ενδείξεις - αντενδείξεις





πρός τό δεῖν οὕτω



Προηγούμενα εὕσημον λόγον δῶτε








Posted on : Κυριακή 30 Νοεμβρίου 2025 [ 0 ] comments Label:

La sinistra e l’Illuminismo: la fine di una storia

by : tinakanoumegk

 

La sinistra e l’Illuminismo: la fine di una storia

di Denis Collin - 28/11/2025

La sinistra e l’Illuminismo: la fine di una storia

Fonte: GRECE Italia

Il delirio ideologico che ha colpito gran parte della sinistra porta alcuni filosofi – ad esempio Henri Pena-Ruiz o Stéphanie Roza – a rivendicare contro questo delirio una sorta di ritorno all’Illuminismo e alla sinistra «storica», ovvero una sinistra che difendeva innanzitutto l’universalismo, mentre oggi si affermano rumorosamente e talvolta violentemente ogni sorta di identitarismo e comunitarismo. Non è detto che questa risposta in stile «ritorno a…» sia davvero convincente. L’Illuminismo, infatti, non costituisce un blocco unico e il regno della ragione che esso invocava ha generato mostri secondo una logica già ben analizzata da Adorno e Horkheimer nella loro Dialettica dell’Illuminismo (Dialectique de la raison, Gallimard, 1974), che mostra invece come la ragione si ritorca contro se stessa. Infine, la «sinistra» è giunta al termine di un percorso tortuoso e, da un certo punto di vista, il passaggio dalla «sinistra sociale» alla «sinistra societaria» è inevitabile se si ha un’idea precisa di cosa sia la sinistra.

È abbastanza evidente che l’Illuminismo non costituisce un blocco unico. Come Jonathan Israel, possiamo distinguere tra Illuminismo radicale e Illuminismo moderato. La corrente dell’Illuminismo radicale, rappresentata dalla linea di Spinoza, Diderot e dai loro eredi, è una corrente al tempo stesso antireligiosa e atea – non c’è posto per un Dio trascendente o un «disegno intelligente» – e antimonarchica. L’Illuminismo moderato è piuttosto dalla parte della religione naturale, sostiene la libertà di commercio e la difesa della proprietà privata contro l’arbitrarietà e tende verso un certo conservatorismo politico legato all’odio per il «popolaccio» così caratteristico di Voltaire. Questo clivage non è del tutto soddisfacente e si potrebbe facilmente dimostrare che esistono molte altre linee di demarcazione. In ogni caso, se ci si richiama all’Illuminismo, bisognerebbe specificare a quale: a quello di Rousseau e al suo radicalismo politico o a quello di Voltaire, sostenitore del dispotismo illuminato? Dell’ateismo di Diderot o della religiosità naturale di molti altri pensatori, come Locke, il cui radicalismo politico è inseparabile dal suo radicamento religioso? È possibile che l’Illuminismo sia più un termine che una corrente precisa sulla quale rifondare un pensiero politico coerente. Si potrebbe tentare di definire l’Illuminismo in contrapposizione all’anti-Illuminismo, alla maniera di Zeev Sternhell, il cui libro Contro l’Illuminismo: dal XVIII secolo alla guerra fredda (2007) è un concentrato delle assurdità a cui conduce una certa riduzione della storia alla cosiddetta «storia delle idee». Alcuni dei pensatori classificati come «anti-Lumi» da Sternhell, come Vico, sono in realtà molto più avanzati nella riflessione sulla società e sulla cultura umana rispetto a molte delle grandi stelle dell’Illuminismo. Herder, un altro «anti-Illuminismo» secondo Sternhell, cerca di ripensare l’universale non in modo astratto, ma nella sua espressione nei diversi popoli, sapendo che siamo tutti sulla stessa barca.

Se si riduce l’Illuminismo al regno della Ragione, si incontrano grandi difficoltà. La Ragione divinizzata non vale più degli altri dei e dovremmo attenerci alla ragione umana, semplicemente umana. Ma allora tutto dipende da ciò che si intende per ragione. Si potrebbe, come Kant, distinguere tra ragione pura e ragione pratica, la ragione come facoltà di conoscere e la ragione come espressione della volontà. Si può anche opporre la ragione alla razionalità strumentale; quest’ultima è semplicemente la capacità di mettere in atto i mezzi razionali più adeguati per raggiungere determinati fini, qualunque essi siano; la prima è invece in grado di determinare i principi universali che dovrebbero prevalere e i fini che dovremmo perseguire.

L’intera storia del «mondo moderno» ha visto il trionfo della conoscenza scientifica, ovvero della conoscenza sperimentale guidata dalla matematica. Questa conoscenza scientifica pura non è poi così pura: si è sviluppata secondo linee di interesse pragmatico e le esigenze dell’industria e del profitto hanno finito per fornirle il suo programma di ricerca e renderla un sistema di legittimazione sociale e politica perfettamente ideologico, come ha dimostrato Jürgen Habermas (Scienza e tecnologia come ideologia, 1967). Lungi dall’essere il trionfo della ragione, il nostro mondo è soprattutto quello in cui la razionalità strumentale viene messa al servizio degli scopi più assurdi o abominevoli.

L’Illuminismo non si conclude con un percorso chiaramente tracciato, ma con un’alternativa che potremmo riassumere così: Kant o Sade! Sottomettersi ai principi morali, che sono gli unici assoluti (mentre la conoscenza scientifica è solo relativa e condizionata), o considerare che tali principi morali non sono altro che gli ultimi pregiudizi inculcati dalla religione e che bisogna semplicemente seguire la natura, che ci impone di ricercare il piacere con ogni mezzo – vedasi Sade nel suo saggio La filosofia nel boudoir. Per sintetizzare, diciamo che lo sviluppo del capitale, guidato dalla mano del mercato divino (vedasi D.-R. Dufour), ha seguito la via sadiana! Sade è davvero il lato oscuro del liberalismo e della scienza che abbiamo ereditato, e i principi sadiani sono al centro stesso del liberalismo in quanto regolano l’intera vita sociale. Sarebbe sbagliato vedere nel fascismo e nel nazismo del XX secolo un «ritorno alla barbarie», nonostante alcune manifestazioni assurde. Il fascismo e il nazismo sono correnti rivoluzionarie che mirano a liberare il potere umano, a spezzare le catene morali che ancora imprigionano i potenti e a fare tutto ciò che la tecnoscienza può fare. Rimodellare l’essere umano secondo un piano scientifico e sottomettere l’intera società sono possibilità aperte dall’Illuminismo e dal progresso. Il fascismo e il nazismo nelle forme storiche che abbiamo  conosciuto nel secolo scorso non sono più all’ordine del giorno. Ma il loro fondamento «teorico» è esattamente quello della società in cui viviamo. Gli sviluppi dell’eugenetica «liberale» (GPA, PMA) e del controllo sociale attraverso le tecnologie più avanzate consentono di realizzare il programma totalitario del XX secolo in modo più rigoroso e senza ricorrere a quei massacri sanguinosi che macchiano il meraviglioso mondo del progresso.

La sinistra è l’erede dell’Illuminismo e di tutta la sua ambiguità. La sinistra è storicamente radicata nel movimento di emancipazione della borghesia, mentre il movimento operaio è nato in reazione al regno della ragione calcolatrice all’opera nell’industria del capitalismo nascente. Le prime organizzazioni operaie nascono dalla rivolta degli artigiani privati dei loro strumenti di lavoro, dei contadini cacciati dalla loro terra e che hanno perso ogni indipendenza. Si sono abituati alla disciplina della fabbrica, che Lenin vedeva come la scuola della disciplina rivoluzionaria, e sono stati portati a cercare alleanze nella borghesia «progressista». Ma gli operai non sono diventati borghesi illuminati! Attraverso le loro organizzazioni, hanno rivendicato i benefici dell’istruzione e della cultura borghese come armi nella lotta contro la borghesia. Unendo operai e borghesi, o almeno una parte della borghesia, la sinistra nascondeva una contraddizione fondamentale che è esplosa nei brevi periodi dei «fronti popolari», quando i governi portati al potere dal movimento delle classi popolari hanno rivolto le loro armi contro i lavoratori non appena è stata messa in discussione la proprietà capitalista. La sinistra è stata la copertura di questo antagonismo persistente dietro gli accordi al vertice. La sinistra era un’alleanza, un blocco, ma il blocco di un cavaliere e del suo cavallo.

Il degrado intellettuale e politico della sinistra non è altro che l’espressione del suo carattere borghese. Con l’aiuto del surrealismo, si è potuto credere che la critica sociale e la critica artistica fossero una sola e stessa critica. Non è così. Il borghese bohémien, il piccolo borghese intellettuale che è di sinistra perché vorrebbe essere un vero borghese e comandare, l’artista rivoluzionario che sostituisce l’opera con il video e la performance, conservano sempre un certo disprezzo per «il materialismo volgare delle masse», la loro mancanza di gusto per le novità più stravaganti: «queste persone sono così comuni! », ovvero Il borghese cosmopolita, il fanatico di un mondo senza frontiere è «di sinistra» e, può persino credersi internazionalista, criticando questi bifolchi rinchiusi nella loro «casa».

I vertici dei partiti operai erano stati conquistati da tempo dalla borghesia, con la quale avevano stretto compromessi keynesiani che garantivano loro il sostegno della loro clientela senza mettere in discussione l’ordine esistente. Con la fine dei compromessi keynesiani e l’offensiva neoliberista, i leader di questi partiti sono caduti dalla parte verso cui propendevano e la sinistra si è convertita a tutte le nuove stravaganze che contribuiscono a disgregare ogni comunità politica a vantaggio delle più strane rivendicazioni individualistiche, rifiutando ogni decenza e perdendo così la fiducia degli operai e delle classi popolari in generale. I gruppuscoli comunitaristi, alimentati dalla sinistra, ora la stanno divorando. E alla fine non c’è nulla da rimpiangere in tutto questo. Non si può passare la vita ad amare certe cause per poi maledirne gli effetti quando ti colpiscono in pieno.

Se non vogliamo perdere ogni speranza alle soglie del «mondo che verrà», bisogna cominciare con l’abbattere l’idolo del progresso e chiedersi seriamente «quale progresso, verso cosa?», sapendo che le illusioni di una crescita illimitata delle forze produttive devono essere gettate nella pattumiera della storia e che sarà necessario ridimensionare le nostre ambizioni e pianificare le nostre spese, pena la trasformazione di questo mondo in un inferno. Il rinnovamento di un socialismo popolare, patriottico e internazionalista (che presuppone il riconoscimento delle nazioni) ha questo prezzo.

by : tinakanoumegk

 ΜΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Το να διαβάζεις Virno σημαίνει να μαθαίνεις μια νέα γραμματική της ελευθερίας. Όχι ένα κλειστό σύστημα, αλλά έναν τρόπο να προσανατολίζεσαι στον παγκόσμιο και γλωσσικό κόσμο στον οποίο ζούμε. Ο αντι-εσενσιαλισμός του, η εμπιστοσύνη του στην πληθυντικότητα, η ιδέα των μη κρατικών θεσμών και της κοινής ευτυχίας παραμένουν πολύτιμα εργαλεία για μια εποχή που συγχέει τον φόβο με την ταυτότητα. «Όποιος λέει: ο αγώνας ενάντια στον καπιταλισμό μπορεί να αγνοήσει ήρεμα το αίτημα της ευτυχίας, θα κάνει πολύ λίγα πράγματα ενάντια στον καπιταλισμό. Όποιος λέει: ας ασχοληθούμε με την ευτυχία, όχι πια με τον αγώνα ενάντια στον καπιταλισμό, δεν θα ασχοληθεί ποτέ με την ευτυχία». Σε αυτή τη φράση, όπως και σε όλο το έργο του, συμπυκνώνεται η ουσία της σκέψης του: μια φιλοσοφία που συνδυάζει ηθική και επιθυμία, θεωρία και πράξη, μοναδικότητα και κοινό. Μια φιλοσοφία που μας διδάσκει ότι η ελευθερία ξεκινά από τη γλώσσα — και από το πώς, μαζί, μαθαίνουμε ξανά να λέμε «εμείς».

