάτω εἰς τὴν ἀκρογιαλιὰν, αποτελούμενο από διακόσια σπίτια ἁλιέων,πορθμέων καὶ ναυτῶν, ενώ υποδεικνύει  μικρὸν ἐπισφαλὴ ὅρμο, που ωστόσο δὲν ἦτο λιμήν. Τις παραπάνω θέσεις συνδέει με το εξελισσόμενο δράμα λέγοντας: Ἡ ἀγωνία τῆς βάρκας τοῦ Πλαντάρη ἦτο ὁρατὴ ἀπὸ τὴν πολίχνην, ὁρατὴ καὶ ἀπὸ τὸν μεμονωμένον οἰκίσκον. Επιφανειακά διακρίνεται κάποια σκωπτική διάθεση αλλά στην ουσία πρόκειται για κοινωνική κριτική στις τότε δοξασίες ως προς το φύλο του νεογέννητου, τα ήθη για  την προίκα και τα κληρονομικά, αλλά και τα συντεταγμένα έθιμα και τελετουργικά.
Στο διήγημα  Η δασκαλομάνα (1894 ) μαζί με την άτυπη περιγραφή της τότε εκπαίδευσης (Τὰ θρανία χωλά, κινούμενα, χορεύοντα, ἐφαίνοντο ὡς σχεδίαι πλέουσαι ἐντὸς τοῦ κύματος τῶν παιδικῶν κεφαλῶν. Ἡ διδασκαλικὴ ἕδρα ὑψηλή, μὲ τὰ φατνώματα σαπρά, κεχηνότα, ὡμοίαζε μὲ βάρκαν ξουριασμένην), της άγνοιας και των αντιδράσεων, επισημαίνει  τις κλίσεις και τις σχέσεις των παιδιών  με τη φύση και τις χαρές της: Ἐξήρχοντο ἀνὰ δύο κρατούμενοι, μετὰ φαιδροῦ συνεχοῦς βόμβου, καὶ μετέβαινον εἰς τὴν χλοερὰν πεδιάδα παρὰ τὴν ἐσχατιὰν τῆς πολίχνης.
Στον αντίποδα, στο διήγημα To πνίξιμο του παιδιού ( 1900) δεσπόζει μια σπάνια περιγραφή του αγροτικού τοπίου και της γεωργικής παραγωγής: Η καλύβα του αγρονόμου είναι σημείο κομβικό και οι κινήσεις και δράσεις των αγροτών είναι η εισαγωγή  και συνάμα το πλαίσιο στο δράμα. Στο Ενιαύσιο θύμα ( 1899), έχουμε την πληρέστερη ίσως περιγραφή μιας φυσικής καταστροφής που συνοδοιπορεί με το δράμα που ακολουθεί. Η ανταπόκριση των στεριανών στους ανθρώπους σε κίνδυνο γίνεται κάτω από το θαμπό ουράνιο θόλο και με την θάλασσα ανελέητη. Τοπόσημο εδώ οι σκόπελοι, τ’ Αραπάκια, όπου εστιάζει ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, τόπος αφανισμού των ναυτικών (Ελεος Αραπάκια, έλεος!).
Με διάθεση μεταφυσική Στα πτερόεντα δώρα ( 1907), ο άγγελος επισκέπτεται διάφορους τύπους ανθρώπων και αντίστοιχα ισάριθμους χώρους. Στο Ερωτας στα χιόνια (1895), το χιόνι έχει το θλιβερό καθήκον να σκεπάσει έναν άνδρα τραγικά ανέμελο, να κάνει ένα τη φύση με τον άνθρωπο. Το σπίτι με τα παραθυρόφυλλά του και με τις χαρές του βρίσκεται σε τραγική αντίθεση με το δραματικό σκηνικό των λευκών τελευταίων στιγμών του μοναχικού, ξεπεσμένου άστεγου. Αστεγος επίσης και Ο Αυτοκτόνος (1954) που εἶχε δωμάτιον, ἀλλὰ που δεν τολμούσε ὁ φτωχὸς νὰ μπει σ’ αυτό λόγω της σπιτονοικοκυράς του, γιατί χρεωστούσε τρία ἐνοίκια. ….. Ἐπὶ τρεῖς ἑβδομάδας, μετὰ τὸ μεσονύκτιον, πλησιάζων μὲ παλμοὺς εἰς τὴν αὐλόπορταν, ἀνοικτὴν μένουσαν ὅλην τὴν νύκτα, καθὼς ὅλαι αἱ αὐλόπορται τῶν οἰκιῶν τῆς συνοικίας, ἐχουσῶν ἐνοικήτορας πολλούς, ἀφῄρει τὰ χαλασμένα καὶ σχισμένα πέδιλά του καὶ κρατῶν αὐτὰ μὲ τὴν ἀριστεράν, ἐπάτει μὲ τὲς κάλτσες, ἐνέβαλλε τὸ κλεῖθρον μὲ ἀπείρους προφυλάξεις καὶ μὲ τόσον ὀλίγον κρότον, ὥστε οἱ παλμοὶ τῆς καρδίας ἔκαμνον κρότον μεγαλύτερον.
Ως προς το δομημένο περιβάλλον, οι αναφορές γίνονται τόσο σε επίπεδο οικισμών, όσο και σε επίπεδο αστικού τοπίου και κατοικίας αλλά και του στοιχειώδους, λόγω εποχής, εξοπλισμού της. Ετσι περιλαμβάνοντας κάθε κλίμακα του χώρου όχι μόνο καθιστά πιο εναργή τη δράση αλλά και περισσότερο οικεία και πραγματιστική.  Ισως μάλιστα ένα μέρος της ανταπόκρισης των έργων του στον αναγνώστη να οφείλεται ακριβώς σ’ αυτό , δηλαδή στην σφαιρική ενότητα των εννοιών δράση- χώρος-συναίσθημα.

