Ο Γιώργος Παπαγιαννόπουλος – (Γ. Π.), (Γιώργος Παπαγιαννόπουλος μου έστειλε στα mail μου ένα κείμενο που παρέθετε εσωτερικές διεργασίες του ΠΑΚ – ΠΑΣΟΚ και κάποιες απόψεις του για τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη (Μ. Χ.), που έφυγε από την ζωή πρόσφατα. Εισαγωγικά για ενημέρωσή μου αναφέρει: «Άρθρο μου-αναφορά στον Μιχάλη Χαραλαμπίδη, δημοσιεύεται σε συλλογικές σελίδες στο f/b(Δίαυλος, ΠΑΣΠΙΤΕΣ, κλπ.)-ΠΟΛΙΤΙΚΟ, όχι "αγιοποίησης"».
Ποιος είναι ο λόγος της «αποαγιοποίησης» που ο Γ. Π. ΕΠΕΛΕΞΕ; Αυτό το δημοσιεύει λίγες ημέρες μετά την εκδημία του Μ. Χ.. Πού προτίμησε να το δημοσιεύσει; Όχι στην προσωπική σελίδα του αλλά σε Σημιτοφιλική σελίδα του διαδικτύου. Και από μόνα τους αυτά λένε πολλά.
Από τα χρόνια της ΟΕΦΣΙ (Ομοσπονδία Ελληνικών Φοιτητικών Συλλόγων Ιταλίας), δεκαετία του ΄70 γνωρίζω τον Γιώργο Παπαγιαννόπουλο. Υπήρξε πρόεδρος της Ομοσπονδίας. Αργότερα έμαθα ότι συμμετείχε στην συγγραφή της Διακήρυξης της 3ης του Σεπτέμβρη. Την ενημέρωσή μου για προ 48ετίας γεγονότα την ερμηνεύω ως υποδήλωση μιας ανάγκης του: «ήμουν και εγώ εκεί», «είμαι και εγώ εδώ».
Α. Η φωτογράφιση μιας ιστορικής στιγμής, η περιγραφή που κάνει ενδοοργανωτικών διεργασιών του ΠΑΚ – ΠΑΣΟΚ στην Ιταλία, την δεκαετία του ΄70, και του ρόλου των πρωταγωνιστών του στους συσχετισμούς, δεν είναι επικυρώσιμο ή αμφισβητούμενο από εμένα. Δεν πρόλαβα να τα ζήσω, μια σύντομη συνπαρουσία με τον Χαραλαμπίδη και τους φίλους του ΠΑΚ μετά το Πολυτεχνείο στην Ρώμη, διάρκειας ενός χρόνου δεν μου το επέτρεψαν. ΟΜΩΣ, η προβολή μέρους μιας έστω ιστορικής εσωοργανωτικής στιγμής δεν αποφασίζει. Η ιστορία δεν σταματάει, είναι ένα διαρκές ραντεβού με το καθήκον.
Β. Ο Μ. Χ. δεν χρησιμοποίησε το ΠΑΣΟΚ για την πάρτη του. Δεν ευνοήθηκε, αντίθετα κυνηγήθηκε εσωτερικά. Ήταν αυτόνομη επαρκής ενδοκινηματική φωνή. Δεν συμμετείχε στο «άρμεγμα της αγελάδας». Γνωστό και ίσως εξαιρεταίο μόνο για τον Γ. Π..