H ΠΑΡΑΠΑΝΩ TEΛEYTAIA ENOTHTA ΑΠΟ

ΑΝΑΦΟΡΑ ΤΗΣ NADIA CAVALERA ΣTOΝ PAOLO VIRNO, (που μας άφησε αρχές Νοεμβρίου), στην ιστοσελίδα της "Εικονικής" Συλλογικότητας EFFIMERA. Ο Paolo Virno φιλόσοφος από τη Νάπολη, ακτιβιστής του '68 και του '77, πολιτικός κρατούμενος, καθηγητής και ειρωνικός συγγραφέας, ο Virno δεν συνέλαβε ποτέ τη σκέψη ως στοχασμό, αλλά ως πράξη, πρακτική, τρόπο ζωής. Για αυτόν, η φιλοσοφία δεν χρησίμευε για να κάνει τον κόσμο «λίγο καλύτερο», αλλά για να τον ανατρέψει – να τον σκεφτεί διαφορετικά, μέχρι να αλλάξει τη γραμματική του. Γεννημένος στη Νάπολη το 1952 και μεγαλωμένος μεταξύ Γένοβας και Ρώμης, από πολύ νέος πέρασε από τους μεγάλους αγώνες των εργατών και των φοιτητών. Μπήκε στο Potere Operaio μετά τις καταλήψεις του Τορίνο το 1969 και αναγνώρισε στο κίνημα του 1977 μια εποχιακή καμπή: όχι μια ηττημένη επανάσταση, αλλά μια αλλαγή παραδείγματος – «που οι πιο ανοιχτόμυαλοι κατάλαβαν και οι άλλοι όχι». Το 1979 συνελήφθη στη λεγόμενη Δίκη της 7ης Απριλίου, κατηγορούμενος άδικα για συμμετοχή σε ανατρεπτική οργάνωση. Πέρασε χρόνια σε ειδικές φυλακές και υπό κατ' οίκον περιορισμό, μέχρι την αθώωσή του το 1987. Ήταν ακριβώς εκείνα τα χρόνια της φυλάκισης που η σκέψη του πήρε μορφή: στα κελιά της Rebibbia και της Palmi άρχισε να αναρωτιέται για τη γλώσσα, τη μνήμη, τη δράση. Από εκείνη την εμπειρία γεννήθηκαν περιοδικά όπως το Metropoli και το Luogo Comune, όπου μια γενιά διανοουμένων προσπάθησε να σκεφτεί τον κομμουνισμό μετά το φορντιστικό εργοστάσιο.
by : tinakanoumegk
by : tinakanoumegk

 

 - 18 Novembre 2025

“Sguardi nel sottosuolo” di Natalino Irti

Recensione a: Natalino Irti, Sguardi nel sottosuolo, La nave di Teseo, Milano 2025, pp. 368, 24 euro (scheda libro)

Scritto da Luca Picotti

6 minuti di lettura

Natalino Irti, Accademico dei Lincei, tra i più importanti giuristi italiani, è tornato in libreria con un volume che dietro alla «sobria nudità» della diagnosi nasconde una analisi, per così dire, intima del diritto, rigorosa ma anche personale, quasi a rappresentare un testamento intellettuale. Sguardi nel sottosuolo è il titolo del volume, edito da La nave di Teseo nella collana Krisis, diretta dall’autore e da Massimo Cacciari. Da questi sguardi riemergono, nitidamente, tutte le grandi tematiche affrontate da Natalino Irti nelle sue opere; troviamo, riflessi, lavori come Nichilismo giuridicoNorme e luoghi, così come il più recente Viaggio tra gli obbedienti.

Il diritto è il protagonista principale, ma nell’ottica in cui l’ha sempre inteso Natalino Irti. Ossia come fatto umano, intrinsecamente legato alla realtà in cui è calato: «Il diritto si risolve in tensioni di umane volontà; e vi si incontrano, e spesso confliggono, concezioni del mondo, idee della società e dell’esistenza individuale, spaventose ondate di moderne tecnologie» (p. 9). Non si tratta di un diritto arido, isolato dal contesto di riferimento, bensì di un diritto vivo, metro di misura e significato dei fatti sociali, strumento politico, espressione di valori dominanti, cornice dell’esistenza. Non è un caso che nei libri di Natalino Irti, e quest’ultimo lavoro lo conferma, troviamo sì i grandi maestri del diritto, da Emilio Betti a Francesco Carnelutti, ma troviamo anche Emanuele Severino e Massimo Cacciari, Johann Gottlieb Fichte e Max Weber, Luigi Pirandello e Paul Valéry. Un mosaico trasversale di riferimenti culturali.

Ma in cosa consiste il sottosuolo in cui si muovono e da cui provengono gli sguardi del grande giurista? La prospettiva presenta sfumature romantiche e squarcia le tensioni del nostro presente. Da un lato c’è l’astratta artificialità del soprassuolo, dove si svolge «l’algida vita degli apparati economici, le industrie producono, gli individui lavorano e consumano, i mercati rompono le frontiere e si espandono nella sconfinatezza. È il mondo della automatica e calcolabile funzionalità, che assegna all’individuo uno specifico compito, e ne fa un criterio di identificazione e di giudizio» (p. 10). Troviamo qui le burocrazie statali, la pubblicizzazione dell’esistenza, il grande ingranaggio della tecno-economia. Dall’altro lato, nascosto nell’intimità, nell’irrazionale, vi è il sottosuolo delle identità, dei miti e dei simboli, dei desideri di evasione, ove il privato – il diritto privato nella sua essenza – cerca di ritagliarsi il proprio spazio; si manifestano istanze di protezione e il diritto si ramifica in più diritti.

È una fotografia che, partendo da due dimensioni del diritto – quella del soprassuolo e quella, o quelle, del sottosuolo – coglie diversi tra i nodi più squisitamente politici di questa fase storica, capaci di illuminare le fratture socio-culturali di molte società occidentali: la disaffezione, lo smarrimento, la rivalorizzazione dei luoghi in contrapposizione alla fredda astrattezza dei meccanismi globali – si pensi al tema, molto discusso nella letteratura sul cosiddetto populismo, della cesura tra i somewhere e gli anywhere. Azione che è in parte reazione: «C’è […] il ridestarsi o rivelarsi dello spirito di nazionalità, che rompe, in singoli parti del globo, l’uniforme e anonima coltre della tecno-economia, e fa risuonare le antiche e venerande parole dei luoghi. Dove sembra di riascoltare il Fichte dello Stato commerciale chiuso, di rivivere il sentimento della concretezza e singolarità storica: chiusura dei traffici economici e degli scambi internazionali, difesa della propria moneta, appello alle origini. La nazionalità vuole riprendersi la forma dello Stato, e richiamare in essa l’unità di politica, diritto, economia. Tutte queste forze raccolte insieme nella definita misura di un territorio» (p. 78).

Territorio, limiti e chiusura. Categorie che ben interpretano gli assi di questa fase storica, in contraddizione con la tendenza alla sconfinata espansione della tecno-economia, che non vuole conoscere limiti e confini. Eppure, oggi proliferano, sempre di più, misure restrittive adottate dagli Stati per circoscriverla, piegandola ai propri interessi nazionali: dazi, sanzioni finanziarie, export control, screening degli investimenti esteri, congelamenti di società. Si entra così nel cuore delle riflessioni su Stato, diritto e territorio. Natalino Irti riprende nel volume il concetto di geo-diritto, introdotto agli inizi degli anni Duemila di fronte alle sfide poste al diritto statale-territoriale dalla globalizzazione, dalla lex mercatoria, dall’emergere di Internet e dei fenomeni digitali, emblema della pretesa sconfinatezza della tecno-economia. «Il diritto, convertendosi o atteggiandosi in geo-diritto, prova a inseguire e catturare la tecno-economia, a ricomporre, mercé trattati o intese fra gli Stati, la coestensione di sovranità, popolo ed economia. Ma essa gli sfugge di continuo, fluida invisibile inafferrabile, e si dà, da sé a sé stessa, le norme della lex mercatoria, dei grandi accordi economici e finanziari riposanti sul vincolo della semplice promessa e sulla reputazione d’impresa» (p. 44).

Una tensione immanente che, a parere di chi scrive, nella tesi esposta in L. Picotti, Linee invisibili (Egea 2025), si traduce nella scomposizione di ogni movimento del mondo nelle diverse geografie giuridiche relative ai singoli Stati, senza che questi movimenti possano acquisire significato proprio al di là delle giurisdizioni sovrane, isole costitutive di senso. La tecno-economia non è, in quest’ottica, un soggetto unitario, bensì un intreccio di rapporti poggiante sul mosaico delle geografie giuridiche e da queste plasmato. Trattasi delle linee invisibili. Un tanto risulta evidente in questa fase storica, in cui il concetto di nazionalità appare rivalorizzato come non mai: nazionalità di società e imprese, merci e persone, tecnologie e know-how. Tutto viene ricondotto alla geografia giuridica di riferimento: il luogo dove è stata effettuata la lavorazione sostanziale della merce ai fini dell’applicazione del dazio, la percentuale di componentistica tecnologica americana in un prodotto ai fini della soggezione dello stesso al sistema statunitense di export control, la nazionalità di ultima istanza di una piramide societaria ai fini dello screening degli investimenti esteri, e via dicendo. Non si prescinde dalla suddivisione del mondo in geografie giuridiche. Oggi come ieri. Se nell’ordinario ciò appare meno evidente, in tempi straordinari di crisi l’intricato mosaico delle linee invisibili si manifesta invece in tutta la sua palpabilità. In questo senso, il geo-diritto non insegue, ma plasma, è ed è sempre stato il metro di misura. La tecno-economia non riesce a sfuggire alle geografie giuridiche; semplicemente aumentano la complessità, le aree grigie, le misure opportunistiche, il gioco di interdipendenze, i punti di attrito.

Dopodiché, un elemento centrale, che emerge dal libro e che ha accompagnato anche la riflessione sul geo-diritto di cui sopra, è il ruolo dello Stato, che a sua volta introduce uno dei temi più cari all’autore: quello del positivismo giuridico. «Il “positivismo” giuridico risiede […] nel riconoscere che il diritto si risolve in un insieme di norme fatte dall’uomo, e che tali norme oggi assumono l’esclusiva forma della legge. Il positivismo giuridico è oggi positivismo della legalità di Stato, ossia dell’ente che detiene il monopolio della forza coercitiva» (p. 210). La prospettiva dell’autore è coerente con una concezione del diritto come calato nella storicità, nella volontà umana che ne funge da fondamento, determinandone contenuti e confini. La stessa Costituzione è una legge, posta e im-posta secondo i canoni valoriali dello specifico periodo storico ed espressione delle relative volontà umane. Tale posizione può essere ricondotta alla migliore tradizione del realismo giuridico e va letta come mera diagnosi, anche se conduce a implicazioni difficili da digerire, come la integrale emancipazione del diritto dal concetto di giustizia, nonché l’asserzione per cui anche le leggi imposte dallo Stato nazista erano e rappresentavano, in quel momento, il diritto positivo valido in quello specifico periodo storico e Paese. La positività del diritto porta con sé la tragedia delle vicende umane. Non è un caso che il positivismo giuridico sia sempre stato oggetto di numerose critiche, o comunque tentativi di superarlo, tramite aperture meta-positive, tali da accompagnare la legalità di Stato con categorie dalla pretesa oggettività e immutabilità. Valori al di sopra di ciò che è posto e im-posto. In questo senso, Irti sfida coloro che evocano i valori, richiamandoli al «dovere di una profonda consapevolezza e di una schietta dichiarazione. O di considerare i valori come espressione della volontà umana, forme di potenza terrena, scopi perseguiti dal mondo e nel mondo; o di collocarli in un sopra-mondo, in un “ordine oggettivo”, assoluto e immutabile, da cui discendono per conferire alle norme fondamento di verità» (p. 205) – a riecheggiare, pertanto, pretese di diritto naturale o divino.

La riflessione di Natalino Irti, pur ponendosi come diagnosi, nonché invito ai futuri studiosi a provare a sciogliere i nodi della dialettica tra positivismo e anti-positivismo, lascia intendere quali siano gli assi al centro della propria analisi, intrisa di realismo giuridico: il ruolo dello Stato, la coercitività come elemento imprescindibile e connaturato al diritto, la volontà umana e la contingenza storica, la pretesa a-territorialità della tecno-economia e il radicamento spaziale della norma. Sino al concetto di obbedienza: un diritto è tale quando viene accolto da obbedienza da parte dei sottoposti e ciò non è solo legato al monopolio della forza statale – ossia la capacità di renderlo eseguibile – ma anche alla sua declinazione linguistica e concreta: un diritto del tutto svincolato dalla realtà, che fa passi più lunghi della gamba chiedendo l’improponibile, rischia di tradursi in carta morta; così come un diritto mal declinato, eccessivamente artificioso, incomprensibile ai più, è destinato anch’esso a perdere la capacità di essere obbedito.

