Αντώνης Ανδρουλιδάκης Η εξέλιξη του δημόσιου λόγου της Μαρίας Καρυστιανού φαίνεται να διαγράφει μια εντυπωσιακή διαδρομή μεταμόρφωσης — από την ατομική οδύνη στη συλλογική μαρτυρία. Στην αρχή, ο λόγος της ήταν αμιγώς πένθιμος. Μια μητέρα που έχασε το παιδί της, εγκλωβισμένη ανάμεσα στο σοκ και την ανάγκη για δικαιοσύνη. Οι πρώτες της εμφανίσεις φέρουν έντονα τα στοιχεία της ακατέργαστης συγκίνησης, της κραυγής, της αναζήτησης νοήματος μέσα στο χάος. Είναι ο λόγος της Μητέρας-Αρχέτυπο, που πενθεί, που αρνείται να αφήσει τον θάνατο να μετατραπεί σε αριθμό, που ζητά το ιερό δικαίωμα του πένθους. Σταδιακά όμως, καθώς η σιωπή και η συγκάλυψη του κράτους πυκνώνουν, η Καρυστιανού περνά από το στάδιο της οδύνης στο στάδιο της συνείδησης. Ο λόγος της αρχίζει να αποκτά συλλογικό βάρος. Δεν μιλά πια μόνο ως μάνα του παιδιού της, αλλά ως φωνή όλων των μανάδων, ως προσωποποίηση ενός λαού που νιώθει προδομένος, αγνοημένος, καθηλωμένος. Σε αυτό το σημείο, ο λόγος της αποκτά πολιτική υφή, όχι με τη στενή κομματική έννοια, αλλά ως ηθικός, υπαρξιακός λόγος. Προχωρώντας, βλέπουμε μια ακόμη μετατόπιση: ο πόνος μετουσιώνεται σε αξίωση λόγου και δράσης. Ο λόγος της γίνεται καταγγελτικός, στοχαστικός, και —το σημαντικότερο— συνειδητοποιημένος. Αναγνωρίζει τις δομές εξουσίας που παράγουν το τραύμα, συνδέει τη δική της απώλεια με τη συλλογική αποστέρηση δικαιοσύνης. Εδώ πλέον μιλά ως φορέας Αρχέτυπου — της Μεγάλης Μητέρας που μετατρέπει το πένθος σε δύναμη. Η φωνή της λειτουργεί ψυχοθεραπευτικά για το συλλογικό ασυνείδητο: "δίνει άδεια" στον λαό να πενθήσει, να θυμώσει, να μιλήσει. Σήμερα, μπορούμε να πούμε ότι η Καρυστιανού κινείται στο μεταίχμιο μεταξύ πένθους και πολιτικής συνείδησης, έχοντας αποκτήσει έναν λόγο που ενώνει τη συναισθηματική αυθεντικότητα με την πνευματική διαύγεια. Ο τόνος της είναι ανθρώπινος αλλά και οικουμενικός, λυρικός αλλά και αιχμηρός. Μιλά όχι μόνο για το παιδί της, αλλά «για όλα τα παιδιά», όχι μόνο για μια τραγωδία, αλλά για το διαχρονικό τραύμα της προδοσίας του λαού από το κράτος. Αν συνεχίσει αυτή την πορεία, ο λόγος της μπορεί να γίνει πυρήνας μιας νέας ηθικής αφήγησης, μιας «γυναικείας Αντιγόνης» του 21ου αιώνα που, μέσα από το προσωπικό της βίωμα, ανασυνθέτει το συλλογικό αίτημα για κάθαρση και επανιεροποίηση της ζωής.