papad_2

Στο διήγημα Γουτού γουπατού (1899 ), ενδιαφέρουσα προκύπτει η παραστατικότητα στη διάκριση των δύο υποπεριοχών, του πάνω και του κάτω χωριού, όπως και η μετακίνηση των ηρώων ανάμεσα στα δύο χωρικά επίπεδα. Στην Τελευταία βαπτιστικιά (1888) ο συγγραφέας περιγράφει την μικροκλίμακα του χώρου δηλαδή την κατοικία στα επίπεδα όπου διαδραματίζεται η εξέλιξη της ιστορίας, και στην αυλή, εισάγοντας τον αναγνώστη στη σκηνή που διαμορφώνει. Και το κάνει αυτό με κάθε μέτρο, χωρίς τίποτα να υπερτονίζεται ή να μην λειτουργεί συμπληρωματικά και οικεία. Στο διήγημα Τα ρόδινα ακρογιάλια (1908) εντοπίζει τα πολλά διάσπαρτα ελαιοτριβεία (14). Απαριθμώντας τις κατοικίες, τις θέτει χωροταξικά και κατά στάθμη, μαρτυρώντας την ανωφέρεια, την κλίση του εδάφους από την θάλασσα και τον βράχο, για να καταλήξει στην ψηλότερη στάθμη, στον μικρό ναό. Σε διαφορετική  κλίμακα, μιλά για τις αντηρρίδες στο μπαλκόνι και μια μικρή αποθήκη σε συνέχεια της κατοικίας[v]. Εδώ εμφανίζεται ο τύπος του ερημίτη, όπως συμβαίνει στα έργα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη συχνά, που ζει αποτραβηγμένος σε καλύβι ή σε σπηλιά ψηλά στο βουνό. Ακόμα, έχουμε την κίνηση ενός στεριανού στη θάλασσα, την αποτυχία της μυσταγωγίας και την επιστροφή στη στεριά. Ο γάμος στην εξοχή, ο απρόβλεπτος, ο αυθόρμητος[vi]!  Πρόκειται για ιστορίες ανθρώπων πλεγμένες με τη θάλασσα, με το βουνό και μ’ όλο τον περίγυρό τους. Ο ρυθμός αργός, λύνει τις ψυχές και τις γλώσσες.
Παραστατικό απόσπασμα του έργου Ο Αμερικάνος (1891) αποτελεί η περιγραφή της κατοικίας τόσο της σιωπηλής αρραβωνιαστικιάς όσο και του ερειπωμένου σπιτιού του μετανάστη που επέστρεψε αναζητώντας το παρελθόν του. Από  το δεύτερο έχει απομείνει η εστία. Οσο για το πρώτο δείχνει να συμμετέχει στην ερημιά των κατόχων του, που απομακρύνουν τα χαρμόσυνα συμβάντα, αλλά και στις χαρές τους καθώς το παρουσιάζει φωτισμένο, λαμπερό  και με την πόρτα να δέχεται τους συντοπίτες  φίλους. Χαρακτηριστική επίσης η απαραίτητη περιγραφή του καπηλειού, της πλατείας και των στενών που ανηφορίζουν στις πάνω γειτονιές του επικλινούς οικισμού. Στο ηθογραφικό και συνάμα κωμικό διήγημα Ωχ βασανάκια (1894 ), σημαντικό ρόλο παίζει ο χώρος στην περιγραφή των σκηνών και την εξέλιξη των δρώμενων. Ο χώρος περιγράφεται τόσο ως προς τη χωροταξία όσο και ως προς τα επίπεδα απ’ όπου διαδραματίζεται το παιχνίδι των επαφών, ομιλιών, βλεμμάτων, νευμάτων…Το σχολείο, σε κτίριο μισοκατοικημένο και υγρό, το οίκημα του πνευματικού, το σπίτι των κοριτσιών, το κατώι της μάγισσας, ο δρόμος του κυνηγητού, όλα δημιουργούν ένα σύνολο με τα πρόσωπα, τους μαθητές, το δάσκαλο, τα κορίτσια, τις ευλαβείς γραίες, τη μάγισσα, και…έναν παπαγάλο! Το πλέγμα των επαφών υποστηρίζεται με κάθε  τρόπο από τα επι μέρους πεδία απ’ όπου η δυνατότητα οπτικής ανταπόκρισης: η ταράτσα για τα κορίτσια, ο όροφος διδασκαλίας και η αυλή για τους αναμένοντες μαθητές, ο περίγυρος της μονής για τις γραίες, το σπίτι με τον παπαγάλο στον εξώστη, το ισόγειο της μάγισσας. Κάθε χώρος με τα χαρακτηριστικά του και τον αντίστοιχο χρήστη και ένοικο. Στην οργάνωση του χώρου και την ισορροπία έρχεται να αντιπαρατεθεί το πανδαιμόνιο του κυνηγητού, στον δρόμο, με όλους τους συμμετέχοντες εν δράσει!  Στα διηγήματα Οι δύο δράκοι και Ποία εκ των δύο (αμφ1906) έχουμε πληροφορίες σχετικά με κατοικία με αυλή όπου επινοικιάζονταν δωμάτια. Σε ενιαίο κτίσμα συνήθως, συγκατοικούν σε χωριστά δωμάτια διαφορετικές οικογένειες. Μια αυλή των θαυμάτων, μια πολυκατοικία σε οριζόντια έκταση, αλλά με κατοίκους στην πλειονότητά τους φτωχούς και στερημένους. Στο Τυφλό σοκάκι (1906),αναφέρεται σε ένα δρόμο που δε βγαίνει όπου κατοικούσαν λίγες οικογένειες που γνωρίζονταν μεταξύ τους. Το αδιέξοδο, γράφει, φυλάκισε εραστή γυναίκας παντρεμένης ως χταπόδιον στο θαλάμι του. Ο χορός εις του κ Περιάνδρου(1905) διαδραματίζεται σε καφενείο μιας λαϊκής όπως χαρακτηρίζεται γειτονιάς σε αντίθεση με τις πρακτικές του ίδιου του Περίανδρου  που κατείχε δύο  ή τρείς κατοικίες και στο σπίτι του έδιδε χορούς (!).. Για κάποιες τέτοιες γειτονιές με κτίσματα αντίστοιχα κακότεχνα ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης αφηγείται τις περιπέτειές του όπου, άλλοτε λόγω καθίζησης, κτίσματα κατέρρεαν και άλλοτε, στην καλύτερη περίπτωση έσταζαν. Σπίτια, κτισμένα ευκαιριακά και πρόχειρα όπου μπορούσες να δεχτείς έως και την οροφή στο κεφάλι σημειώνεται στο διήγημα  H ψυχοκόρη (1925)!  