Nei suoi sguardi nel, o dal, sottosuolo, Natalino Irti ci riporta all’intima natura del diritto, e dunque della realtà che ci circonda. Illumina l’intrinseca umanità della dimensione giuridica, calandola nelle cornici storiche, economiche, politiche e socio-culturali di riferimento. Ne emerge un intreccio tanto complesso quanto affascinante, che si muove tra passato e presente, senza sacrificarsi alla linea temporale. È un’opera che è qui, per restare.

Scritto da
Luca Picotti

Avvocato e saggista. Ha conseguito un Dottorato di ricerca presso l’Università di Udine. È membro dell’Osservatorio Golden Power e scrive per diverse testate, occupandosi di tematiche giuridico-economiche, scenari politici e internazionali. È autore di: “Linee invisibili. Geografie del potere tra confini e mercati” (Egea 2025) e “La legge del più forte. Il diritto come strumento di competizione tra Stati” (Luiss University Press 2023).

by : tinakanoumegk


… Και σήμερα βιώνουμε μια περαιτέρω εκφυλιστική/διαταρακτική μετάβαση της δημοκρατίας με τον Τεχνοφασισμό, όπως ο τίτλος του νέου δοκίμιου της Donatella Di Cesare (Einaudi, σελ. 146, € 16,00) – η οποία διδάσκει Θεωρητική Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο La Sapienza της Ρώμης – και η οποία σε κάθε σελίδα μας ρωτά με σοφία και πάθος για αυτό που ονομάζουμε «θάνατο εν εξελίξει» της δημοκρατίας και στο οποίο όλοι συμμετέχουμε: ενεργά και σκόπιμα ορισμένοι (οι ολιγάρχες της τεχνολογίας, οι τεχνοφασίστες, οι προπαγανδιστές του φόβου) οι περισσότεροι με απάθεια ή αδιαφορία. Ένα δοκίμιο που είναι «η προσπάθεια να εισχωρήσουμε στην άγνωστη γη του νέου ολοκληρωτισμού που επιβάλλεται με όλο και πιο ανησυχητικό τρόπο, διαβρώνοντας τη δημοκρατία.                                                                                                                                    Παραπλανητικοί όροι, κοινοτοπίες, κλισέ φράσεις κινδυνεύουν να δημιουργήσουν μια ερμηνευτική ομίχλη που, από τη μία πλευρά, εμποδίζει να δούμε το φαινόμενο σε όλη του τη σοβαρότητα και, από την άλλη, μας ωθεί να πιστέψουμε ότι πρόκειται για προσωρινές οπισθοδρομικές τάσεις» και έτσι «δεν αντιλαμβανόμαστε τον κίνδυνο». Και κυρίως τη συνολική του διάσταση.

Και «αν η πολιτική βαρύνεται από το σούρουπο του τεχνητού φωτός, η ηθική βαρύνεται από τη μέθη της αδιαφορίας και της κυρίαρχης απάθειας». Και έτσι οι άνθρωποι απελευθερώνονται από κάθε αρχή ευθύνης και όλα γίνονται επιτρεπτά, ακόμη και το απόλυτο κακό της γενοκτονίας και της οικοκτονίας και της αδικίας και της βίας. Ξεχνώντας – όπως υπενθυμίζει ο Di Cesare – ότι αντίθετα «η ευθύνη προηγείται της ελευθερίας», επειδή «η ελευθερία δεν είναι αυτάρκεια, δεν είναι αυθαιρεσία […], αλλά υπάρχει ελευθερία μόνο στο βαθμό που υπάρχει ευθύνη» – η οποία είναι «ο συστατικός κόμβος κάθε ύπαρξης». Και «ο άλλος είναι τα φτερά που δεν έχω» – γράφει ο Di Cesare με μια όμορφη εικόνα – και μόνο χάρη σε αυτόν τον «άλλο» «μπορώ να κάνω το βήμα προς τα έξω, μπορώ να υπάρχω.                                                                                                                                     



Χωρίς αυτή την έξοδο από τον εαυτό προς τον άλλον, το εγώ δεν θα υπήρχε καν». Αν, αντίθετα, αρνούμαστε τον «άλλο» – ακόμη και αυτόν τον «άλλο» που είναι η βιόσφαιρα και οι μελλοντικές γενιές – πιστεύουμε ότι υπάρχουμε, ευτυχείς ανοσοποιημένοι, ενώ ήδη πεθαίνουμε.

ΑΠΟ: https://www.doppiozero.com/tecnofascismo-morte-e-modernita
by : tinakanoumegk



Μακάρι το τίτλος του ρεπορτάζ μας να αποτελούσε απλά μια δημοσιογραφική υπερβολή, όμως σύμφωνα με τα όσα είπαν στο Newsbreak ο Δήμαρχος Αλεξανδρούπολης, Καθηγητές, κάτοικοι και φορείς της περιοχής, οι αγορές ακινήτων από τουρκικές εταιρείες και Τούρκους πολίτες, έχουν αυξηθεί σε επίπεδο τρομακτικό.

Εμβληματικά κτίρια και ακίνητα φιλέτα, περνούν στα χέρια των Τούρκων, οι οποίοι μετά την κατάργηση του Ν. 1366/1938 που προέβλεπε περιορισμούς στην αγορά ακινήτων σε παραμεθόριες περιοχές, επιδεικνύουν πολύ έντονο ενδιαφέρον για «επενδύσεις» στην Αλεξανδρούπολη και στα ερημωμένα χωριά του Έβρου.

Η τουρκική Ziraat Bankasi, η κρατική τράπεζα στην οποία κατέληξαν οι περιουσίες των Ελλήνων, των Αρμενίων και των Εβραίων της Κωνσταντινούπολης, μετά τον ρατσιστικό νόμο του 1942, εδώ και 15 χρόνια δραστηριοποιείται έντονα στη Θράκη. Έχει χορηγήσει χιλιάδες δάνεια υποθηκεύοντας περιουσίες Ελλήνων.

Στην πράξη; Χιλιάδες περιουσίες Ελλήνων της Θράκης και της παραμεθορίου είναι υποθηκευμένες στο τουρκικό δημόσιο.

Και το ερώτημα σαφές: Η προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων είναι σημαντικότερη από την διατήρηση του ελληνικού χαρακτήρα μίας ευαίσθητης περιοχής;

Στο Newsbreak μίλησαν ο Δήμαρχος Αλεξανδρούπολης Γιάννης Ζαμπούκης, ο Πρόεδρος του Συλλόγου Δανειοληπτών Βορείου Ελλάδος Χαράλαμπος Περβανάς, ο Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Γιάννος Χαραλαμπίδης και ο Διδάκτωρ Ιστορίας Θεοφάνης Μαλκίδης.

Δήμαρχος Αλεξανδρούπολης: «Χάνεται η εθνική συνοχή στο Νομό Έβρου»

«Χάνεται η εθνική συνοχή στο Νομό Έβρου. Από την εποχή της Συνθήκης της Λοζάνης ο Έβρος αποτελούσε γεωγραφικό ανάχωμα, με συμπαγή ελληνικό – χριστιανικό πληθυσμό, και η μουσουλμανική μειονότητα ήταν στις περιοχές της Ροδόπης και της Κομοτηνής. Πλέον οι μουσουλμάνοι και οι Τούρκοι αγοράζουν αφειδώς ακίνητα στα χωριά του Έβρου. Μειονοτικοί που επιστρέφουν από την Ευρώπη όπου είχαν μεταναστεύσει εγκαθίστανται σε αυτά τα χωριά που είναι επί το πλείστον ερημωμένα», λέει στο Newsbreak ο Δήμαρχος Αλεξανδρούπολης.

Μας δίνει ένα παράδειγμα: «Ο Δήμος Σουφλίου πλέον έχει 5 μειονοτικά σχολεία και 4 κανονικά, ενώ πριν από κάποια χρόνια υπήρχε μόνο ένα μειονοτικό σχολείο. Υπάρχει μία σιωπηρή μετοίκιση και εποικισμός των χωριών του Έβρου».

Ο κ. Ζαμπούκης αναφέρθηκε στη διαδικασία με την οποία, όχι μόνο μειονοτικοί αλλά και Τούρκοι πολίτες αγοράζουν μαζικά ακίνητα στην Αλεξανδρούπολη και σε ολόκληρο τον Νομό Έβρου. «Δημιουργούν εταιρίες, παίρνουν ΑΦΜ και αγοράζουν ό,τι θέλουν. Έχουν αγοράσει ακίνητα φιλέτα, διαμερίσματα, επιχειρήσεις αλλά και σπίτια σε έρημα χωριά που δεν παρουσιάζουν κανένα επενδυτικό ενδιαφέρον. Τα δεδομένα από το υποθηκοφυλακείο δείχνουν τρομακτική αύξηση των αγορών ακινήτων από Τούρκους».

«Από το 2024 έρχομαι σε επαφή με ομάδες “επενδυτών” που έρχονται από την Τουρκία με 200 – 300.000 ευρώ για να αγοράσουν ακίνητα στην Αλεξανδρούπολη και στο Νομό. Είμαι δικηγόρος και άνθρωπος της αγοράς χρόνια. Μπορώ να διακρίνω αν κάποιος είναι επενδυτής ή “μπροστινός”. Αυτοί οι άνθρωποι σε καμία περίπτωση δεν είχαν το προφίλ κλασικού επενδυτή. Ήταν προφανές ότι ερχόντουσαν κατευθυνόμενοι από κάποιους που τους είχαν δώσει χρήματα, με σκοπό να κάνουν αγορές ακινήτων στην περιοχή», μας λέει ο Δήμαρχος.

«Η πόλη αλλάζει χαρακτήρα»

Ο Θεοφάνης Μαλκίδης είναι Διδάκτωρ Ιστορίας και κάτοικος της Αλεξανδρούπολης. «Η πόλη πλέον έχει αλλάξει χαρακτήρα, οι τουρκικές πινακίδες είναι παντού. Πλέον τα τουρκικά είναι πιο συχνά από τα αγγλικά. Οι Τούρκοι που έρχονται από την απέναντι μεριά για να κάνουν αγορές εδώ, καταφθάνουν κατά χιλιάδες και όχι μόνο τα Σαββατοκύριακα. Εκμεταλλεύονται το Tax Free Shopping για να αγοράζουν φθηνότερα τα προϊόντα. Κι οι Έλληνες τους κοιτάμε σαν “φτωχοί συγγενείς” διότι η κυβέρνηση δεν έχει σκεφτεί ούτε να μειώσει το ΦΠΑ σε αυτή την ευαίσθητη περιοχή», αναφέρει στο Newsbreak. «Μεγάλα καταστήματα πολυεθνικών ή ελληνικών εταιρειών κάνουν τεράστιους τζίρους».

«Όμως δεν είναι μόνο αυτό, που κάποιος θα μπορούσε να πει ότι τονώνει την τοπική αγορά. Οι αγορές ακινήτων είναι μια μεγάλη πληγή που όλο και μεγαλώνει. Εμβληματικά κτίρια της πόλης περνάνε σε χέρια Τούρκων. Κι αν κάποιος θα μπορούσε να πει ότι αυτό αποτελεί μια φυσιολογική επένδυση, πως δικαιολογείται η μαζική αγορά ακινήτων σε περιοχές του Έβρου που δεν έχουν κανένα επενδυτικό ενδιαφέρον και που τα έχουν εγκαταλείψει μέχρι και οι μόνιμοι κάτοικοι;», μας ρωτά.

«Οι Τούρκοι επιχειρηματίες πέρα από την αυτόνομη παρουσία τους, προωθούν οικονομικές συνεργασίες με ελληνικές εταιρείες που βρίσκονται σε δύσκολη θέση εξαιτίας και της έλλειψης επενδύσεων στη Θράκη, με αποτέλεσμα το τελευταίο χρονικό διάστημα να υπάρχει έντονη κινητικότητα που εκδηλώνεται από την Τουρκία, με σκοπό την ενισχυμένη παρουσία της στην Θράκη. Αγορές ακινήτων ειδικά στην ταχέως αναπτυσσόμενη Αλεξανδρούπολη, εισαγωγές τουρκικών προϊόντων και εργαζομένων από την Τουρκία για την κατασκευή – ανακαίνιση τουριστικών καταλυμάτων, είναι φαινόμενα που βλέπουμε συνεχώς .