Γ. Όταν έχεις όλο κι όλο ένα σφυρί ως εργαλείο, νομίζεις ότι θα μαστορεύεις μόνο με πρόκες. Η μονοκαλλιέργεια των «εθνικά θέματα» από τον Γ. Π. τον οδηγεί να καθορίζει γραμμές - με εμφανείς κινδύνους πολιτικών συσχετίσεων - ανάλογα με την λεκτική ανταπόκριση σε αυτά τα θέματα. Ως παρεπόμενο σημειώνει και εξάρει το έργο του Μ. Χ. στο Ποντιακό – Τουρκικό. Πολλοί προσπάθησαν να του αποδώσουν αυτήν την μονοδιάστατη ταυτότητα. Στην ελλειμματικότητα του συστήματος Ελλάδα και Ελληνισμός, ο Χαραλαμπίδης όχι μόνο δεν συντέλεσε, αλλά προήγαγε ιδέες διόρυξης των στεγανών της παρακμής (και στο παραπάνω ζήτημα), διέτρεξε ως ευρυμαθής και ακούραστος αθλητής το πεδίο της παιδείας και της πολιτικής παιδείας. Για τις ανάγκες απαντήσεών μου σε ζητήματα τοπικής ανάπτυξης ανέτρεξα σε πολλά πανεπιστημιακά βιβλία. Όμως, τα βιβλία του ΝΕΑ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ, ΑΓΡΟΦΙΛΙΑ, ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗ-Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΩΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, όπως και σειρά άλλων για την απελευθέρωση των λαών, ήταν μεγάλο βοήθημα ερμηνείας, εργαλείων αλλαγών και προοπτικής ενός τοπικού και περιφερειακού κόσμου. Για το δημιουργικό του έργο άλλοι είπαν πολλά και με αποδείξεις. Για τις ανάγκες μιας απάντησης σε κάτι υποαμόρφωτους εντοπίους, πρόσφατα, είχα από το βιβλίο του ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ μια φράση του: «Η νέα Ελλάδα χρειάζεται να ανακτήσει μια σχέση με την έννοια της δημόσιας πολιτικής ηθικής. Αυτή κρίνεται στα πεδία της δημόσιας πολιτικής παραγωγικότητας και δημιουργίας. Του αισθήματος του καθήκοντος, της αίσθησης του χρέους, του παραδείγματος, της προσφοράς». Το διάβασμα, η τροφοδότηση από πηγές κάνει καλό. Μορφωμένος δεν είναι αυτός που γνωρίζει αλλά αυτός που ψάχνει, που θέλει να γνωρίσει.
Δ. Από το κείμενο που μου έστειλε ο Γ. Π. φαίνεται μια δυσαναγνωσιμότητα των εκδηλώσεων θετικής εκτίμησης για τον Μ. Χ. από ένα ευρύ κοινωνικό και πολιτικό φάσμα. Γιαυτό θέλησε να φέρει «στα ίσια» τα πράγματα, να μας σώσει από επικίνδυνες «αγιοσύνες». Όμως, δεν σκέφθηκε ότι η απελευθέρωση από δεσμούς λογικής κινδυνεύει να εμφανίσει αυτήν που πάντα καραδοκεί, την πρόθεση κακής θέλησης. Και, όπως λένε και οι ψυχίατροι, η καλή θέληση πυροδοτείται από την αυτοεκτίμηση, την ικανότητα ζυγίσματος. Ή, διαφορετικά, η απόρριψη κάθε ψυχολογικής επιρροής από τον εαυτό μας είναι προϋπόθεση για εφαρμογή κανόνων αξιολόγησης. Απαιτείται σκέψη, γραφή, πράξη με “καθαρή διάνοια που αφήνει έξω από τον εαυτό της κάθε είδος μονόπλευρου condizionamento”.
Ε. Λένε ότι όσο μεγαλώνουμε θυμόμαστε τα παλιά και ξεχνάμε τα πρόσφατα. Στον Γ. Π. βρίσκει απόδειξη. Εγώ από τα λίγα παλιά και πρόσφατα θυμάμαι την ανάγωγη στάση του(ς) στην δημιουργία μιας παράταξης, που μετείχε αδόξως και χωρίς κάποια παράπλευρη ωφέλεια στις εκλογές του 2023. Ας μου επιτραπεί κι αυτή η αναφορά, που μπορεί να είναι παρεκτροπή εκτός περιθωρίου. Ας την δεχθούμε συμπεριληπτικά σε όλο το “curriculum”. Ας δούμε όλο το τοπίο της ψυχής μας με όλες τις προσθέσεις και αφαιρέσεις.
Γρηγόρης Κλαδούχος – Ξυλόκαστρο Κορινθίας – 23 Απριλίου 2024
(Η εικόνα που πλαισιώνει το κείμενο είναι στιγμιότυπο από ομιλία του Μιχάλη Χαραλαμπίδη το 2017 με θέμα "ΓΑΣΤΡΟΛΟΓΙΚΟ, ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ, ΧΩΡΟΓΡΑΦΙΚΟ, ΜΟΥΣΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ - Η ύπαιθρος στο νέο αιώνα – Η περίπτωση της Ελλάδας". Το τριήμερο εκδηλώσεων διοργάνωσε η "ΓΑΙΑ Αγροτουριστικός Συνεταιρισμός Γυναικών Τριγώνου" στον Έβρο).