Σε παράξενη πλην ευχάριστη κατασκευή οφείλεται και η κατάρρευση- κατρακύλισμα στο διήγημα Αγάπη στον κρεμνό (1913). Εδώ μαρτυρείται ότι αναβλύζει νερό από το ιερό βήμα του ναίσκου σε απότομη κορυφή του βουνού, συνδέοντας τη λατρεία των θείων με το νερό. Σε γειτονικό εξοχικό οικίσκο συνήθιζαν να φιλοξενούνται προσκυνητές. Προσαρμοσμένος κατάλληλα στις ανάγκες, ο οικίσκος έφερε χαγιάτι μεγαλύτερο από το κτιστό τμήμα. Το επίκεντρο της αφήγησης είναι μικρή παράγκα, ένα είδος ξύλινης ταράτσας με τέσσερεις στύλους και επιστέγασμα από φύλλα και χόρτα. Κτισμένη στο χείλος του κρεμνού, κάλυπτε μικρό αυλάκι που σχημάτιζε το νερό του ιερού βήματος, προκαλώντας ευχάριστο ήχο και δροσερή αίσθηση. Η παραπάνω ευχάριστη ατμόσφαιρα έρχεται σε αντίθεση στο συμβολικό κατρακύλισμα του ήρωα που καταλήγει στην αγκαλιά της αγάπης!
Αξιοσημείωτοι και οι χώροι που περιγράφονται στο διήγημα H βλαχοπούλα (1892 ): χωροθέτηση δύο αθηναϊκών αστικών κατοικιών οι οποίες έχουν κοινή την είσοδο από κοινό προαύλιο. Ο ρόλος των αντικειμένων στην ιστορία είναι καυστικός, κωμικός και ενδεικτικός για τον στοιχειώδη  εξοπλισμό του ενδιαιτήματος της εσωτερικής βοηθού.
Στο Χριστό, στο κάστρο (1892), γίνεται μια παράλληλη παρουσίαση και σύνδεση του φυσικού με τον δομημένο χώρο, αλλά με τρόπο και περιεκτικές εκφράσεις σαν από κάποιον ειδικό: ..μεμονωμένος ὑψιτενὴς βράχος, ἐφ᾽ οὗ οἱ κάτοικοι ἐξ ἀνάγκης εἶχον κλεισθῆ διὰ φύλαξιν κατὰ τῶν πειρατῶν καὶ τῶν βαρβάρων, ἐγκαταλιπόντες αὐτὸν ἔρημον μετὰ τὸ 1821, ὅτε ἐκτίσθη ἡ σημερινὴ μεσημβρινὴ πολίχνη [vii].
Δύο επί μέρους παρατηρήσεις αφορούν την ιστορία  του οικισμού, ζήτημα που αναφέρεται συχνά στα έργα και το φυσικό στοιχείο του βράχου: Συγκεκριμένα γίνεται λόγος για τη μεταφορά του παλιού χωριού  και τα ερείπιά του καθώς και για την ίδρυση του νεώτερου χωριού. Ο βράχος επανέρχεται σε πολλά διηγήματα (συχνά με τρόπο λυρικό: ανάμεσα εις τους βράχους, όπου εσχημάτιζε χιλίους γλαφυρούς κολπίσκους και αγκαλίτσες το κύμα, όπου αλλού εκυρτώνοντο οι βράχοι εις προβλήτας και αλλού εκοιλαίνοντο εις σπήλαια), ίσως γιατί συναντάται συχνά στον τόπο του συγγραφέα και τον σημαδεύει. Και πάλι στο διήγημα, Στο Χριστό, στο κάστρο, από τα καλύτερα ίσως, αναφέρονται μικρά αρχιτεκτονικά στοιχεία όπως ο στεγασμένος εξώστης αλλά και ο διάκοσμος και το εικονογραφικό πρόγραμμα του ναού. Το κείμενο τόσο από την περιγραφή του ναού και της ιστορίας του (Ὁ ναΐσκος, πρὸ ἑκατονταετηρίδων κτισθείς, ἵστατο ἀκόμη εὐπρεπὴς καὶ ὅχι πολὺ ἐφθαρμένος)  όσο και από τη μεταφορά του υμνολογίου αποπνέει βαθιά πίστη  και ευλάβεια. Το Κάστρο  προβάλλει επίσης στο διήγημα Φτωχός άγιος (1891) «ανεμοδαρμένο και απάτητο» όπως σε πολλά διηγήματα, μαζί με τις δοξασίες που συχνά το συνοδεύουν και με τον πλατύ ορίζοντα που ανοίγει. Στο διήγημα Η Μαυρομαντηλού ( 1891), ένας θρύλλος παλιός ταυτίζεται με ένα θαλάσσιο βράχο, έναν σκόπελο όπου διαδραματίζεται η ιστορία. Εκεί δίνει τη μάχη για να σώσει παιδί που κινδυνεύει αλλά και το βιός του ένας άνθρωπος μοναχικός, ο ίδιος που στη συνέχεια στο καλύβι,  βρίσκει όλη τη θαλπωρή, την εκτόνωση και τη σωτηρία. Θρύλλοι και παλιές δοξασίες φέρουν φαντάσματα από την εποχή της Τουρκοκρατίας που ενοχοποιούνται για ασθένειες αιφνίδιες, στο διήγημα Η χτυπημένη (1890 ). Ασθένεια και τοκογλυφία προκαλούν δυστυχίες μέχρι θανάτου, ενώ μοιραίες κινήσεις και άνομες επιθυμίες δικαιώνονται  δραματικά. Σκηνές ανταποκρινόμενες σε σπίτια και  δωμάτια ταπεινά, σε κτήματα που αλλάζουν χέρια και οικογένειες που αλλάζουν σύνθεση! Βράχος ήταν η αφορμή  του ναυαγίου και στο Ναυαγίων ναυάγια (1893 ) όπου ο συγγραφέας χαρτογραφεί την γύρω περιοχή του ναυαγίου. Παράλληλα της απόκρημνης ακτής εκτεινόταν θίνα και στη συνέχεια μικρό δάσος, γράφει. Ακολουθούσε αβαθής λίμνη με ελώδη χαρακτηριστικά στις όχθες, όπου εκτρέφονταν χέλια. Ιδιαίτερα σχολιάζεται η διαφορά της κατοικίας όπου διέμεναν ο κύριος και ο εκτροφέας των αλιευμάτων της λίμνης: ο πρώτος με συμβατική κατοικία κοντά στη λίμνη και ο δεύτερος με καλύβα ξυλόπηκτη στην ακτή. Φήμη διέσωσε υποθαλάσσια σήραγγα που συνέδεε τη λίμνη με τη θάλασσα και ίσως αντιστοιχεί σε υπόγειο ή και υποθαλάσσιο ρέμα. Το διήγημα θυμίζει ιστορικά ανέκδοτα που κυκλοφορούσαν συνήθως  στην ύπαιθρο και προέκυπταν από το ανάγλυφο του εδάφους.