Η Τουρκία επιδιώκει να θεμελιώσει ισχυρή οικονομική παρουσία στη Θράκη, όπου εκεί υπάρχει η παρουσία της μειονότητας. Συν τοις άλλοις εκεί θέλει να δημιουργήσει το κέντρο ενός ενιαίου χώρου, μαζί με την ανατολική Θράκη και τις σχεδόν αποκλειστικά μουσουλμανικές περιοχές της νότιας Βουλγαρίας», σημειώνει ο κ. Μαλκίδης.

Ziraat Bankasi: Ο «πολιορκητικός κριός» των τουρκικών επιδιώξεων στη Θράκη

Η Ziraat ξεκίνησε τις δραστηριότητές της στην περιοχή το 2008. Παρείχε, με σκανδαλώδη προτίμηση προς τους μειονοτικούς, καταναλωτικά δάνεια με χαμηλό επιτόκιο, μόλις 3% ετησίως, την στιγμή που οι ελληνικές Τράπεζες απαιτούσαν επιτόκια 12-16%. Στη συνέχεια και εν μέσω της κρίσης, όταν οι ελληνικές τράπεζες είχαν κλείσει τις κάνουλες δανειοδότησης, η Ziraat ήταν η μόνη που παρείχε αφειδώς πρόσβαση στον δανεισμό.

«Από την αρχή της κρίσης, το 2010, όλοι όσοι χρειαζόντουσαν δάνεια στην Ανατολική Μακεδονία και στη Θράκη, πήγαιναν στη Zirrat. Καμία άλλη τράπεζα δεν έδινε δάνεια», λέει στο Newsbreak ο Πρόεδρος του Συλλόγου Δανειοληπτών Βορείου Ελλάδος Χαράλαμπος Περβανάς.

«Το ελληνικό δημόσιο και όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις από το 2010 και μετά, μερίμνησαν ώστε όλη η Αν. Μακεδονία και η Θράκη να δανείζεται από τη Ziraat. Αυτοί κάνουν την δουλειά τους και την κάνουν καλά και νόμιμα. Η Τράπεζα της Ελλάδος που έδωσε τις σχετικές άδειες, οι ελληνικές κυβερνήσεις που παρακολουθούσαν τα σπίτια και τα χωράφια των Ελλήνων της περιοχής να υποθηκεύονται στη Ziraat τί έκαναν;», ρωτάει.

«Υπήρχαν μέχρι τότε μεγάλες επιχειρήσεις και βιοτεχνίες στην περιοχή. Αξιοποιούσαν σχετικά κοινοτικά προγράμματα με χρηματοδοτήσεις από τις οποίες κάλυπταν βασικές λειτουργικές ανάγκες. Έκτοτε κόπηκαν ακόμα και τα χρήματα των προγραμμάτων. Τί θα έκαναν αυτοί οι επιχειρηματίες; Κατέφυγαν στη μόνη τράπεζα που μπορούσε να τους δώσει δάνεια. Υποθήκευσαν τις περιουσίες και τις επιχειρήσεις τους, οι περισσότερες από τις οποίες έχουν πλέον κλείσει», μας αναφέρει ο κ. Περβανάς.

Ελληνικές περιουσίες της Θράκης υποθηκεύονται στο τουρκικό δημόσιο

«Επί της ουσίας οι δεκάδες χιλιάδες περιουσίες στην Θράκη, που έχουν μπει σε υποθήκες για δάνεια στη Ziraat Bankasi, έχουν υποθηκευτεί στο τουρκικό δημόσιο, διότι η τράπεζα είναι κρατική», μας λέει ο Θεοφάνης Μαλκίδης.

Στη συνέχεια κάνει μία πολύ ενδιαφέρουσα ιστορική αναδρομή: «Το varlık vergisi (“φόρος περιουσίας”) ήταν ένας φόρος που επιβλήθηκε στην Τουρκία το 1942, με δεδηλωμένο στόχο την αύξηση των κονδυλίων για την άμυνα της χώρας στην περίπτωση συμμετοχής της στον Β‘ Παγκόσμιο Πόλεμο. Επιβλήθηκε επί των παγίων στοιχείων, όπως κτήματα, κτίρια, οικίες, επιχειρήσεις. Ενώ όμως θεωρητικά ο φόρος είχε σαν ομάδα – στόχο όλους τους

Τούρκους πολίτες, εκείνοι που επλήγησαν περισσότερο ήταν οι μη μουσουλμάνοι, όπως οι Εβραίοι, οι Έλληνες, οι Αρμένιοι, οι Λεβαντίνοι, οι οποίοι ήλεγχαν ένα μεγάλο μέρος της οικονομίας. Άλλωστε και ο πρωθυπουργός τόνιζε: “η τουρκική αγορά να περάσει στα χέρια των Τούρκων”.

Περίπου 2.000 μη μουσουλμάνοι, στην συντριπτική τους πλειοψηφία Έλληνες, οι οποίοι δεν μπορούσαν να πληρώσουν το τεράστιο ποσό που απαιτείτο εντός προθεσμίας 30 ημερών, συνελήφθησαν και στάλθηκαν στο στρατόπεδο αναγκαστικής εργασίας στο Aşkale στην ανατολική Τουρκία όπου και πέθαναν 21 από αυτούς.

Το μεγαλύτερο μέρος της λείας, του πλιάτσικου των ελληνικών περιουσιών κατέληξε στην Ζιραάτ. Η Ζιραάτ ήταν η τράπεζα στην οποία η Εφορία της Κωνσταντινούπολης, το τουρκικό κράτος δηλαδή, κατέθετε τα χρήματα τα οποία συνέλεγε. Αυτή δέχτηκε τα χρήματα από τον κεφαλικό φόρο και μετά από δεκάδες χρόνια», μας αναφέρει ο κ. Μαλκίδης συμπληρώνοντας: «Αυτή είναι η τράπεζα που πλέον έχει υποθηκεύσει χιλιάδες ελληνικές περιουσίες σε αυτή την τόσο ευαίσθητη περιοχή. Δίνει δάνεια χωρίς στοιχειώδη αξιολόγηση για τη δυνατότητα αποπληρωμής. Εγώ γνωρίζω περιπτώσεις ανθρώπων που έχουν πάρει ποσά που σε καμία περίπτωση δεν θα μπορέσουν να αποπληρώσουν και οι περιουσίες τους είναι φυσικά υποθηκευμένες».

Γιάννος Χαραλαμπίδης: Χρειάζεται ειδική αντιμετώπιση για λόγους εθνικού συμφέροντος

Με αυτά τα δεδομένα το ερώτημα που φυσιολογικά γεννιέται είναι τι κάνει η ελληνική κυβέρνηση για αυτή την εκρηκτικά επικίνδυνη κατάσταση. Οι εξισώσεις που πρέπει να λυθούν είναι δύσκολές αλλά η λύση τους είναι πλέον επιτακτική:  Προτιμούμε τις άμεσες ξένες επενδύσεις (από την Τουρκία) ή την διατήρηση και την προστασία της ελληνικής ταυτότητας στην Αλεξανδρούπολη και στον Έβρο; Μπορούμε με βάση το κοινοτικό δίκαιο να εμποδίσουμε αγορές ακινήτων από Τούρκους που τις περισσότερες φορές εμφανίζονται με ευρωπαϊκά διαβατήρια;

Ρωτήσαμε τον καθηγητή Διεθνών Σχέσεων και Νομικό Γιάννο Χαραλαμπίδη, ο οποίος έχει πολυετή εμπειρία από τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. «Δεν γνωρίζω ακριβώς το ζήτημα που έχει δημιουργηθεί στη Θράκη, όμως μπορώ να πω ότι υπάρχει προηγούμενο που δικαιολογεί αποκλίσεις από το κοινοτικό δίκαιο, λόγω εθνικού συμφέροντος».

Μας έδωσε παράδειγμα την περίπτωση της Δανίας με τη Γερμανία, όπου η πρώτη πέρασε έναν νόμο με βάση τον οποίο οι Γερμανοί δεν μπορούσαν να αγοράσουν περιουσίες Δανών στην παραμεθόριο περιοχή. «Αυτό έγινε σεβαστό τόσο από την Γερμανία, όσο και από τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης», αναφέρει στο Newsbreak.

«Χρειάζεται προσεκτικός σχεδιασμός και βήματα. Έχει σημασία το πως θα προετοιμαστεί, θα διατυπωθεί και θα διεκδικηθεί κάτι ανάλογο από τη μεριά της Ελλάδος, πάντα στη βάση των σοβαρών λόγων εθνικού συμφέροντος», μας λέει.

Ζαμπούκης: «Δεν με πήραν ούτε τηλέφωνο»…

Ο Δήμαρχος Αλεξανδρούπολης Γιάννης Ζαμπούκης, μας απαντά στο ίδιο ερώτημα: «Στον Έβρο πρέπει να αλλάξουμε τη νομοθεσία ώστε να εμποδίζονται οι Τούρκοι να αγοράζουν ακίνητες περιουσίες. Δεν είναι δική μου δουλειά να πω πως θα γίνει αυτό. Στη χειρότερη περίπτωση ας πληρώνουμε και πρόστιμα για απόκλιση από το κοινοτικό δίκαιο. Τόσα πρόστιμα πληρώνουμε για περιπτώσεις μη εφαρμογής των κοινοτικών νόμων. Εδώ υπάρχει σοβαρό εθνικό ζήτημα»…

«Από τότε που βγήκα στην ΚΕΔΕ και αναφέρθηκα στο ζήτημα, έκανα μία έκκληση αφύπνισης για αυτό που συμβαίνει στην Αλεξανδρούπολη και στον Έβρο, βρήκα τον μπελά μου», μας αναφέρει.

-Συγνώμη, τον ρωτάμε, δεν επικοινώνησαν από την κυβέρνηση μαζί σας για να τους δώσετε εικόνα του τι ακριβώς συμβαίνει;

«Κανείς δεν με πήρε ούτε ένα τηλέφωνο», μας απάντησε…

Πηγή: https://www.newsbreak.gr/ethniki-grammi/946044/oi-toyrkoi-agorazoyn-ton-evro/   

----

Η συνέντευξη  του Θ. Μαλκίδη στο ραδιοφωνικό σταθμό Ράδιο Πρώτο της Λευκωσίας.                                                                     https://www.youtube.com/watch?v=qTak1ph-yhk&t=4s



Πέμπτη 27 Νοεμβρίου 2025

by : tinakanoumegk


Κάνουμε κι εμείς rebranding με το νέο μας βιβλίο!
Μόνο που μιλάμε για το απειλητικό μέλλον για το Λαό μας και πως μπορούμε, ίσως, να το αποτρέψουμε.
Στη φωτό ο βασικός συνεργάτης μου!


Τι προκαλεί τον μιθριδατισμό μας σε όσα συμβαίνουν γύρω μας. Άδικους θανάτους, σκάνδαλα, αλαζονεία της εξουσίας, εξόφθαλμη κοροϊδία και περιφρόνηση… Τι μας κρατά στον καναπέ, από τον οποίο χρειάστηκε να χαθούν άδικα 57 άνθρωποι, οι περισσότεροι νέοι, για να σηκωθούμε και να διαμαρτυρηθούμε;
Φταίμε μόνο εμείς ή είμαστε οι μόνοι που δεν φταίμε και είμαστε παγιδευμένοι σε μια ηττοπάθεια που μας έχουν επιβάλει;
«Ο καναπές μας είναι φτιαγμένος από τα κουρέλια που άφησαν πίσω τους ,οι γδάρτες του συλλογικού μας ονείρου και ταυτόχρονα έριξαν σε εμάς την ευθύνη αυτής της εκδοράς».
Ο ψυχολόγος Αντώνης Ανδρουλιδάκης τα λέει όλα σε μία φράση. Αλλά λέει κι άλλα πολλά .
Μιλάει για το κίνημα των Τεμπών και την Μαρία Καρυστιανού και το κυριότερο είναι ότι δεν μένει στο πρόβλημα αλλά μας δείχνει και τη διέξοδο. Μπορεί να μην είναι εύκολη αλλά υπάρχει . Κι αυτό είναι μια ελπίδα.

Είναι σημαντικό, μέσα σε κάθε πολιτική ανάλυση, να αναγνωρίζουμε με σεβασμό τους ανθρώπους που εξακολουθούν να επενδύουν τις ελπίδες τους στον Αλέξη Τσίπρα.
Υπάρχει σε αυτούς συχνά μια βαθιά ανάγκη για δικαιοσύνη, αξιοπρέπεια και αντιπροσώπευση, ανάγκη που γεννήθηκε μέσα σε χρόνια κρίσεων, ταπείνωσης και αίσθησης αδυναμίας.
Για πολλούς συμπολίτες μας, ο Αλέξης Τσίπρας υπήρξε -και παραμένει- ένα σύμβολο αντίστασης απέναντι στην αλαζονεία του κατεστημένου, ένας άνθρωπος που μίλησε στη γλώσσα τους και ενσάρκωσε το δικαίωμα του «μη προνομιούχου» να διεκδικήσει ρόλο στην Ιστορία.
Ακόμη κι αν κάποιος διαφωνεί με επιλογές ή αποτελέσματα, οφείλει να δει πέρα από την πολιτική ταμπέλα και να αναγνωρίσει την ειλικρινή πίστη, την ανάγκη για ελπίδα, για προοπτική, για αλλαγή, των ανθρώπων αυτών.
Αυτή η ανάγκη είναι σεβαστή, είναι ανθρώπινη και λέει πολλά για τις πληγές -και τις προσδοκίες- της ελληνικής κοινωνίας.
Όμως εδώ εμφανίζεται μια αναντιστοιχία, σχεδόν οδυνηρή, ότι την ώρα που η κοινωνία βυθίζεται σε ακρίβεια, ανασφάλεια, διαφθορά, κατάρρευση θεσμών και καθημερινή ταπείνωση, ο δημόσιος διάλογος αναλώνεται στο ανάλειμμα ενός βιβλίου που αφορά το παρελθόν.
Η συζήτηση για το βιβλίο Τσίπρα -όσο σεβαστό κι αν είναι το ενδιαφέρον όσων επενδύουν ακόμη πολιτικά σε αυτόν- δείχνει μια χώρα που κοιτάζει προς τα πίσω ενώ η πραγματικότητα μπροστά της φλέγεται.
Τα Τέμπη παραμένουν αδικαίωτα, η Δικαιοσύνη δυσλειτουργεί, τα νοσοκομεία καταρρέουν, οι νέοι εγκαταλείπουν τη χώρα, η φτώχεια βαθαίνει· κι όμως, το κέντρο βάρους της ενημέρωσης και της πολιτικής συζήτησης είναι μια αφήγηση του χθες.
Αυτή η απόσταση ανάμεσα στο τι συζητάμε και στο τι ζούμε δεν είναι απλώς λάθος προτεραιότητα.
Είναι σύμπτωμα ενός συστήματος ή ίσως και μιας κοινωνίας που φοβάται να κοιτάξει την αλήθεια στα μάτια.

Ο χρήστης Αντώνης Ανδρουλιδάκης είναι με το χρήστη Rodi Kangelari.

Η "εξάρτηση" της απεξάρτησης
Υπάρχει μια παράξενη, σχεδόν μυστική αλήθεια που ξέρουν μόνο όσοι έχουν ζήσει από μέσα την απεξάρτηση, όπως και κάθε ψυχοθεραπεία. Ότι η απεξάρτηση δεν είναι μόνο θεραπεία.
Είναι σχέση. Είναι συνύπαρξη.
Είναι ένα είδος αγάπης που δεν λέγεται με μεγάλες λέξεις, αλλά με μικρές πράξεις. Είναι το βλέμμα, το χέρι στον ώμο, την ανάσα που σου δίνει ο άλλος όταν η δική σου κόβεται.
Και, όπως κάθε βαθιά σχέση, έτσι κι αυτή δημιουργεί μια ιδιαίτερη “εξάρτηση”. Μια "εξάρτηση" όχι άρρωστη, αλλά ανθρώπινη. Την "εξάρτηση" από την οικειότητα, από την εμπιστοσύνη, από το «σε βλέπω» και το «σε πιστεύω», από τη σταθερότητα ενός χώρου που σε μαθαίνει να ζεις ξανά.
Γιατί η απεξάρτηση δεν είναι ένα πρόγραμμα. Είναι ένα σπίτι που χτίζεται κάθε μέρα. Κάθε κύκλος, κάθε ομάδα, κάθε βάρδια, κάθε κουδούνι που χτυπά και ανοίγει ένας γνώριμος άνθρωπος. Ένας άνθρωπος που ξέρει τη φωνή σου, την ιστορία σου, το βάρος που κουβαλάς.
Κι έτσι, η ξαφνική διάλυση αυτής της οικειότητας δεν είναι «διοικητική αλλαγή». Είναι ρήξη. Είναι πένθος.
Είναι σαν να τραβούν απότομα το νήμα μιας σχέσης που -άθελά σου- σε κρατούσε στη ζωή.
Οι εργαζόμενοι που ξαφνικά βρέθηκαν σε άγνωστα κτίρια, με άγνωστους συναδέλφους, με τους ρόλους τους αναποδογυρισμένους, δεν βιώνουν απλώς επαγγελματική αναταραχή.
Βιώνουν τη βίαιη αποκοπή από ένα νόημα, από έναν τόπο και έναν τρόπο όπου η δουλειά τους ήταν συνέχεια της ταυτότητάς τους.
Κι όταν ένας θεραπευτής απομακρύνεται από τη θεραπεία,
ή ένας θεραπευόμενος χάνει τον θεραπευτή του,
δεν χάνεται μόνο μια διαδικασία.
Χάνεται ένας δεσμός.
Και ο δεσμός είναι το πιο ισχυρό θεραπευτικό εργαλείο.
Όσο κι αν μιλάμε για δομές, για νόμους, για οργανισμούς,
η απεξάρτηση ήταν πάντα -και παραμένει- ένα τρίκυκλο που ισορροπεί στον άνθρωπο.
Κι όταν του τραβήξουν έναν τροχό, πέφτουν κι οι δύο. ΚΙ αυτός που στηρίζει και αυτός που στηρίζεται.
Γι’ αυτό το τραύμα που περιγράφουν οι εργαζόμενοι δεν είναι επαγγελματικό.
Είναι υπαρξιακό.
Γιατί η απεξάρτηση τους δένει βαθιά.
Όχι με εξάρτηση από ουσίες, αλλά με την "εξάρτηση" του νοήματος, του να ανήκεις κάπου όπου ο αγώνας του άλλου γίνεται και δικός σου.
Κι ίσως αυτή είναι η αλήθεια που δεν ειπώθηκε δυνατά. Ότι η απεξάρτηση είναι μια λεπτή, εύθραυστη πρόταση ζωής,
που χρειάζεται σταθερά χέρια για να κρατηθεί.
Κι όταν αυτά τα χέρια αλλάζουν ξαφνικά,
χωρίς προειδοποίηση, χωρίς σεβασμό, χωρίς μετάβαση,
τότε χάνεται κάτι πολύ πιο βαθύ από έναν οργανωτικό ρόλο.
Χάνεται η «εξάρτηση της απεξάρτησης», χάνεται η σχέση, η ασφάλεια, η συντροφικότητα, χάνεται το δικαίωμα να έχεις ένα μόνιμο σημείο αναφοράς σε έναν κόσμο που ήδη πάει να σε διαλύσει.
Και αυτό το πένθος, όπως κάθε πένθος, δεν περνά εύκολα.
Γιατί δεν είναι πένθος για ένα πρόσωπο, αλλά για έναν ολόκληρο τρόπο να αγαπάς, να δουλεύεις, να πιστεύεις, να θεραπεύεις.
Αν θέλουμε να μιλάμε με ειλικρίνεια, η απεξάρτηση δεν είναι υπηρεσία για να αλλάζει με πολιτικές επιλογές.
Είναι ανθρώπινη ανάσα. Και κάθε ανάσα χρειάζεται σταθερό ρυθμό. Χρειάζεται ανθρώπους που να μένουν. Σχέσεις που να συνεχίζονται. Κοινότητες που να μην ξεριζώνονται μέσα σε μια νύχτα.
Γιατί η απεξάρτηση δεν είναι «συμβόλαιο».
Είναι δεσμός. Είναι Σχέση, όχι Χρήση.
Κι όταν σπας έναν τέτοιο δεσμό, δεν τραυματίζεις έναν οργανισμό. Τραυματίζεις μια ζωή- συνήθως πολλές.
Και η αλήθεια είναι πως αυτό το τραύμα-ακόμη ένα τραύμα- ακόμη περιμένει να ακουστεί...


Στην Πληροφορική, όσοι έχουμε ασχοληθεί με θεωρία κατανεμημένων συστημάτων, γνωρίζουμε καλά το Byzantine Generals Problem: το κλασικό πρόβλημα του πώς ένα σύνολο κόμβων μπορεί να φτάσει σε κοινή απόφαση όταν κάποιοι από αυτούς είναι αναξιόπιστοι, παραποιούν μηνύματα ή απλώς δεν συνεργάζονται.
Το πρόβλημα αυτό δεν είναι μόνο μια θεωρητική άσκηση. Είναι η θεμελιακή έκφραση του πώς λειτουργούν (ή αποτυγχάνουν) τα συστήματα όταν απαιτείται συντονισμένη δράση αλλά το περιβάλλον είναι μη αξιόπιστο. Και η τραγική του δύναμη βρίσκεται στο εξής: ακόμη και αν οι περισσότεροι κόμβοι είναι καλοπροαίρετοι, η έλλειψη εμπιστοσύνης, η αβεβαιότητα, ή η κλειστότητα στην επικοινωνία μπορεί να οδηγήσει το σύστημα σε αδιέξοδο, παράλυση ή και καταστροφή.
Ως επιστήμονας της Πληροφορικής, δεν μπορώ να μη βλέπω την αναλογία με την ελληνική κοινωνική πραγματικότητα: Ζούμε στις μέρες μας μια ανθρώπινη εκδοχή του Byzantine Generals Problem: Υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν το καλό και βλέπουν τις παθογένειες. Θα προτιμούσαν μια κοινωνία πιο δίκαιη, πιο καθαρή, πιο ανθρώπινη. Αλλά κανείς δεν κάνει το πρώτο βήμα.
Γιατί; Γιατί υπάρχει η ίδια αβεβαιότητα που παραλύει και τους υπολογιστικούς κόμβους: «Κι αν εγώ κινηθώ και κανείς άλλος δεν ακολουθήσει; Κι αν γίνω ο μόνος ‘αφελής’; Κι αν ο διπλανός μου συνεχίσει να λειτουργεί κυνικά και εγώ μείνω εκτεθειμένος;».
Έτσι ο άνθρωπος μένει αδρανής, περιμένοντας κάποιο «πλειοψηφικό σήμα» που δεν έρχεται ποτέ. Και η απάθεια αναπαράγεται όπως η βλάβη σε ένα κατανεμημένο σύστημα: σιωπηρά, ύπουλα, με λογικούς αλλά καταστροφικούς μηχανισμούς.
Και μέσα σε αυτή την καθυστέρηση, μια βαθύτερη παθολογία απλώνεται: Ο μιθριδατισμός απέναντι στο κακό.... Συνηθίζουμε την παρανομία, συνηθίζουμε την αναξιοπρέπεια, συνηθίζουμε την αδικία, μέχρι που δεν μας σοκάρει πια. Και μετά, στον ίδιο βαθμό που ανεχόμαστε αυτά που δεν θα έπρεπε, θρέφουμε και μέσα μας την αίσθηση ότι «τίποτα δεν αλλάζει».
Αυτός ο κύκλος είναι η ανθρώπινη εκδοχή του Byzantine Failure: η κοινωνία χάνει την ορατότητα του συλλογικού καλού, και ο καθένας βυθίζεται στην ιδιωτική απαισιοδοξία, ενώ τα ίδια τα προβλήματα γίνονται αυτοσυντηρούμενα.
Και υπάρχει κάτι ακόμα πιο λεπτό: Όταν κατηγορούμε την απάθεια των άλλων χωρίς να πράττουμε οι ίδιοι το ελάχιστο που αναλογεί σε μας, τότε (χωρίς να το συνειδητοποιούμε) νομιμοποιούμε το φαινόμενο που καταγγέλλουμε. Γινόμαστε μέρος του προβλήματος που λέμε ότι πολεμάμε.
Η κοινωνική αλλαγή δεν μπορεί να περιμένει «τους άλλους». Δεν θα υπάρξει ποτέ τέλειο σήμα συντονισμού. Καμία πλειοψηφία δεν θα εμφανιστεί πρώτα. Καμία μαγική στιγμή δεν θα φέρει την «κατάλληλη συνθήκη». Έτσι δεν λειτουργεί ούτε η ζωή, ούτε τα συστήματα, ούτε η ιστορία.
Σε κάθε Byzantine Generals σύστημα, υπάρχει πάντα ένας κόμβος που πρέπει να τολμήσει να δράσει πρώτος. Όχι επειδή έχει εγγυήσεις. Αλλά επειδή χωρίς αυτόν, το σύστημα δεν θα κινηθεί ποτέ.
Το ίδιο ισχύει και για εμάς. Αν θέλουμε μια κοινωνία πιο δίκαιη,
πιο καθαρή, πιο ανθρώπινη, πιο φωτεινή, ας αρχίσουμε εμείς. Χωρίς να περιμένουμε τους πολλούς. Γιατί οι πολλοί περιμένουν εμάς.
Το σκοτάδι δεν φεύγει με αναλύσεις. Φεύγει όταν κάποιος ανάψει το πρώτο φως. Ας είναι αυτό το φως δικό μας έργο!