Στο δραματικό ψυχογράφημα Η στοιχειωμένη κάμαρα (1904 ), σημείο κλειδί τόσο για την αφήγηση, όσο και για τη σκληρότητα του χαρακτήρα και το παράλογο της πράξης, αποτελεί η σκηνή με τον πατέρα και την κόρη στη βάρκα όπου και η απόπειρα πνιγμού της μικρής: Η με επίταση υπόδειξη του πατέρα για παρατήρηση του βυθού της θάλασσας στρέφει και τον αναγνώστη προς την εικόνα αυτή που αποκτά τραγικό χαρακτήρα. Η νεκρική ατμόσφαιρα της στοιχειωμένης κάμαρας με τους απολύτως απαραίτητους περιγραφικούς λόγους, σαν να απελευθερώνεται, και με τη συγχώρεση της κόρης το βάρος να εκτονώνεται. Η κάμαρα, λειτουργεί ως φορέας και δέκτης πολλαπλών συναισθημάτων! Στο Ερως- Ηρως (1897), ένα βαθιά συναισθηματικό διήγημα με ψυχαναλυτικό χαρακτήρα, η καθαρή σκέψη του ήρωα άτολμη και προβληματισμένη,  εξελίσσεται στο χώρο που τον αναζωογονεί, αυτόν της θάλασσας και της βάρκας του όπου και ολοκληρώνεται το δράμα με την οριστική φυγή της αγαπημένης του. Οι θέσεις της βάρκας και του, μέσα στα φώτα και τη γιορτή, σπιτιού της αγαπημένης πλην χαμένης για κείνον, έρχονται σε διάλογο και ανταπόκριση. Χωροταξικά, η υποτιθέμενη τακτοποιημένη νύφη βρίσκεται σε ψηλό σημείο ενώ αυτός κάτω χαμηλά να ατενίζει, σχεδιάζοντας μάταια τη  δράση. Ηπια ο συγγραφέας μας δίνει τους κώδικες της γραφής του για χώρους χαρακτηριστικούς: πέρα σημαίνει στα χωριά, αντίκρυ – στο νησί, πάνω – στη Θεσσαλονίκη, κάτω – στον Πειραιά κλπ.
Αρκετά από τα διηγήματα επικεντρώνονται στις μεγάλες γιορτές που αποτελούσαν συμβολικές αλλά και ουσιαστικές για την εποχή τους τομές: Στον Αλιβάνιστο(1903), η ανοιξιάτικη ύπαιθρος και το Πασχαλινό τοπίο με το εξωκλήσσι είναι ενταγμένα στο πλαίσιο του διηγήματος. Χαρακτηριστικό το παιχνίδισμα των κύριων προσώπων με το έμπα- έβγα στον και από τον μικρό ναό, συνοδεία των γιορτινών ύμνων. Στο Πάσχα ρωμέικο (1891 ) η μετάβαση από την Αθήνα στον Πειραιά και στον ναό του Αγίου Σπυρίδωνα λειτουργεί ως κίνηση και δράση ενώ η στάση αποτελεί σταθμό για την κορυφαία φάση του διηγήματος. Δεν είναι πάντα θετικές και χαρμόσυνες οι γιορτές όταν έχουν ως ήρωες μικρά παιδιά όπως στην Παιδική πασχαλιά (1891 ): στην αυλή του παραδοσιακού σπιτιού εξελίσσεται η ιστορία με παιδικό πόνο και μνήμες μιας μικρής και καθόλου ευοίωνης ζωής.
Το διήγημα Θέρος – Ερος  (1891) αποπνέει τη δροσιά της ελληνικής φύσης την άνοιξη. Πρόκειται για μια από τις καλύτερες περιγραφές του μαγιάτικου τοπίου και αυτό το επιτείνει η αναφορά στα νεαρής ηλικίας άτομα και ιδιαίτερα στη Ματούλα τη 17χρονη. Καίριο και σημαδιακό ρόλο η καλύβα όπου κλειστοφοβικά και παραλίγο μοιραία διαπράττεται η βίαιη πράξη του αποσυνάγωγου βοσκού. Η πρόσβαση με το τέχνασμα της αφαίρεσης λίθου από τη δομή του τοίχου, οι αναρριχητικές κινήσεις των ανδρών, η εξαιρετική και απελπισμένη αντίδραση μπροστά στη βία όλα συμβαίνουν εκεί και σε αντίθεση με την φυσική αρμονία. Στην Ὑπηρέτρα (1888) η συμμετοχή στη γιορτή των Χριστουγέννων είναι συνολική. Αντιπαραβάλλεται η εικόνα μιας βάρκας με την επωνυμία Υπηρέτρα και η εικόνα σπιτιών σε επαφή, με σκεπαστό εξώστη και ξύλινη περίφραξη.