ΤO ΡΗΓΜΑ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΠΕΡΑΣΜΑ
Γιατί η κυρία Καρυστιανού έχει όχι μόνο δικαίωμα αλλά και υποχρέωση να ασχοληθεί με την ανατροπή του πολιτικού συστήματος.
1. Η θ ι κ ή υ π ο χ ρ έ ω σ η
Η κυρία Καρυστιανού δεν εμφανίστηκε ως “πολιτικός”. Εμφανίστηκε ως μάνα που έχασε το παιδί της σε ένα έγκλημα που προήλθε από συστημική ατιμωρησία, διαχρονική διαφθορά, πολιτική αδιαφορία, παραβίαση κάθε έννοιας δημόσιας ευθύνης.
Αυτό δεν της δίνει απλώς «δικαίωμα» να μιλήσει.
Της δίνει ηθική εντολή να το κάνει.
Όποιος βιώνει μια τέτοια απώλεια σε έγκλημα πολιτικής φύσης, φέρει μαρτυρία, όχι ιδεολογία. Και η μαρτυρία -όταν αφορά δημόσια εγκλήματα- δημιουργεί υποχρέωση προς την κοινωνία.
2. Π ο λ ι τ ι κ ή υ π ο χ ρ έ ω σ η
γιατί η υπόθεση Τεμπών δεν είναι ιδιωτική αλλά δημόσια. Τα Τέμπη δεν είναι προσωπικό δράμα. Είναι κρατικό έγκλημα που
το προκάλεσαν δεκαετίες πολιτικών επιλογών, το συγκάλυψαν διαδοχικές κυβερνήσεις, το ανέχθηκαν κόμματα, θεσμοί, ΜΜΕ, δημόσια διοίκηση.
Όταν η πολιτική ευθύνη απλώνεται τόσο πλατιά,
η αντίδραση δεν μπορεί να είναι ατομική, είναι συστημική.
Γι’ αυτό έχει πολιτική υποχρέωση να μιλήσει. Γιατί η σιωπή θα την έκανε συμμέτοχη στην αναπαραγωγή του ίδιου μηχανισμού που σκότωσε το παιδί της.
3. Δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ή υ π ο χ ρ έ ω σ η
γιατί η δημοκρατία δεν είναι “σώπα”. Στην τελευταία ομιλία της είπε “Η δημοκρατία δεν είναι μόνο εκλογές. Είναι μνήμη. Είναι επιμονή. Είναι φροντίδα. Είναι το δικαίωμα να λες ‘όχι’, όταν όλα γύρω σου λένε ‘σώπα’.”
Οι δημοκρατίες καταρρέουν όχι όταν μιλούν οι πολλοί, αλλά όταν σιωπούν οι αδικημένοι.
Εκείνη μιλά γιατί ξέρει τι συνέβη, ξέρει ποιοι το επέτρεψαν και έχει ευθύνη να μη θαφτεί η αλήθεια.
Όταν το κράτος δεν αποδίδει δικαιοσύνη,ο πολίτης έχει υποχρέωση να διεκδικήσει αλλαγή συστήματος. Αυτό είναι η υγιής βάση της δημοκρατίας ακόμη κι αν μας έχουν πείσει για το ανέφικτο του εγχειρήματος.
Συνεπώς, η κυρία Καρυστιανού έχει δικαίωμα και υποχρέωση να μιλήσει για την ανατροπή του συστήματος, γιατί το παιδί της σκοτώθηκε από τις διαχρονικές παθογένειες αυτού του συστήματος. Η μαρτυρία της δεν είναι πολιτική φιλοδοξία, είναι ηθικό χρέος προς την κοινωνία.
Και προκαλεί οργή στους οπαδούς του συστήματος, γιατί αποκαλύπτει την αλήθεια που όλοι ξέρουν αλλά κανείς δεν τολμά να πει. Ότι η ατιμωρησία, η σήψη και η συγκάλυψη είναι διακομματική και θεσμική.
Όπως λέει η ίδια "...αυτό το πολιτικό σύστημα, που στήριξε την ύπαρξή του στην ατιμωρησία, δεν μπορεί να αποδώσει δικαιοσύνη για τα Τέμπη. Δεν μπορεί, γιατί αν το κάνει, θα πρέπει να καταδικάσει τον ίδιο τον εαυτό του."

Ο Αντώνης Ανδρουλιδάκης ενημέρωσε την κατάστασή του.

Αυτό το περιεχόμενο δεν είναι διαθέσιμο αυτή τη στιγμή
Αυτό συνήθως συμβαίνει επειδή ο κάτοχος την κοινοποίησε μόνο σε μια μικρή ομάδα ατόμων, άλλαξε ποιος μπορεί να την βλέπει ή την διέγραψε.

3 ημ. 
Κοινοποιήθηκε στους εξής: Δημόσια
Η πιο βαθιά πολιτική ομιλία της Μαρίας Καρυστιανού, σήμερα στην Κοζάνη!
"Αν θέλουμε να μιλήσουμε καθαρά:
τα παιδιά στα Τέμπη τα σκότωσε το πολιτικό σύστημα της Μεταπολίτευσης.
Όλο. Όσοι κυβέρνησαν, όσοι συγκυβέρνησαν, όσοι σιώπησαν.
Η σήψη στην πατρίδα μας δεν είναι Ατύχημα. Είναι Σύστημα.
Αλλά τα Τέμπη δεν είναι μόνο ένα έγκλημα, δεν είναι μόνο μια τραγωδία. Είναι το Ρήγμα.
Τα Τέμπη μας μαθαίνουν κάτι που είχαμε ξεχάσει:
Η δημοκρατία δεν είναι μόνο εκλογές.
Είναι μνήμη.
Είναι επιμονή.
Είναι φροντίδα.
Είναι το δικαίωμα να λες «όχι»,
ακόμη κι όταν όλα γύρω σου λένε «σώπα».
Το κίνημα των Τεμπών δεν είναι οργή
είναι μια μορφή ήθους.
Είναι η πολιτική ως πράξη φροντίδας.
Είναι η πολιτική ως ευθύνη.
Αυτό δεν είναι δυσλειτουργία.
Είναι καθεστώς.
Στην Ελλάδα η ενημέρωση δεν είναι τέταρτη εξουσία.
Είναι τμήμα προπαγάνδας της εκτελεστικής εξουσίας.
Τα κανάλια δεν ψάχνουν ευθύνες.
Ψάχνουν δικαιολογίες.
Η δικαιοσύνη δεν αναζητά αλήθεια.
Αναζητά ισορροπίες – ποιον μπορεί να αγγίξει και ποιον όχι.
Και το πολιτικό σύστημα δεν απολογείται.
Κρύβεται.
Όλοι ξέρουν.
Κανείς δεν μιλά.
Γιατί;
Γιατί όλο το σύστημα έχει λερωμένη τη φωλιά του.
Γι’ αυτό ακριβώς αυτό το πολιτικό σύστημα, που στήριξε την ύπαρξή του στην ατιμωρησία, δεν μπορεί να αποδώσει δικαιοσύνη στα Τέμπη.
Δεν μπορεί, γιατί αν το κάνει, θα πρέπει να καταδικάσει τον ίδιο τον εαυτό του.
Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες,
ένα κίνημα δεν μιλάει για ιδεολογίες.
Μιλάει για αξίες.
Μιλάει για αλήθεια.
Μιλάει για δικαιοσύνη.
Και αυτό ακριβώς είναι που το κάνει επικίνδυνο για το σύστημα
Το Ρήγμα των Τεμπών δεν είναι ρωγμή.
Είναι πέρασμα".
Η πιο βαθιά πολιτική ομιλία της Μαρίας Καρυστιανού, σήμερα στην Κοζάνη!
"Αν θέλουμε να μιλήσουμε καθαρά:
τα παιδιά στα Τέμπη τα σκότωσε το πολιτικό σύστημα της Μεταπολ…
Δείτε περισσότερα



Η πιο βαθιά πολιτική ομιλία της Μαρίας Καρυστιανού!
"Αν θέλουμε να μιλήσουμε καθαρά:…
Δείτε περισσότερα
0:00 / 18:31
Η πιο "επικίνδυνη" για το καθεστώς ομιλία της Maria Karystianou .





0:00 / 18:31


Η πιο βαθιά πολιτική ομιλία της Μαρίας Καρυστιανού, σήμερα στην Κοζάνη!
"Αν θέλουμε να μιλήσουμε καθαρά:
τα παιδιά στα Τέμπη τα σκότωσε το πολιτικό σύστημα της Μεταπολίτευσης.
Όλο. Όσοι κυβέρνησαν, όσοι συγκυβέρνησαν, όσοι σιώπησαν.
Η σήψη στην πατρίδα μας δεν είναι Ατύχημα. Είναι Σύστημα.
Αλλά τα Τέμπη δεν είναι μόνο ένα έγκλημα, δεν είναι μόνο μια τραγωδία. Είναι το Ρήγμα.
Τα Τέμπη μας μαθαίνουν κάτι που είχαμε ξεχάσει:
Η δημοκρατία δεν είναι μόνο εκλογές.
Είναι μνήμη.
Είναι επιμονή.
Είναι φροντίδα.
Είναι το δικαίωμα να λες «όχι»,
ακόμη κι όταν όλα γύρω σου λένε «σώπα».
Το κίνημα των Τεμπών δεν είναι οργή
είναι μια μορφή ήθους.
Είναι η πολιτική ως πράξη φροντίδας.
Είναι η πολιτική ως ευθύνη.
Αυτό δεν είναι δυσλειτουργία.
Είναι καθεστώς.
Στην Ελλάδα η ενημέρωση δεν είναι τέταρτη εξουσία.
Είναι τμήμα προπαγάνδας της εκτελεστικής εξουσίας.
Τα κανάλια δεν ψάχνουν ευθύνες.
Ψάχνουν δικαιολογίες.
Η δικαιοσύνη δεν αναζητά αλήθεια.
Αναζητά ισορροπίες – ποιον μπορεί να αγγίξει και ποιον όχι.
Και το πολιτικό σύστημα δεν απολογείται.
Κρύβεται.
Όλοι ξέρουν.
Κανείς δεν μιλά.
Γιατί;
Γιατί όλο το σύστημα έχει λερωμένη τη φωλιά του.
Γι’ αυτό ακριβώς αυτό το πολιτικό σύστημα, που στήριξε την ύπαρξή του στην ατιμωρησία, δεν μπορεί να αποδώσει δικαιοσύνη στα Τέμπη.
Δεν μπορεί, γιατί αν το κάνει, θα πρέπει να καταδικάσει τον ίδιο τον εαυτό του.
Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες,
ένα κίνημα δεν μιλάει για ιδεολογίες.
Μιλάει για αξίες.
Μιλάει για αλήθεια.
Μιλάει για δικαιοσύνη.
Και αυτό ακριβώς είναι που το κάνει επικίνδυνο για το σύστημα
Το Ρήγμα των Τεμπών δεν είναι ρωγμή.
Είναι πέρασμα".



Η πιο βαθιά πολιτική ομιλία της Μαρίας Καρυστιανού!
"Αν θέλουμε να μιλήσουμε καθαρά:
τα παιδιά στα Τέμπη τα σκότωσε το πολιτικό σύστημα της Μεταπολίτευσης.
Όλο. Όσοι κυβέρνησαν, όσοι συγκυβέρνησαν, όσοι σιώπησαν.…
Δείτε περισσότερα
0:00 / 18:31



0:05 / 20:31
Λόγω ενός τεχνικού προβλήματος, η ζωντανή μετάδοση συνεχίζεται από εδώ!


Η ΕΛΛΑΔΑ ΩΣ "ΔΙΑΔΡΟΜΟΣ"
Σύμφωνα με δημοσιεύματα, η νέα Πρέσβειρα των ΗΠΑ στην Ελλάδα, Kimberly Guilfoyle, δήλωσε ότι η Ελλάδα θεωρείται από τις ΗΠΑ ως βασικός «ενεργειακός κόμβος» ή "διάδρομος" προς την Ευρώπη και συγκεκριμένα για τις ροές LNG και ενεργειακής διασύνδεσης.
Αλλά όταν μια μεγάλη δύναμη αποκαλεί μια χώρα «διάδρομο», δεν περιγράφει απλώς έναν γεωπολιτικό ρόλο. Περιγράφει μια θέση μέσα σε μια νοητή «οικία εξουσίας». Και στον συμβολισμό του σπιτιού, ο διάδρομος δεν είναι ποτέ δωμάτιο. Δεν είναι χώρος διαμονής. Δεν είναι προορισμός. Είναι απλώς το πέρασμα από κάπου προς κάπου αλλού.
Ο διάδρομος δεν έχει ταυτότητα, δεν έχει δικό του σκοπό. Υπάρχει μόνο για να εξυπηρετεί τις μεταβάσεις των άλλων. Δεν είναι ποτέ χώρος που κάποιος κάθεται/απολαμβάνει. είναι χώρος που τον διασχίζουν.
Σε ένα σπίτι, ο διάδρομος είναι το πιο υποτιμημένο, αφανές και λειτουργικό μέρος. Φωτίζεται λίγο, δεν στολίζεται, δεν κατοικείται. Ο διάδρομος υπάρχει για να τον πατάνε, για να τον χρησιμοποιούν. Δεν είναι “χώρος ζωής”, είναι “χώρος διέλευσης”.
Έτσι μιλούν οι ισχυροί όταν δεν θεωρούν μια χώρα υποκείμενο.
Όταν μια υπερδύναμη αποκαλεί την Ελλάδα «διάδρομο», αυτό σημαίνει "δεν σε βλέπω ως ισότιμο συνομιλητή, αλλά ως υποδομή, δεν σε αντιμετωπίζω ως κράτος με δικό του στρατηγικό σκοπό, αλλά ως διευκόλυνση των δικών μου σκοπών,
δεν με ενδιαφέρει ποιος ζει εδώ, πώς ζει, τι θέλει. Με ενδιαφέρει μόνο να περνάω, να με εξυπηρετεί και να ευθυγραμμίζεται με τις επιδιώξεις μου".
Είναι γλώσσα που «υποβιβάζει» τη χώρα στο επίπεδο ενός αγωγού, ενός λιμανιού, ενός περάσματος. Και αυτό δεν είναι φιλοφρόνηση. Είναι αποικιοκρατικός λόγος.
Και βέβαια έρχεται το ερώτημα: γιατί το δεχόμαστε;
Γιατί είμαστε εξοικειωμένοι με το να είμαστε διάδρομος. Από την Οθωμανική περίοδο, μέχρι τα αγγλικά δάνεια, τα αμερικανικά δόγματα, το ΝΑΤΟ, την ΕΟΚ, το ευρώ, τα μνημόνια, η Ελλάδα έχει ζήσει ως χώρα που τη διαπερνούν δυνάμεις, αλλά σπάνια ως χώρα που χαράζει δική της πορεία.
Στην ψυχολογία, όταν κάποιος εξοικειωθεί με το να είναι «διάδρομος» στη ζωή των άλλων -να μη θεωρείται προορισμός, να μην έχει δική του βούληση- αυτό προκαλεί χαμηλή αυτοεκτίμηση, φόβο σύγκρουσης, αγωνία να ικανοποιεί την εξωτερική εξουσία, εσωτερικευμένη μειονεξία, ευκολία χειραγώγησης μέσω κολακειών, διαθεσιμότητα στην εξαπάτηση.
Και βέβαια, αυτό δεν είναι μόνο ατομική ψυχολογία, είναι και συλλογική.
Ο διάδρομος δεν έχει φωνή, μιλούν για αυτόν άλλοι. Και αυτό ακριβώς συμβαίνει σήμερα. Αν οι ΗΠΑ μπορούν να μιλούν για την Ελλάδα ως «διάδρομο», είναι επειδή η Ελλάδα δεν διεκδικεί έναν χώρο δικό της, δεν παράγει στρατηγική με συνέχεια, δεν έχει εθνική αυτοπεποίθηση, δεν έχει πολιτικό σύστημα που να θέλει πραγματική αυτονομία, δεν έχει ηγεσία που να μπορεί να φωνάξει «Είμαστε χώρα, δεν είμαστε διάδρομος!»
Τι σημαίνει, λοιπόν, να σταματήσουμε να είμαστε διάδρομος;
Στο συμβολικό επίπεδο σημαίνει να αποκτήσουμε δωμάτιο, δηλαδή θέση. Να αρχίσουμε να χτίζουμε μοντέλο χώρας. Να απαιτήσουμε σεβασμό και όχι κολακεία. Να θέσουμε όρους και όχι μόνο να τους αποδεχόμαστε. Να πάψουμε να μπαίνουμε στο ρόλο του «καλού παιδιού» που ζητάει επιβράβευση.
Γιατί, όπως και στα σπίτια, κανείς δεν θέλει να κατοικήσει στον "διάδρομο". Και κανείς δεν σέβεται τον "διάδρομο".

O ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΑΝΑΠΕΣ
Πως κατασκευάζεται η αδράνεια.
Η σύγχρονη ελληνική κοινωνία εμφανίζει ένα παράδοξο.
Ενώ η θεσμική κρίση, η διαφθορά, η δημοκρατική αποδιάρθρωση και η συστηματική απαξίωση του κοινωνικού κράτους έχουν κορυφωθεί, η συλλογική αντίδραση παραμένει ασθενική, αποσπασματική ή περιστασιακή. Η κατάσταση αυτή περιγράφεται συχνά με όρους «απάθειας», «αδράνειας»,«αδιαφορίας» ή «καναπέ» αποδιδόμενη είτε σε μικροσυμφέροντα, είτε σε έλλειψη ενδιαφέροντος, είτε σε πολιτισμικά στερεότυπα όπως το «DNA της φυλής» κ.λπ..
Ωστόσο, η κοινωνική ψυχολογία και οι θεωρίες του συλλογικού τραύματος προσφέρουν μια πιο σύνθετη ερμηνεία. Η απάθεια δεν είναι επιλογή, αλλά αποτέλεσμα κοινωνικών μηχανισμών συμμόρφωσης, επαναλαμβανόμενων τραυματικών εμπειριών και μιθριδατισμού, δηλαδή συναισθηματικής ανοσίας., απέναντι στην επαναλαμβανόμενη αδικία.
Τα διάσημα πειράματα του Solomon Asch (1951) έδειξαν κάτι βαθύ και διαχρονικό.
Ο άνθρωπος τείνει να προσαρμόζει την κρίση του στην πλειοψηφία ακόμη κι όταν αυτή κάνει προφανώς λάθος.
Δεν το κάνει επειδή είναι αδύναμος, αδιάφορος, "γίδι" ή “χαζός”, αλλά γιατί φοβάται. Φοβάται την απόκλιση, την έκθεση, την απομόνωση, τη σύγκρουση με την “ομάδα”.
Αν το μεταφέρουμε στο ελληνικό συλλογικό φαινόμενο, τότε η απάθεια δεν είναι χαρακτηριστικό, αλλά κοινωνικά παραγόμενο -ή και προκαλούμενο- αποτέλεσμα συμμόρφωσης.
Στα πειράματα του Asch, η ομάδα δηλώνει το λάθος ως σωστό και το άτομο ακολουθεί. Στην Ελλάδα, η “πλειοψηφία” των τελευταίων δεκαετιών "παράγει" ένα κλίμα ματαιότητας (“τίποτα δεν αλλάζει”), μια κυρίαρχη κουλτούρα κυνισμού (“όλοι ίδιοι είναι”), μια αίσθηση κινδύνου όταν κάποιος εκτίθεται πολιτικά (“μη μπλέκεις”), ένα πρόταγμα ιδιώτευσης (“κοίτα τη δουλειά σου”)
Αυτό το περιβάλλον λειτουργεί όπως η “ομάδα” του Asch.
Δεν χρειάζεται καν να μας πιέσει κάποιος ρητά. Η πλειοψηφική στάση, σαν συνέπεια της ενδοομαδικής πίεσης, είναι ήδη εκεί, σαν σιωπηλή εντολή. Και ο πολίτης συμμορφώνεται για να αποφύγει κάτι βαθύτερο, το κοινωνικό ρίσκο της διαφωνίας.
Μαζί με τα τραύματα που έχουμε αναλύσει (καταστροφές, προδομένες εξεγέρσεις, συλλογική μαθημένη αδυναμία), η κοινωνία έχει εξοικειωθεί - μιθριδατικά- με την αδικία, την διαφθορά, την θεσμική εγκατάλειψη, την πολιτική υποκρισία.
Όταν οι μικρές δόσεις δηλητηρίου γίνονται κανονικότητα, τότε η αντίσταση μοιάζει παράλογη, ενώ η συμμόρφωση ή η υποταγή εμφανίζεται ως “ώριμη, ρεαλιστική και υπεύθυνη στάση”.
Ακριβώς όπως ο συμμετέχων στα πειράματα του Asch γνωρίζει ότι η ομάδα κάνει λάθος, έτσι κι ο Έλληνας πολίτης ξέρει ότι το σύστημα είναι άδικο. Αλλά λέει: «και τι να κάνουμε τώρα;»
Αυτό είναι η στιγμή της συμμόρφωσης με την πλειοψηφία του αδιεξόδου.
Όπως και στο πείραμα του Asch, ο συμμετέχων είναι μόνος απέναντι στην ομάδα, έτσι και στην Ελλάδα, η μοναξιά απέναντι στη συλλογική απάθεια είναι ακόμα πιο έντονη. Κάθε πολίτης σκέφτεται «Μα θα το κάνω εγώ, όταν όλοι οι άλλοι κάθονται;»
«Θα γίνω ο γραφικός; ο αφελής; ο "επαναστάτης"; για να πληρώσω εγώ την νύφη; »
Η πολιτική μας κουλτούρα έχει στιγματίσει τη δημόσια έκθεση ως
υπερβολή, αφέλεια, “επαναστατική εφηβεία”, “γραφικότητα” και
ριψοκίνδυνη αφέλεια.
Έτσι, πολλοί αποσύρονται στον “καναπέ” όχι επειδή δεν νοιάζονται, αλλά επειδή φοβούνται ότι θα σταθούν μόνοι απέναντι στην πλειοψηφική αδράνεια.
Όμως, στο πείραμα του Asch, το πιο κρίσιμο εύρημα είναι η απουσία «συμμάχου» . Ο συμμετέχων ήταν στην πραγματικότητα μόνος τους. Όταν στο πείραμα υπήρχε έστω ένας σύμμαχος που έλεγε την αλήθεια, η συμμόρφωση έπεφτε από 75% σε 5%.
Συνεπώς, οι Έλληνες δεν είναι “απαθείς”. Είναι μόνοι τους.
Δεν υπάρχει -ακόμη- η κρίσιμη μάζα που θα σπάσει τη σιωπή.
Γι’ αυτό τα κινήματα που εμφανίστηκαν ως “σύμμαχοι” - όπως το Πολυτεχνείο, οι Πλατείες του 2011, το 62% του 2015, και πρόσφατα το Κίνημα των Τεμπών- προκάλεσαν εκρήξεις συμμετοχής. Γιατί "έσπασαν" το πείραμα του Asch. Έδειξαν ότι “δεν είσαι μόνος”.
Και είναι αυτό που τρομάζει τις ελίτ, που η συστημική τους στρατηγική είναι πάντα η ίδια. Πόλωση, απαξίωση, γελοιοποίηση, αντιστροφή ευθύνης.
Οι ελίτ γνωρίζουν πολύ καλά το “πείραμα Asch”. Το ξέρουν διαχρονικά. Ξέρουν ότι όσο η κοινωνία παραμένει διασπασμένη,
όσο νιώθει ότι κανείς δεν θα σταθεί δίπλα ο ένας στον άλλο,
όσο βλέπει τους λίγους που μιλάνε να λοιδορούνται, τόσο θα αναπαράγει το μοτίβο της σιωπηλής συμμόρφωσης. Η απάθεια λοιπόν, ο καναπές, δεν είναι απειλή για το σύστημα, είναι το καύσιμό του.
Άρα, αν το πρόβλημα είναι τύπου Asch, τι χρειαζόμαστε;
- Ορατούς συμμάχους (ίσως αυτός είναι ο βαθύτερος λόγος που το Κίνημα των Τεμπών ξύπνησε κάτι.)
- Δημόσια ρήγματα στην πλειοψηφική σιωπή (όταν το κανονικό γίνει αμφισβητήσιμο)
- Νέες μορφές κοινότητας και σχέσης (η αντίσταση αρχίζει από την εμπιστοσύνη και την φροντίδα)
- Πολιτικές μορφές που θρυμματίζουν τον “κανόνα” της αδράνειας (όχι άλλες παλιές συνταγές).
Συμπερασματικά, η ελληνική απάθεια δεν είναι πολιτισμικό ελάττωμα. Δεν είναι «χαρακτήρας του Έλληνα». Δεν είναι τεμπελιά, ούτε ιδιοτροπία και δεν αντιμετωπίζεται με νουθεσίες ή απαξιωτικές επικρίσεις.
Αν το πρόβλημα είναι η κοινωνικά παραγόμενη συμμόρφωση/υποταγή, η λύση είναι η κοινωνικά παραγόμενη απελευθέρωση.