Οι κινήσεις, οδικές και θαλάσσιες, πορείες και πλεύσεις, σηματοδοτούν και συχνά ενισχύουν το χαρακτήρα και τις δράσεις των ηρώων, όσο και την εξέλιξη της ιστορίας τους. Στη Σταχομαζώχτρα(1889) είναι ουσιαστική η κίνηση που διαγράφεται είτε με τις μετακινήσεις της ηρωίδας είτε με τις ίδιες τις δράσεις της. Οπωσδήποτε ως προς την εντύπωση υπερτερεί η διελκυστίνδα με τον τοκογλύφο και η δικαίωσή της αλλά σ’ αυτό συνεργούν όλα τα προηγηθέντα αδιέξοδα. Στο διήγημα Το θαύμα της Καισαριανής (1901) , η ευλαβική, γεμάτη πίστη πορεία της ηρωίδας με τον άρρωστο άνδρα της προς την χάριν της, η συμπαράσταση των ανθρώπων και προπαντός το θρυλούμενο θαύμα με την περιστέρα, απογειώνει το διήγημα. Ένα αντικείμενο ως κειμήλιο, έχει  σημαίνοντα ρόλο στην ιστορία, ένα παλιό χάλκινο ταψί που δίδεται ως ενέχυρο! Στο διήγημα Φτωχός άγιος, είναι εντυπωσιακός ο τρόπος που περιγράφονται οι πορείες τόσο των ληστών όσο και του ήρωα: Τα μονοπάτια, τα στενά, τα θαμνοτόπια, οι κρεμνοί  και τα απόκρημνα, οι στροφές , τα χαντάκια, το σκαρφάλωμα στο βράχο και το κατέβασμα στην ακτή, το σύνολο του φρουρίου και το βάραθρο κάτω από τη γέφυρα και προπαντός, η ίδια η γέφυρα, στόχος και λαχτάρα για τη σωτηρία των κατοίκων. Η κίνηση του βοσκού στις σπηλιές και τις κρυψώνες,  που μάταια περίμενε ότι θα τον έσωζαν, μαζί με τις σκέψεις που την συνοδεύουν, προβάλλει πρωτίστως  τα αισθήματα και την αγωνία του. Ένα διήγημα συνυφασμένο με το ποικιλόμορφο και άγριο τοπίο του τόπου. Με λεπτομέρεια και σχεδόν γραμμικά περιγράφει ο συγγραφέας  τις πορείες στο διήγημα Η κλεφτοπαρέα (1925). Διαφαίνονται οι αποστάσεις, οι εναλλαγές στις κλίμακες, από αυτές του σπιτιού σ’ αυτές της γειτονιάς. Ο ευρηματικός και κωμικός τρόπος εισόδου στην κατοικία, δεν περιγράφεται τυχαία, αντίθετα οδηγεί στη λύση  της φάρσας, με το τέχνασμα της φυγής του χρήστη: ἔμβαινε κ ̓ ἔβγαινεν ἀπὸ τὸ παράθυρον, τὸ πρὸς τὸ στενόν, ἐφαίνετο νὰ λείπῃ πάντοτε ἀπὸ τὴν κατοικίαν του. Καὶ ποῦ ἦτο; Πουθενά!  Στο διήγημα Αγάπη στον κρεμνό  αποδίδονται σκηνές δρόμου και κίνησης μιας εποχής όπου συνυπήρξαν  το λεωφορείο με τα άλογα και ο εποχούμενος σε γαιδουράκι. Στο διήγημα  T’ Αγγέλιασμα  (1912) περιγράφεται εξ  αρχής το περιβάλλον και οι κινήσεις: πρόκειται για βουνό ή κάποια πλαγιά: Ἀνέβαινεν ἀσθμαίνων τὸν ἀνήφορον ὁ καπετὰν Γ. ὁ Μ. Μαζί με το καλύβι του ξωμάχου, στο κτήμα που ήταν καλοκτισμένο, περιποιημένο, με πολλά σκεύη και εργαλεία γεωργικά και με αχυρώνα και στάβλο, περιγράφει τη διαμάχη  δύο αδελφών για τη διανομή των χωραφιών και των βοσκοτόπων. Το αγγέλιασμα, που ίσως να το αποκαλούσαμε εγκεφαλικό επεισόδιο ή κρίση σήμερα, συμβαίνει εκεί στην κατηφοριά όπου κατρακυλάει το μπαστούνι και μαζί αρχίζει το τέλος για τη ζωή του ήρωα, του Γ. του Μ.