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΤΑΡΡΕΕΙ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΙΤ ΤΡΕΜΟΥΝ ΤΟ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ
Η απόγνωση στην Ελλάδα είναι μια λέξη κουρασμένη και η ίδια, αλλά ακριβής.
Είναι αυτό που νιώθει σήμερα ο πολίτης όταν κοιτάζει το πολιτικό σκηνικό μιας χώρας που μοιάζει να έχει χάσει όχι απλώς την πυξίδα της, αλλά και την ίδια την αίσθηση του πραγματικού.
Μπροστά του απλώνεται μια κυβέρνηση που παραπαίει: υπουργοί που δεν τολμούν να κυκλοφορήσουν χωρίς να γιουχάρονται, πολιτικές που δεν μπορούν να σταθούν ούτε ηθικά ούτε τεχνοκρατικά, σκάνδαλα που ξεπηδούν καθημερινά και κατατρώγουν τους ίδιους τους πυλώνες πάνω στους οποίους στηρίχθηκε η κυβερνητική εξουσία. Μια πλειοψηφία που δεν αποδομείται απλώς-καταρρέει με ταχύτητα μεγαλύτερη απ’ όσο μπορεί να καταλάβει το ίδιο το σύστημα που τη δημιούργησε.
Και η αντιπολίτευση;
Πού βρίσκεται η αντιπολίτευση;
Οι πολίτες την αναζητούν, αλλά βρίσκουν μόνο σιωπή, αμηχανία, μικροκομματικές φιγούρες που μοιάζουν να φοβούνται περισσότερο την κοινωνική ευθύνη απ’ την κυβέρνηση που υποτίθεται πως θέλουν να αντικαταστήσουν. Η απουσία της δεν είναι πια πρόβλημα, είναι κενό εξουσίας. Και σε κάθε κενό εξουσίας σπεύδει να παρέμβει το βαθύ κατεστημένο.
Έτσι βλέπουμε σήμερα ένα φαινόμενο πρωτοφανές.
Τις εγχώριες ελίτ να αναλαμβάνουν εργολαβικά την παραγωγή… αντιπολίτευσης.
Όχι για να ανακουφίσουν τον λαό, όχι για να στηρίξουν τη δημοκρατία, αλλά για να προστατεύσουν τον εαυτό τους από κάτι πολύ πιο τρομακτικό στα μάτια τους: το ενδεχόμενο να γεννηθεί κάτι πραγματικά νέο, ανεξάρτητο, ανεξέλεγκτο, ικανό να προκαλέσει ρήξεις.
Μετά το 2015 η διάλυση της εμπιστοσύνης -ότι η πολιτική μπορεί να αλλάξει την πραγματικότητα- έσυρε τη χώρα σε ένα μοντέλο διακυβέρνησης όπου το μόνο σταθερό στοιχείο είναι η υποτέλεια - οικονομική, θεσμική, γεωπολιτική.
Και τώρα;
Τώρα η Ελλάδα ξεπουλιέται με ρυθμούς που δεν θα τολμούσε ούτε αποικιοκρατική δύναμη προηγούμενων αιώνων.
Η διαφθορά χτυπά κόκκινο.
Η κυριαρχία της χώρας απειλείται ανοιχτά.
Οι στρατηγικές υποδομές αλλάζουν χέρια χωρίς συζήτηση.
Οι πολίτες φτωχοποιούνται.
Η δημόσια υγεία και η δημόσια παιδεία καταρρέουν.
Και το πολιτικό σύστημα συνεχίζει να λειτουργεί σαν να μην συμβαίνει τίποτα.
Και όμως, σε όλο αυτό, οι ελίτ της χώρας δεν ανησυχούν για όσα καταρρέουν.
Ανησυχούν για κάτι άλλο.
Μήπως, μέσα από αυτή την καταστροφική πορεία, εμφανιστεί ένα νέο πολιτικό υποκείμενο, ανεξάρτητο από τα παλιά γραφεία, τις χορηγίες, τους μηχανισμούς και την επιτήρηση των ξένων κέντρων.
Μήπως εμφανιστεί μια φωνή που δεν «τιθασεύεται» ούτε αγοράζεται.
Μήπως υπάρξει, για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, ουσιαστική αντιπολίτευση.
Γιατί αυτό τρέμουν.
Όχι την κατάρρευση της κυβέρνησης, αυτή είναι αναμενόμενη.
Αλλά το ενδεχόμενο μιας πολιτικής αναγέννησης.
Και ίσως γι’ αυτό το σκοτεινό σήμερα -το σήμερα της διαφθοράς, της παραίτησης, της κυνικής διαχείρισης της εξουσίας- να είναι στην πραγματικότητα η αρχή ενός αυριανού ξυπνήματος.
Γιατί η απόγνωση, όσο βαθιά κι αν είναι, έχει πάντοτε ένα όριο: τη στιγμή που οι πολίτες καταλαβαίνουν πως η απάθεια είναι πιο επικίνδυνη από την αδικία.
Και σήμερα, η Ελλάδα βρίσκεται ακριβώς σ’ εκείνο το σημείο όπου το σκοτάδι αρχίζει να σπάει, όχι από φως -ακόμη- αλλά από την επίγνωση ότι το φως είναι αναγκαίο.
Γιατί όπως ορίζει η παράδοση μας "Ουδέν ισχυρότερον της απογνώσεως. Αύτη ου γινώσκει ηττηθήναι υπό τίνος"

Το πρόγραμμα της 3ης ημέρας του 2ου Συνεδρίου για το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας.
📅Κυριακή 23 Νοεμβρίου -> Ώρα έναρξης: 10:30
🔹Θεματική 5 (10:30–12:10): Κοινωνία όρθια: Εργασία, ανισότητες, δημογραφικό
Συντονιστής: Γ.Σαχίνης
Ομιλητές: Β. Κοτζαμάνης, Στ. Γκιάλης, Κ. Πούτου, Ν. Ψαρρού.
🔹Ζώνη Εργαστηρίων II (12:30–14:00)
> (Αίθ. Α) “No farmers - no food”: Πρωτογενής παραγωγή και διατροφική αυτάρκεια. – Ν. Γεωργιάδης, Β. Μαυροσκάς, Κ. Μυλωνά, Ι. Σινιόσογλου.
> (Αίθ. Β) Αναλαμβάνοντας την ευθύνη: Συμμετοχή της κοινωνίας για πραγματική δημοκρατία. – Α. Ανδρουλιδάκης, Β. Ξυδιάς, Η. Τσολακίδης.
> (Αίθ. Γ) Από την επιστήμονικη γνώση στην πολιτική απόφαση. Ένας μαραθώνιος μετ’ εμποδίων. – Ν. Γιαννάκης, Κ. Ζυμαρικοπούλου, Δ. Κούβελας, Β. Κωνσταντινούδης, Α. Μαυρόπουλος, Ειρ. Μολφέση, Ν. Στεργίου.
* Διοργάνωση: Επιμελητήριο Περιβάλλοντος & Βιωσιμότητας.
🔹Ζώνη Εργαστηρίων III (14:10–15:40)
> (Αίθ. Α) Ο οικουμενικός ελληνισμός σήμερα - προοπτικές – Γ.Κυριακού, Ευ.Αναστασίου, Σ.Αντάρτης, Δ.Αριστόπουλος, Κ.Δημητρόπουλος, Μ.Μαθιός Ιωσηφίδης, Θ.Μακρίδης
* Διοργάνωση: Πρωτοβουλία Παρατηρητήριο «Οι απ’ έδω».
> (Αίθ. Β) Ψυχική υγεία & ελληνική κοινωνία 2010 - 2025. Τι έχουμε και τι χρειαζόμαστε; – Αντ. Μαυρόματος, Γ. Νικολαΐδης, Ευγ. Σαρηγιαννίδου, Ν. Χριστοδούλου.
> (Αίθ. Γ) Πόση Ελλάδα θα ξοδευτεί ακόμα; Δάση, βουνά, νησιά, θάλασσες, ακτές, άγρια φύση. – Ελ.Μακρή, Θ.Κώτσιας, Αν.Μπαλτάς, Σ.Παπαδόπουλος, Γ.Χριστοφορίδης
* Διοργάνωση: Επιμελητήριο Περιβάλλοντος & Βιωσιμότητας.
🔹Θεματική 6 (16:30–18:40): Η θέση της Ελλάδας στον σύγχρονο κόσμο
Συντονιστής: Δημήτρης Τραυλός - Τζανετάτος
Ομιλητές: Λ. Βάσσης, Β. Χωραφάς, Θ. Αυγερινός, Σ. Μητραλέξης, Κ. Δημητριάδης.
🔹Καταληκτική Συνέλευση (19:00–21:00)
Συντονίζουν: Ερρ. Φινάλης, Ν. Ψαρρού.
Εισαγωγή: Ρ. Ρινάλντι – «Εμείς: Σε τι δεσμευόμαστε; Προτάσεις για ένα εγχείρημα που χρειαζόμαστε. »
____
2ο Συνέδριο: Η Ελλάδα που χάνεται. Η Ελλάδα που θέλουμε!
📅21-22-23 Νοεμβρίου
📍Λεόντειος Σχολή Αθηνών (Νεϊγύ 17 , Άνω Πατήσια)
👉Δείτε περισσότερα για το πρόγραμμα του 2ου Συνεδρίου και τη δυνατότητα διαδυκτιακής παρακολούθησης στο:
👉Κάνε την εγγραφή σου και πάρε μέρος:
Το πρόγραμμα της 3ης ημέρας του 2ου Συνεδρίου για το υπαρξιακό πρόβλημα της χώρας.
📅Κυριακή 23 Νοεμβρίου -> Ώρα έναρξης: 10:30…
Δείτε περισσότερα
Η ΨΥΧΟΠΑΘΕΙΑ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ
"Μελετώντας τη διέγερση συγκεκριμένων κέντρων του εγκεφάλου σε ανθρώπους που κατέχουν εξουσία, διαπιστώνεται η έλλειψη ενσυναίσθησης και συμπάθειας προς τους άλλους. Ακόμα και γνωρίζοντας τον λόγο του πειράματος, δεν μπόρεσαν να εκδηλώσουν κάποιο συναίσθημα απέναντι στις εικόνες που έβλεπαν."
Sukhvinder Obhi, Professor of Psychology, Neuroscience & Behaviour, Faculty of Science, McMaster University
via Μελίτη Λοφίτου


Η Xristina DeVega βρήκε την ημέρα "της γιορτής του άντρα" να μου κάνει ένα δώρο που το νιώθω τώρα σαν τζιβαερικό πολυτίμητο. Ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο μου σε αφήγηση δικιά της, με όλη αυτή τη σπάνια διαυγή τρυφερότητα της φωνής της. Κι ένιωσα αίφνης πάλι κοντοκουρεμένο μαθητούδι που το επαινούν κι εκείνο ντρέπεται. Και κάπου εκεί, ανάμεσα στον ενήλικο άντρα και το μικρό παιδί που κουβαλάω μέσα μου, μπορώ να δω τώρα μονάχα την ευγνωμοσύνη μου να αναδύεται θεραπευτική γ…
Δείτε περισσότερα