Ξεχωριστό το διήγημα Οι Χαλασσοχώρηδες (1892), αποτελεί από μόνο του μια μικρή μελέτη κοινωνικο-πολιτικού χαρακτήρα. Με αφορμή την προεκλογική περίοδο στην επαρχία και τον ελάχιστα υγιή ανταγωνισμό των αντίπαλων κομμάτων, ο Αλ. Παπαδιαμάντης σκιαγραφεί το χωρικό πλαίσιο όπου διεξάγεται ο προεκλογικός αγώνας. Τα  πυκνοδομημένα σπίτια υποδέχονται τις ενημερωτικές  δραστηριότητες και οι  δρόμοι, οδικοί και θαλάσσιοι  τον λυσσαλέο αγώνα. Μέσα μεταφοράς επιστρατεύονται, χρηματικά ποσά ίπτανται και συμπρωταγωνιστούν. Ολόκληρο το χωριό καθίσταται θέατρο των δράσεων, από την θάλασσα, την προκυμαία, και την πλατεία έως το δίκτυο των δρόμων. Οι κινήσεις  των εμπλεκόμενων, υποψηφίων και ψηφοφόρων, σκωπτικά σχολιαζόμενες, υποκρύπτουν τις από μέρους τους σκοπιμότητες, τους δόλιους στόχους και τις  ύποπτες εξυπηρετήσεις παρά το φαινομενικά πανηγυρικό πνεύμα που καλλιεργούν οι μέλλοντες πολιτικοί. Από  τον κωμικό σχολιασμό του συγγραφέα πληροφορούμαστε τα άθλια και συμφεροντολογικά ήθη του καιρού. Ιδιαίτερα, όταν υποψήφιος στοχεύει στην απαλλαγή του από τον φόρο λόγω καλλιεργειών ή από την ανάλειψη  δημόσιων έργων ή ακόμα από την υπόσχεση ολοκλήρωσης χρόνια αργούντων υποδομών, τότε καταλαβαίνουμε πόσο σε κάθε επίπεδο διαπλέκεται ο χώρος! Εκτός από τις αναφορές στα στοιχήματα, στα ταξίματα και την έλλειψη δεοντολογίας, γίνεται λεπτομερής σχολιασμός για την εκλογική διαδικασία, τη συναλλαγή, την απροθυμία συμμετοχής, την εκμετάλευση και τοκογλυφία σε βάρος των φτωχών χωρικών από τους ισχυρούς και δη τους πολιτευόμενους συγχωριανούς τους. Αναπαριστώντας  τα τρεχαλητά των υποψηφίων, την κίνηση  στο πρακτορείο  (σημ. εκλογικό κέντρο), και  τις εκεί δράσεις τους, αναπτύσσει μια δυναμική όπου ο σκηνικός χώρος μιας νουβέλας καθίσταται ζώσα πραγματικότητα. Και για ένα άλλο λόγο είναι σημαντικό το έργο: κάνει κριτική στη λειτουργία  της δημοκρατίας, δηλαδή στις διαδικασίες και τα ήθη ψέγοντάς τα ουσιαστικά: Ἡ ἠθικὴ δὲν εἶναι ἐπάγγελμα, καὶ ὅστις ὡς ἐπάγγελμα θέλει νὰ τὴν μετέλθῃ, πλανᾶται οἰκτρῶς καὶ γίνεται γελοῖος. Ὅστις πράγματι φιλοσοφῇ, καὶ ἀληθῶς πονῇ τὸν τόπον του, καὶ ἔχει τὴν ἠθικὴν ὄχι εἰς τὴν ἄκραν τῆς γλώσσης ἢ εἰς τὴν ἀκωκὴν τῆς γραφίδος, ἀλλ᾽ εἰς τὰ ἐνδόμυχα αὐτὰ τῆς ψυχῆς, βλέπει πολὺ καλὰ ὅτι εἶναι ἀδύνατον νὰ πολιτευθῇ. Και το κυριότερο, στο έργο και συγκεκριμένα  από το παρακάτω απόσπασμα φαίνεται ότι ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης  δεν ήταν ο κοσμοκαλόγερος, άρα κάποιος  μη προβληματισμένος για τα εγκόσμια και τα κοινωνικά ζητήματα, κάποιος με θεολογική ίσως μόνον άποψη, εικόνα του συγγραφέα που καλλιεργήθηκε για χρόνια, εφόσον γράφει:  Ἡ πλουτοκρατία ἦτο, εἶναι καὶ θὰ εἶναι ὁ μόνιμος ἄρχων τοῦ κόσμου, ὁ διαρκὴς ἀντίχριστος. Αὕτη γεννᾷ τὴν ἀδικίαν, αὕτη τρέφει τὴν κακουργίαν, αὕτη φθείρει σώματα καὶ ψυχάς. Αὕτη παράγει τὴν κοινωνικὴν σηπεδόνα. Αὕτη καταστρέφει κοινωνίας νεοπαγεῖς.
Η συνοπτική αναφορά που ακολουθεί επικεντρώνεται στα μυθιστορήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη:
Η Μετανάστις (1879 ): Σε βαθύ συναισθηματικό κλίμα, η αναφορά στον χώρο γίνεται μόνο σημειακά. Ο χώρος με τις μετακινήσεις των ηρώων αποκτά διάσταση γεωγραφική. Η πορεία ανάμεσα στα θύματα του λοιμού αποπνέει την τραγικότητα της ατμόσφαιρας. Χωρίς περιττές περιγραφές, το μικρό δωμάτιο της αρχής του μυθιστορήματος εισάγει στη φρίκη του αδιεξόδου και της εγκατάλειψης. Ρόλους στην εξέλιξη της ιστορίας, αφανείς αλλά σημαντικούς έχουν και οι χώροι του πλοίου, τα κοιμητήρια και το κελλί προς φυλάκιση της μοιραίας γυναίκας.
Οι Εμποροι των εθνών ( 1882): ο συγγραφέας  επικεντρώνεται στις δράσεις και τα συναισθήματα των ηρώων και πολύ λιγότερο στον χώρο, αναλογικά με την έκταση του έργου. Κάνει όμως ιδιαίτερη αίσθηση η περιγραφή του πύργου του κόμητος, κτισμένου σε βραχώδη ακτή από την οποία σχηματιζόταν φοβερός κρεμνός. Με τον τρόπο αυτό δίνει έμφαση στο γεγονός της γνωριμίας των πρωταγωνιστών περιβάλλοντάς το με μεγαλοπρέπεια και μυστικισμό. Ενδιαφέρον έχει και ο φωτισμός του διαδρόμου και της σκάλας μέσω ενός φεγγίτη, από το φως της σελήνης για την διευκόλυνση της κίνησης  των ηρώων. Σχεδόν σε κανένα άλλο σημείο δεν γίνεται λόγος για το χώρο εκτός από την περιγραφή της καμπίνας του καπετάνιου, χωρίς όμως αυτό να προχωρά ή να βοηθά την εξέλιξη σε κάτι, άρα ίσως και να το έκανε για να προκαλέσει το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού.
Η γυφτοπούλα (1884 ): η εξέλιξη επικεντρώνεται στον μύθο με δανεισμένα τα ιστορικά πρόσωπα. Ο χώρος διακρίνεται σε λιγοστά σημεία του έργου. Πιο αναλυτικά περιγράφεται η μεμονωμένη  καλύβα, ιδιαίτερη κατά την όψη καθώς βρισκόταν σε απογυμνωμένο από βλάστηση λόφο. Η καλύβα ἦταν μεγάλη σπηλιά με οπή στη στέγη απ’ όπου διέφευγε ο καπνός από το καμίνι που έκαιγε κεντρικά για την παραγωγή άνθρακα. Επρόκειτο για εργαστήριο με όλα τα απαραίτητα εργαλεία και συγχρόνως  κατοικία οικογένειας σιδηρουργών που εργάζονταν κατά τις νυκτερινές ώρες.
Αφησα τελευταία τη νουβέλα Η φόνισσα (1903)  για να πάρει την ξεχωριστή θέση που της αξίζει, αξιολογώντας την  ως κορυφαίο έργο τόσο της δημιουργίας του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη όσο και της λογοτεχνίας γενικότερα: Εμβληματικό έργο, από τα πιο προσφιλή  ως ανάγνωσμα και ως έμπνευση για  άλλες μορφές τέχνης πχ ως θεατρικό, μουσικό κλπ. Ο.τι και να γράψει κάποιος για το έργο αυτό, θεωρώ ότι δεν είναι αρκετό: πρόκειται για αριστούργημα για το οποίο οποιοσδήποτε σχολιασμός ή κριτική είναι λίγα, μπροστά στο ανεξάντλητο δημιούργημα. Ξεκινά με τη μυσταγωγική σκηνή στο σπίτι όπου το λυχνάρι και οι σκιές αντιστοιχούν στη μυσταγωγία της γέννησης αλλά και του άγνωστου που καραδοκεί. Διακρίνονται τόσο ο φυσικός όσο και ο ανθρωπογενής χώρος. Ο πρώτος σχετίζεται με τη φύση, το τοπίο και το ρόλο τους στο έργο. Ο δεύτερος τόσο με τη μικροκλίμακα που υποθάλπει τις τραγικές πράξεις της Φραγκογιαννούς, όσο και με τον οικισμό και το νησί. Ο φυσικός χώρος, το τοπίο και ο τρόπος που αποδίδεται από τον μεγάλο συγγραφέα, αντανακλά τα συναισθήματα της ηρωίδας, κυρίως στο κυνηγητό που υφίσταται. Λειτουργεί  όμως παράλληλα και ανακουφιστικά, προκειμένου να ελαφρύνει τη ζοφερή ατμόσφαιρα του φόνου και των τύψεων αλλά και ως αντίδοτο σε μια τόσο δραματική εξέλιξη προβάλλοντας τη μαγιάτικη ατμόσφαιρα με τον πιο γλαφυρό τρόπο. Ο ανθρωπογενής χώρος καλύπτει την  κλίμακα  του νησιού, από το κάστρο και το εγκαταλειμμένο χωριό έως τον νεώτερο οικισμό αλλά και πολλές τοποθεσίες, περάσματα, στάσεις, καλύβες χωρικών, στάνες κλπ. Χαρακτηριστικότερο όλων όμως είναι  η πορεία της φόνισσας μέσα και πάνω- κάτω στον οικισμό και κυρίως στα μονοπάτια, στα χωράφια, στο δάσος, στα απόκρημνα βράχια, στην παλίρροια…
Η φύση και το δομημένο περιβάλλον δεν αποτελεί το τοπίο, το περίγραμμα ή το φόντο στα έργα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη . Γίνεται αναπόσπαστο σύνολο με τους ήρωες, που δρούν ενταγμένοι σε ό,τι τους περιβάλλει. Το δέος προς τη φύση και τον περίγυρο δεν εκφράζεται με λόγια ή επιφωνήματα αλλά με μια σιωπηλή πνοή που εκπέμπεται από κάθε πρόταση του λόγου. Οπωσδήποτε η μεγάλη ανταπόκριση του συγγραφέα στο αναγνωστικό κοινό δεν οφείλεται στα στοιχεία του χώρου που μεμονωμένα ίσως θα είχαν μικρότερη αξία, αλλά στον τρόπο παρατήρησής τους και χρησιμοποίησής τους στο έργο του. Η υπόσταση που αποδίδει σ’ αυτά, το μέτρο παρουσίας τους στα έργα του, η κριτική αναλογία και ανταπόκριση τους στους χαρακτήρες και την υπόθεση, και οπωσδήποτε η συνολική εικόνα και η λογοτεχνική μανιέρα και αξία του λογοτέχνη αποδίδουν τη σημαντική παρουσία του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη στο λογοτεχνικό και κοινωνικό στερέωμα. Ο ανοιχτός χώρος και η ύπαιθρος είναι αυτά που ενδιαφέρουν κατά κύριο λόγο τον συγγραφέα και κερδίζουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Η φτώχεια των ηρώων, ο αγώνας για την εξασφάλιση της διατροφής και της επιβίωσης επιτείνεται με τις αναφορές στη στέγαση και τη διαμονή. Η τοκογλυφία και η εκμετάλευση έχουν στόχο την υφαρπαγή περιουσιών, ενώ από την άλλη πλευρά η καλλιέργεια της γης και η αλιεία είναι πραγματικός αγώνας και ρίσκο για τους πένητες. Να μην λησμονούμε ωστόσο ότι οι άνθρωποι έχουν και σήμερα τα ίδια προβλήματα με τους ήρωες του Παπαδιαμάντη. Μόνο που τότε οι ιστορίες του διαδραματίζονταν στον αγροτικό χώρο ενώ σήμερα τα πράγματα συμβαίνουν κυρίως στην πόλη. Τα περιστατικά της ζωής των ανθρώπων αυτών, οι έννοιες,  οι αγωνίες τους και τα συναισθήματά τους  όπως εκφράζονται στη γραφή του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη μας ακολουθούν ανταποκρινόμενα στην κοινωνία κάθε επ
* Η Μαρία Λιλιμπάκη – Σπυροπούλου είναι Δρ αρχιτέκτων – αρχαιολόγος
_____________________________________
[i] Δεν γίνεται μνεία σε ένα αριθμό έργων, γιατί τα ζητήματα που αφορούν τον χώρο σ’ αυτά έχουν τύχει πιο ενδιαφέρουσας και αντιπροσωπευτικής ανάλυσης σε όσα ήδη καταγράφονται.
[ii] Οι χρονολογίες αφορούν τον χρόνο της πρώτης δημοσίευσης
[iii] Στὴν δυτικὴν ὅμως γωνίαν τῆς λωρίδος αὐτῆς, ὅπου ἤρχιζε ν ̓ ἁπλοῦται τὸ μῆκος τοῦ λιμένος, ἡ λωρὶς αὕτη ἔβαινε στενουμένη ἕως τοῦ Ἀργύρη τοῦ Μπαρμπαπαναγιώτη τὸν ἀνεμόμυλον, ὅστις μὲ τὴν ἀενάως στροφοδινουμένην κυκλοτερῆ πτέρυγά του μὲ τὰ τριγωνικὰ ἱστία, ἐφαίνετο ὡς νὰ προεκάλει τὰ ἐν τῷ λιμένι ἠγκυροβολημένα πλοῖα, λέγων πρὸς αὐτά: «Νά, ἐγὼ ἀρμενίζω καὶ στὴ στεριά!», γράφει ο Αλ Παπαδιαμάντης με κωμική διάθεση.
[iv] Πόσα δάση μεταμορφώθησαν ἀπὸ ἀμνημονεύτων χρόνων, σε σκάφη μὲ κατάρτια ὑψηλά, και πόσα από αυτά θα βρίσκονταν ήδη στὰ βάθη τῆς Μεσογείου ἢ τοῦ Εὐξείνου!
[v] Ἀντίκρυσα μετ ̓ὀλίγον ὅλην τὴν πρόσοψιν τῆς πολίχνης, μὲ τοὺς διπλοῦς προβλῆτας πρὸς τὰς δύο ἐσχατιάς, μὲ τὴν βαθεῖαν λάκκαν καταμεσῆς, μὲ τοὺς καταλεύκους οἰκίσκους, καὶ τὰ δύο καμπαναριὰ τῶν δύο κυριωτέρων ναῶν, ἀποτελοῦντα ὅλα ὡραῖον σύνολον. Ὅλα σχεδὸν τ ̓ ἀμπέλια τῆς Μπούτας, κατηφορικά, ἔφθαναν ἕως τὸ κῦμα...
[vi] Ἐσηκώθην, αἰσθανθεὶς ρώμην τινά, κ ̓ ἔφερα ὀλίγους γύρους περὶ τὸν αἰγιαλόν, καὶ τὴν μικρὰν κοιλάδα, βλέπων πόσον ἡ ζωὴ ἦτο γλυκεῖα, εἰς τὰ ὡραῖα, τὰ ἔρημ ̓ ἀκρογιάλια τῆς πτωχῆς νήσου μου. Αὔρα ἐφύσα εἰς τοὺς θάμνους τοὺς μυρωμένους, τὸ κῦμα ἔπαιζε μαλακὰ εἰς τὴν ἄμμον, ἢ ἔπληττε μὲ φλοῖσβον τοὺς χαμηλοὺς βράχους, στρουθία ἐκελαδοῦσαν εἰς τὰ δένδρα, καὶ τρυγόνια ἐρημικὰ ἔφευγον μὲ ταχὺν θροῦν ἀνάμεσα εἰς τὰς πυκνὰς λόχμας
[vii] Τὸ φρούριον τοῦτο, …, ἦτο γιγαντιαῖος βράχος φυτρωμένος ἐκεῖ παρὰ τὸ πέλαγος, προεκβολὴ τῆς γῆς πρὸς τὸν πόντον, ὡς νὰ ἔδειχνεν ἡ ξηρὰ τὸν γρόνθον εἰς τὴν θάλασσαν καὶ νὰ τὴν προεκάλει· φοβερὸς μονοκόμματος γρανίτης ἁλίκτυπος, ὅπου γλαῦκες καὶ γλάροι ἤριζον περὶ κατοχῆς, διαφιλονικοῦντες ποῦ ἀρχίζει ἡ κυριότης τοῦ ἑνὸς καὶ ποῦ σταματᾷ ἡ δικαιοδοσία τοῦ ἄλλου……..μεμονωμένος ὑψιτενὴς βράχος, ἐφ᾽ οὗ οἱ κάτοικοι ἐξ ἀνάγκης εἶχον κλεισθῆ διὰ φύλαξιν κατὰ τῶν πειρατῶν καὶ τῶν βαρβάρων, ἐγκαταλιπόντες αὐτὸν ἔρημον μετὰ τὸ 1821, ὅτε ἐκτίσθη ἡ σημερινὴ μεσημβρινὴ πολίχνη. ………Μέχρι πρὸ ὀλίγων ἐτῶν ἐσώζοντο ἀκόμη οἰκίαι τινὲς μὲ τὰς στέγας καὶ τὰ πατώματά των ἐντὸς τοῦ φρουρίου, ἀλλὰ τελευταῖον, ἡ ὀλιγωρία τῶν δημοτικῶν ἀρχῶν, ὁ ὄκνος τῶν ἀνθρώπων εἰς τὸ νὰ ἐπισκέπτωνται τὸ Κάστρον συχνότερα, καὶ ἡ ἀσυνειδησία ὀλίγων τινῶν συλαγωγῶν, πλεονεκτῶν ἢ οἰκοδόμων, εἶχε καταστήσει ἐρειπίων σωρὸν τὸ Κάστρον.